Moraal of Religie? (Geloven is niet functioneel)

Religieus geloof blijkt evenveel bescherming te bieden tegen angsten als geloof in de maatschappelijke vooruitgang. „Beide voeden vertrouwen”, zegt predikant Sytze Ypma.
Uit psychologisch onderzoek blijkt dat religie net als geloof in de morele en maatschappelijke vooruitgang bescherming biedt tegen existentiële angsten …. “Dat zowel geloof in morele en maatschappelijke vooruitgang als religieus geloof existentiële angst indamt, verbaast me niet… de meeste religie is immers doordrenkt van moraal. De bijbelboeken van Mozes …, met als kern de tien leefregels (geboden). Leven naar die mores schept tegelijk vertrouwen. In de Bijbel wordt er zelfs een belofte aan gekoppeld, een land van melk en honing… Religie voert de mens nog naar een ander niveau dan dat van de mores alleen. … Dat religieuze vraagt van de mens om een soort van sprong. Dat kun je ook overgave noemen, die leidt tot het vrij raken van het ego en haar angststemmingen.”

In het interview gaat het dan vervolgens om de implicatie van dit ruimte-genererende besef: het is best nuttig… En dus heeft geloof een functie, dat is dan het volgende station… Nog verder op weg zou je dan kunnen denken dat die functie een doel heeft. 

In de heiligen oorlogen die gevoerd worden over de hele wereld, hoor je ook vaak: God staat aan onze zijde. Dat is ook wel handig, want blijkbaar inspireert het de strijdlust. Zo konden de moslims rond 700 de halve wereld veroveren en zelfs het religieuze Spanje onderwerpen. Later namen de Spanjaarden wraak en vonden ze een modern antwoord (de inquisitie) voor die tijd en vermoordden ze de indianen.

Het probleem met moraal versus religie is natuurlijk dat dit verschillende systemen zijn. Moraal is een afgeleide van de algemene cultuur, de religieuze systeem zijn product van een bepaald geloof of geloofscultuur.

[foto Erasmusplein - geloof en wetenschap]

Het aardige van de aanval van Bolkestein op de intellectuelen – een zeer abstracte groep – ligt deels in het feit dat (m.i.) die intellectuelen ook geloven, echter niet in de vrije markt van Bolkestein. Maar bijvoorbeeld in het mythische communisme, waar "mensen nog om elkaar geven, met elkaar samenwerken en vreedzaam samenleven." Terecht zegt Bolkestein en de gemiddelde Amerikaan; ga maar een keer kijken in die landen. Hoe het er echt toe gaat. Maar dat wil de intellectueel niet. Dan valt de droom uit elkaar.

Iedereen gelooft op haar manier (dat is mijn overtuiging). Dat is direct ook het probleem. Het leidt niet tot een sterke cultuur. Iedereen doet maar wat. Nee, dan de middeleeuwen, de inquisitie, of de oude verzuiling. Dat was pas overzichtelijk. De katholieke zuil met haar eigen cultuur op elk vlak. En nu hebben we er een zuil bij: De islam. Met haar eigen manier van doen.

Helaas is de werkelijkheid was complexer geworden tegenwoordig.

Maar het is ook duidelijk dat we nu een cultuurprobleem hebben. Ik ben getrouwd met een (oorspronkelijk) katholieke vrouw. Zelf ben ik van oorsprong (Nederlands) hervormd. De cultuurverschillen tussen ons zijn immens. En dat is enkel katholiek versus protestant. Ik wil niet weten hoe groot de (cultuur) verschillen dan wel niet moeten zijn tussen christenen en moslims.

Of geloven - en religie - daarvoor een oplossing voor is, lijkt me eerder niet. Ik denk dat we het moeten (blijven) zoeken in de maatschappelijke moraal.

-- foto: wat hebben we aan religie:

https://es.slideshare.net/Sciencecafezeist/science-caf-zeist