Kantelpunt voorspellen is mogelijk

Gelukkig draait de wereld weer door zo na de zomer. Zonder deze uitzending van DWDD zou ik onderstaande theorie misgelopen zijn:

Grote omslag volgt op waarschuwingssignalen
Plotselinge omslagen in financiële markten en andere complexe systemen zoals ecosystemen en het lichaam, volgen niet zelden op vergelijkbare waarschuwingssignalen. Volgens een internationale groep van wetenschappers in Nederland, Duitsland, Spanje en de VS is het voorspellen van zulke kantelpunten niet onmogelijk.
Zo tonen zij aan in een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. ‘Complexe systemen geven vaak vergelijkbare signalen af dat een kantelpunt nabij is’, stelt Marten Scheffer, hoogleraar waterkwaliteitsbeheer aan de universiteit van Wageningen. De vraag is natuurlijk of dergelijke signalen ook aan de kredietcrisis zijn voorafgegaan.
Scheffer: ‘De voorspelbaarheid van kantelpunten in financiële markten is veel lastiger dan bij alle andere dynamische systemen doordat vele goedbetaalde slimmerikken die markten proberen te voorspellen. Zodra ze iets voorpelbaars vinden, wordt het gebruikt om er aan te verdienen en daarmee verdwijnt de voorspelbaarheid. De voorspelbaarheid wordt er dus telkens uitgeperst.’
‘Verder kennen de financiële markten maar een beperkt aantal echt grote instortingen. Je weet dus niet of bepaalde signalen die daar aan vooraf gingen, altijd optreden. De kredietcrisis is in elk geval voorafgegaan door een langzaam toenemende uitholling van het systeem waardoor een wankel kaartenhuis ontstond. Toen dat aan het licht trad, leidde dat tot grote onzekerheden gevolgd door grootschalig kopieergedrag.’‘Early warning’-signalen in de financiële markten hebben volgens Scheffer bijna altijd te maken met het optreden van dergelijke onzekerheden.
‘Het bekende verschijnsel dat iemand zijn aandelen verkoopt, waarna een ander hem nadoet en een derde denkt, dat is toevallig, die twee verkopen, dus moet er wel wat zijn en zo gaat het balletje rollen.’Door kopieergedrag raken we met z’n allen gevangen in bijvoorbeeld een bevroren huizenmarkt. Scheffer: ‘Volgens ons onderzoek is een kantelpunt op komst als in die passieve situatie nu en dan even een lokaal herstel optreedt. Die erupties illustreren dat het systeem rijp is voor een kanteling.’
Scheffer verrichtte het onderzoek met een gezelschap van wetenschappers variërend van economen en klimaatskundigen tot ecologen en wiskundigen. Hoewel de onderzoekers uit de diverse disciplines verschillende praktijkvoorbeelden laten zien, benadrukt hij dat toepassingen voor universele waarschuwingssignalen nog in de kinderschoenen staan. Een van de vervolgprojecten wordt een gezamenlijke zoektocht van Scheffer met de twee andere onderzoekers naar mogelijke waarschuwingssignalen voor migraineaanvallen die net als epileptische aanvallen ontstaan wanneer een kantelpunt in de hersenen ontstaan.
Nico Dijkshoorn dichtte het mooier samen.

Mijn grootste probleem met het onderzoek, waarom komt het nu, na de financiële crisis, want dat is toch waarom iedereen interesse toont; dat deze kantelpunten te voorzien zijn. Echter, qua geloofwaardigheid hebben we nu een probleem, want anno 2008 was het onderzoek er niet. Dus vraag ik het me af of het allemaal zo eenvoudig is.

In dezelfde uitzending laat Matthijs twee procesadvocaten aan het woord die klanten in de zaak Madoff verdedigen. Hoe kijken zij naar deze theorie? Zij stellen dat de banken beter op hadden moeten letten. Frappant is dat in de VS banken (MS, Citi) minder in die fondsen van Madoff belegden dan in Europa. "Ze zaten dichter op het vuur."

Hoe verhoudt dit zich tot de theorie van het kantelpunt?

(Moeilijke categorie; lijkt me iets voor stijlbreuk. Opeens breekt de stijl en schakel men massaal over op een andere versnelling...)

...

Wat vindt u overigens van de stijlfiguur: het is "niet onmogelijk?"

--
30 okt 2016, wederom over kantelpunt, nrc, wederom Martin Scheffer, nu met iets meer uitleg over de nabijheid van een kantelpunt. Over systemen die steeds weer neigen naar evenwicht. Totdat de flexibiliteit afneemt en het systeem meer gaat zwalken. In eerste instantie is de veerkracht van een systeem groot. Zoals het herstel na een ziekte. "De hersteltijd vertraagt en dat is een slecht teken:" ...
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/28/de-voortekenen-van-een-omslag-4588339-a1529048

Zes jaar na de grote openbaring is de stelling - kantelpunt voorspellen - behoorlijk afgezwakt.

-- update 23 februari 2020, NOS:
In Italië zijn de afgelopen dagen twee mensen overleden aan de gevolgen van het coronavirus. Daarmee staat de teller op drie doden in Europa. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) nadert de epidemie een kantelpunt, zegt viroloog Marion Koopmans, een van de wereldleiders binnen het onderzoek naar virusverspreiding. "Landen die ermee te maken krijgen, moeten net als China het virus uit alle macht onderdrukken. Anders gaat het niet lukken om dit te stoppen."

-- update 26 maart 2022. NRC:

EINDE VAN HET OERWOUD. Ontbossing en opwarming van de aarde eisen hun tol in de Amazone. Het regenwoud zou in savanne veranderen als er genoeg bomen worden gekapt. Hoe dichtbij is dat kantelpunt?