Het Geheugen... uhm ... dinges
Na een zeer motiverend betoog van de Amerikaan Joshua Foer bij Pauw en Witteman over de rol van ons geheugen check ik voor mijn eigen situatie hoe het gesteld is. Niet zoals hij bedoelt dat je je geheugen kan trainen, maar het belang ervan. In ca. 800 blogentries zijn er maar 17 die over geheugen gaan. De belangrijkste - op business vlak - gaat over Shell; op een bepaald moment wordt ex-CEO Jeroen van de Veer gekozen tot commissaris van Shell en wel omwille van de volgende reden: Hij treedt toe om het geheugen van Shell te vertegenwoordigen. Een opmerkelijke motivatie vond ik destijds.
Maar ook in andere posts kwam het geheugen ter sprake.
De politieke gezichten worden vooral gedomineerd door de bekende politici van de afgelopen jaren en vooral gericht op de crisis ten tijden van Irak. De president van Iran staat op nummer één, gevolgd door Bin Laden, Tony Blair en George Bush... Dat ligt nog fris in ons geheugen.
Het is dus van het allergrootste belang te weten waaraan een cultuur waarde hecht. Dat kun je alleen weten door twee vragen te stellen. Waar komen we vandaan? En waar willen we naartoe? Helaas, zei Alain Finkielkraut spottend, „het geheugen lijkt tegenwoordig te berusten op het vergeten van alles, behalve het criminele”. In Lewis Carrolls ’Alice in Wonderland’ informeert Alice bij de Rode Koningin welke richting ze moet inslaan. Waar wil je heen?, vraagt de koningin. Dat ze het niet weet, antwoordt Alice. Waarop de koningin opmerkt: „Als je niet weet waar je heen gaat, maakt het ook niet uit hoe je daar geraakt.” Ik wil daaraan toevoegen: als je niet weet waar je vandaan komt, kun je niet weten waar je naartoe gaat en ook niet hoe je er geraakt.
De banken zijn niet meer "zo stoer" als vroeger. Misschien komt die tijd weer. Men - klant, belegger, en andere agenten in de financiële wereld - hebben een kort geheugen... die vergeten dat het terugbetalen van de staatssteun nu onderdeel is van de waarde van het aandeel; er zijn 26 miljoen nieuwe aandelen bijgedrukt, zeg maar een vergelijkbare maatregel die Bernanke toepast om de problemen aldaar het hoofd te bieden. En het werkt nog ook, dat is het aardige van deze tijd.
Gramschap: “Nooit gevochten, nooit slaag gekregen…. Ik zou graag principieel zijn, maar daar is mijn geheugen te kort voor.”
Het programma neemt ongeveer 50 MB aan ruimte op de harde schijf in en gebruikt gemiddeld 17 MB aan RAM geheugen. Consumenten kunnen de software gratis downloaden...
Iemand die met de boekhoudkundige nauwkeurigheid een dagboek bijhoudt ziet waarschijnlijk geen andere uitweg en heeft zijn lot al geaccepteerd. Zag Elisabeth geen ander verzet en is ze daarom maar gaan schrijven? Het dagboek is dan een tastbaar object van een leven dat niet voor te stellen is. Ze zeggen wel eens dat mensen slechte herinneringen verdringen en alleen de mooie momenten vastleggen in het geheugen. Maar wat nu –zoals hier – als er geen mooie momenten zijn. Dan blijft er niets anders over om de gruwelijke werkelijkheid vast te leggen.
En dan, er is lang over gepraat, maar dan is het zo ver. Het vertrouwde blauw is er niet meer. Alleen op de internet archives is nog te zien hoe het eruit zag. Het geheugen van mensen wordt met nieuwe innovaties sterk op de proef gesteld en dit is weer een actie waar het verleden verder in de hoek wordt gezet. We vieren oud-en-nieuw maar het nieuwe krijgt toch meer aandacht.
Zojuist de conferentie van Freek de Jonge gezien. Hij vertegenwoordigt een van de weinige oud-en-nieuwen al ligt de nadruk op het oude, maar de hulpmiddelen in de show zijn modern. Terecht en heel ludiek ging hij in op het geheugen van de Nederlander; “ik doe dit werk al twintig of dertig jaar, maar het enige wat mensen onthouden is: Peter R. de Vries.”
Deze voorbeelden gaan expliciet over het geheugen (niet over onthouden, memoriseren, etc.), andere voorbeelden zijn: het-dilemma-van-de-kas-bank-medewerker, beursgoeroe-is-de-weg-kwijt, het-merk-holland.html, organisatierituelen-zeggen-ook-niet (alles), nyse-deutsche-boerse-en-de-geschiedenis, samsung-als-nieuw-voorbeeld, de-politiek-heeft-weinig-vat-op-de (cultuur).
Hoe snel - wordt duidelijk - vergeet je niet wat je geschreven hebt? Of wat je gezegd hebt?
Op de website van de Vara (#PenW) vond ik de inleiding van het boek waar ik hier de inhoudsopgave van laat zien:
... Ed legde me uit dat de deelnemers zichzelf zagen als ‘proefpersonen in een amateurproject’ dat als doel had een traditie van geheugentraining te redden die eeuwen geleden in onbruik was geraakt. ... geheugentraining [werd toen ten tijde van Cicero en Quintilianus] beschouwd als karaktervormend, een manier om de kardinale deugd van prudentie te ontwikkelen en, in het verlengde daarvan, ethisch gedrag. Slechts door memorisatie, zo dacht men, konden denkbeelden echt in de psyche worden geïncorporeerd en konden hun waarden worden geabsorbeerd ...
Maar toen was daar in de vijftiende eeuw Gutenberg, die van boeken een massaproduct maakte ... Geheugentechnieken die ooit een belangrijk onderdeel van de klassieke en middeleeuwse cultuur hadden gevormd, raakten ... teruggedrongen in de hoek van kermisattracties en goedkope
zelfhulpboeken, om pas in de laatste decennia van de twintigste eeuw nieuw leven ingeblazen te worden voor dit bizarre en unieke toernooi...
Het schrijft verder over een "gewiekste, zevenenzestigjarige Britse pedagoog en zelf-benoemde goeroe Tony Buza," die bedrijven adviseert om an het geheugen te werken. Enthousiast begint Joshua over de cultuur van nu na te denken.
(foto: http://www.flickr.com/photos/donbelisario/2262965662/)
... Memoriseren heeft de slechte reputatie gekregen een gedachteloos middel te zijn waarmee je feiten net lang genoeg kunt reproduceren om een voldoende te halen voor het volgende proefwerk...
... gaandeweg ons eigen natuurlijke geheugen vervangen door een reusachtige superstructuur van externe hulpmiddelen voor het geheugen...
...
Eruditie ontwikkelde zich van het bezitten van kennis tot weten hoe en waar je in de labyrintische
wereld van het externe geheugen informatie op kunt zoeken.
...
Maar als we een omslag hebben gemaakt van een cultuur die fundamenteel gebaseerd was op interne
herinneringen naar een cultuur die fundamenteel gebaseerd is op extern opgeslagen herinneringen, wat zijn dan de implicaties daarvan voor onszelf en voor de maatschappij? Wat we erbij gewonnen hebben, is evident. Maar wat hebben we ingeleverd? Wat betekent het dat we ons geheugen kwijt zijn?
Op die laatste vraag krijg ik het antwoord niet want dan moet ik het boek aanschaffen en daarvoor acht ik het niet het juiste moment. Wellicht later, maar ik denk dat ook dit boek in de vergetelheid zal raken.
Waarom. Joshua is een Amerikaan een goede verkoper, maar vooral moet men weten over de Amerikaanse cultuur dat die gebaseerd is op aantallen; hoeveelheid is vaak belangrijker dan kwaliteit. Performance Management komt uit het wilde-westen. In de VS speelt winnen een essentiële rol; er is geen spel zonder winnen of de beste zijn. Na het aanhoren van het verhaal kom ik dan ook snel weer in de realiteit. Natuurlijk is het geheugen belangrijk, maar iemand die een wedstrijd heeft gewonnen klinkt mij niet geloofwaardig. Het bewijs is dat Porgy Franssen net dat ene woord niet wist te herinneren omdat dat niet in het systeem paste. Het geheugenpaleis was even te klein.
Paradoxaal dus. Ja ik denk dat geheugen essentieel is en dat het een gemis is van onze cultuur, maar Joshua zoekt teveel de sensatie. Ik denk ook niet dat hij na eén jaar - en een geheugenwedstrijd - meer over het geheugen te weten is gekomen dat traditionele wetenschappers.
Denk even mee. Stel iemand heeft ca. 2000 artikelen (blogs, columns, etc) geschreven en een stuk of wat boeken. Veel te veel om te onthouden, zeker als het gaat om hoofdstukken en details. Maar vaak gaat achter die gigantische hoeveelheid aan tekst een beperkt aantal fundamentele ideeën schuil. Het verlies aan geheugen wordt teniet gedaan door een winst aan vuistregels, afkortingen en samenvattingen: we weten vaak het geheel te plaatsten zonder de details te kennen. We weten van een persoon hoe hij denkt, los of hij één artikel, een boek of twintig boeken heeft geschreven,want die ideeën hebben vaak een vaste basis. En ook zo zijn we politiek "links" of "rechts" en voor of tegen, zonder dat we nu ons hele leven elke dag aan ons voorbij zien gaan. Pas iemand die liegt moet een goed geheugen hebben, omdat zijn "verhalen" niet op elkaar aansluiten. Maar voor de gewone mens is dat geen vereiste.
Dat betekent niet dat geheugen niet belangrijk is. Ik weiger echter te geloven dat onze cultuur veel "verloren" heeft omdat we extern gegevens opslaan...
--
17 november heb ik "alles is verlicht" gelezen een vertaling van Peter Abelsen van de oorspronkelijke titel Everything is illuminated van dezelfde schrijver: Jonathan Safran Foer. De rol van het geheugen en herinneringen speelt ook een grote rol in die roman, blijkens onderstaande passage:
... zij was twaalf en hij [Yankel] was minstens vierentachtig... bezorgd over het haperen van zijn geheugen schreef hij fragmenten uit zijn levensverhaal op zijn slaapkamerplafond, met de lippenstift die hij in een sok gewikkeld in Brods bureaula had gevonden opdat zijn leven het eerste was wat hij 's morgens zag voordat hij wakker werd en het laatste voordat hij in slaap viel... .
Of
Er is maar één ding erger dan dwangmatig te zijn in het vergeten van dingen, en dat is krachteloos te zijn in het herinneren van dingen. Safran lag in bed en probeerde de feiten uit zijn zeventien levensjaren tot een samenhangend verhaal te smeden, tot iets wat hij begrijpen kon, wat hem tot de verbeelding zou spreken, iets wat op z'n minst symbolische betekenis zou hebben...
Even voor deze passage neemt de schrijver letterlijk een stroomschema op "van hun geheugen" dat overigens goed past bij de vrije vorm van het boek.
Maar ook in andere posts kwam het geheugen ter sprake.
De politieke gezichten worden vooral gedomineerd door de bekende politici van de afgelopen jaren en vooral gericht op de crisis ten tijden van Irak. De president van Iran staat op nummer één, gevolgd door Bin Laden, Tony Blair en George Bush... Dat ligt nog fris in ons geheugen.
Het is dus van het allergrootste belang te weten waaraan een cultuur waarde hecht. Dat kun je alleen weten door twee vragen te stellen. Waar komen we vandaan? En waar willen we naartoe? Helaas, zei Alain Finkielkraut spottend, „het geheugen lijkt tegenwoordig te berusten op het vergeten van alles, behalve het criminele”. In Lewis Carrolls ’Alice in Wonderland’ informeert Alice bij de Rode Koningin welke richting ze moet inslaan. Waar wil je heen?, vraagt de koningin. Dat ze het niet weet, antwoordt Alice. Waarop de koningin opmerkt: „Als je niet weet waar je heen gaat, maakt het ook niet uit hoe je daar geraakt.” Ik wil daaraan toevoegen: als je niet weet waar je vandaan komt, kun je niet weten waar je naartoe gaat en ook niet hoe je er geraakt.
De banken zijn niet meer "zo stoer" als vroeger. Misschien komt die tijd weer. Men - klant, belegger, en andere agenten in de financiële wereld - hebben een kort geheugen... die vergeten dat het terugbetalen van de staatssteun nu onderdeel is van de waarde van het aandeel; er zijn 26 miljoen nieuwe aandelen bijgedrukt, zeg maar een vergelijkbare maatregel die Bernanke toepast om de problemen aldaar het hoofd te bieden. En het werkt nog ook, dat is het aardige van deze tijd.
Gramschap: “Nooit gevochten, nooit slaag gekregen…. Ik zou graag principieel zijn, maar daar is mijn geheugen te kort voor.”
Het programma neemt ongeveer 50 MB aan ruimte op de harde schijf in en gebruikt gemiddeld 17 MB aan RAM geheugen. Consumenten kunnen de software gratis downloaden...
Iemand die met de boekhoudkundige nauwkeurigheid een dagboek bijhoudt ziet waarschijnlijk geen andere uitweg en heeft zijn lot al geaccepteerd. Zag Elisabeth geen ander verzet en is ze daarom maar gaan schrijven? Het dagboek is dan een tastbaar object van een leven dat niet voor te stellen is. Ze zeggen wel eens dat mensen slechte herinneringen verdringen en alleen de mooie momenten vastleggen in het geheugen. Maar wat nu –zoals hier – als er geen mooie momenten zijn. Dan blijft er niets anders over om de gruwelijke werkelijkheid vast te leggen.
En dan, er is lang over gepraat, maar dan is het zo ver. Het vertrouwde blauw is er niet meer. Alleen op de internet archives is nog te zien hoe het eruit zag. Het geheugen van mensen wordt met nieuwe innovaties sterk op de proef gesteld en dit is weer een actie waar het verleden verder in de hoek wordt gezet. We vieren oud-en-nieuw maar het nieuwe krijgt toch meer aandacht.
Zojuist de conferentie van Freek de Jonge gezien. Hij vertegenwoordigt een van de weinige oud-en-nieuwen al ligt de nadruk op het oude, maar de hulpmiddelen in de show zijn modern. Terecht en heel ludiek ging hij in op het geheugen van de Nederlander; “ik doe dit werk al twintig of dertig jaar, maar het enige wat mensen onthouden is: Peter R. de Vries.”
. . . . . . .
Deze voorbeelden gaan expliciet over het geheugen (niet over onthouden, memoriseren, etc.), andere voorbeelden zijn: het-dilemma-van-de-kas-bank-medewerker, beursgoeroe-is-de-weg-kwijt, het-merk-holland.html, organisatierituelen-zeggen-ook-niet (alles), nyse-deutsche-boerse-en-de-geschiedenis, samsung-als-nieuw-voorbeeld, de-politiek-heeft-weinig-vat-op-de (cultuur).
Hoe snel - wordt duidelijk - vergeet je niet wat je geschreven hebt? Of wat je gezegd hebt?
Voelt niet iedereen zich aangesproken na de presentatie van Joshua Foer over zijn boek dat in het Nederlands het Geheugenpaleis meekreeg? Ik was ook onder de indruk van "het kunstje" van Porgy Franssen die in ca. 5 minuten dertig woorden kon onthouden. Genummerd en al.
Op de website van de Vara (#PenW) vond ik de inleiding van het boek waar ik hier de inhoudsopgave van laat zien:
- Een - De slimste mens is niet zomaar te vinden
- Twee - De man die zich te veel herinnerde
- Drie - De excellente expert
- Vier - De meest vergeetachtige man op aarde
- Vijf - ...
- Zes - ...
- Zeven - Het einde van onthouden
- Acht - Het okéniveau
- Negen - De Talented Tenth
- Tien - De kleine Rain Man in ons allen
- Elf - ...
... Ed legde me uit dat de deelnemers zichzelf zagen als ‘proefpersonen in een amateurproject’ dat als doel had een traditie van geheugentraining te redden die eeuwen geleden in onbruik was geraakt. ... geheugentraining [werd toen ten tijde van Cicero en Quintilianus] beschouwd als karaktervormend, een manier om de kardinale deugd van prudentie te ontwikkelen en, in het verlengde daarvan, ethisch gedrag. Slechts door memorisatie, zo dacht men, konden denkbeelden echt in de psyche worden geïncorporeerd en konden hun waarden worden geabsorbeerd ...
Maar toen was daar in de vijftiende eeuw Gutenberg, die van boeken een massaproduct maakte ... Geheugentechnieken die ooit een belangrijk onderdeel van de klassieke en middeleeuwse cultuur hadden gevormd, raakten ... teruggedrongen in de hoek van kermisattracties en goedkope
zelfhulpboeken, om pas in de laatste decennia van de twintigste eeuw nieuw leven ingeblazen te worden voor dit bizarre en unieke toernooi...
Het schrijft verder over een "gewiekste, zevenenzestigjarige Britse pedagoog en zelf-benoemde goeroe Tony Buza," die bedrijven adviseert om an het geheugen te werken. Enthousiast begint Joshua over de cultuur van nu na te denken.
(foto: http://www.flickr.com/photos/donbelisario/2262965662/)
... gaandeweg ons eigen natuurlijke geheugen vervangen door een reusachtige superstructuur van externe hulpmiddelen voor het geheugen...
...
Eruditie ontwikkelde zich van het bezitten van kennis tot weten hoe en waar je in de labyrintische
wereld van het externe geheugen informatie op kunt zoeken.
...
Maar als we een omslag hebben gemaakt van een cultuur die fundamenteel gebaseerd was op interne
herinneringen naar een cultuur die fundamenteel gebaseerd is op extern opgeslagen herinneringen, wat zijn dan de implicaties daarvan voor onszelf en voor de maatschappij? Wat we erbij gewonnen hebben, is evident. Maar wat hebben we ingeleverd? Wat betekent het dat we ons geheugen kwijt zijn?
Op die laatste vraag krijg ik het antwoord niet want dan moet ik het boek aanschaffen en daarvoor acht ik het niet het juiste moment. Wellicht later, maar ik denk dat ook dit boek in de vergetelheid zal raken.
Waarom. Joshua is een Amerikaan een goede verkoper, maar vooral moet men weten over de Amerikaanse cultuur dat die gebaseerd is op aantallen; hoeveelheid is vaak belangrijker dan kwaliteit. Performance Management komt uit het wilde-westen. In de VS speelt winnen een essentiële rol; er is geen spel zonder winnen of de beste zijn. Na het aanhoren van het verhaal kom ik dan ook snel weer in de realiteit. Natuurlijk is het geheugen belangrijk, maar iemand die een wedstrijd heeft gewonnen klinkt mij niet geloofwaardig. Het bewijs is dat Porgy Franssen net dat ene woord niet wist te herinneren omdat dat niet in het systeem paste. Het geheugenpaleis was even te klein.
Paradoxaal dus. Ja ik denk dat geheugen essentieel is en dat het een gemis is van onze cultuur, maar Joshua zoekt teveel de sensatie. Ik denk ook niet dat hij na eén jaar - en een geheugenwedstrijd - meer over het geheugen te weten is gekomen dat traditionele wetenschappers.
Denk even mee. Stel iemand heeft ca. 2000 artikelen (blogs, columns, etc) geschreven en een stuk of wat boeken. Veel te veel om te onthouden, zeker als het gaat om hoofdstukken en details. Maar vaak gaat achter die gigantische hoeveelheid aan tekst een beperkt aantal fundamentele ideeën schuil. Het verlies aan geheugen wordt teniet gedaan door een winst aan vuistregels, afkortingen en samenvattingen: we weten vaak het geheel te plaatsten zonder de details te kennen. We weten van een persoon hoe hij denkt, los of hij één artikel, een boek of twintig boeken heeft geschreven,want die ideeën hebben vaak een vaste basis. En ook zo zijn we politiek "links" of "rechts" en voor of tegen, zonder dat we nu ons hele leven elke dag aan ons voorbij zien gaan. Pas iemand die liegt moet een goed geheugen hebben, omdat zijn "verhalen" niet op elkaar aansluiten. Maar voor de gewone mens is dat geen vereiste.
Dat betekent niet dat geheugen niet belangrijk is. Ik weiger echter te geloven dat onze cultuur veel "verloren" heeft omdat we extern gegevens opslaan...
--
17 november heb ik "alles is verlicht" gelezen een vertaling van Peter Abelsen van de oorspronkelijke titel Everything is illuminated van dezelfde schrijver: Jonathan Safran Foer. De rol van het geheugen en herinneringen speelt ook een grote rol in die roman, blijkens onderstaande passage:
... zij was twaalf en hij [Yankel] was minstens vierentachtig... bezorgd over het haperen van zijn geheugen schreef hij fragmenten uit zijn levensverhaal op zijn slaapkamerplafond, met de lippenstift die hij in een sok gewikkeld in Brods bureaula had gevonden opdat zijn leven het eerste was wat hij 's morgens zag voordat hij wakker werd en het laatste voordat hij in slaap viel... .
Of
Er is maar één ding erger dan dwangmatig te zijn in het vergeten van dingen, en dat is krachteloos te zijn in het herinneren van dingen. Safran lag in bed en probeerde de feiten uit zijn zeventien levensjaren tot een samenhangend verhaal te smeden, tot iets wat hij begrijpen kon, wat hem tot de verbeelding zou spreken, iets wat op z'n minst symbolische betekenis zou hebben...
Even voor deze passage neemt de schrijver letterlijk een stroomschema op "van hun geheugen" dat overigens goed past bij de vrije vorm van het boek.
-- 26 dec 2021.
Deze hoorde ik in een Duitse film: „Nur wer die Vergangenheit kennt, hat eine Zukunft!“
(Wilhelm von Humboldt, de bedenker van de uitspraak werd natuurlijk niet genoemd)
Reacties