Noord-Zuid Europa: waar komen die cultuurverschillen toch vandaan?
De geschiedenis biedt vaak inzichten in het heden, vooral voor diegenen die menen dat de geschiedenis zich herhaalt. Voor de Noord-Zuid-discussie zocht ik in de geschiedenisboeken en op het internet, en dan kom je al snel uit op de de Griekse en Romeinse cultuur. De talen Grieks en Latijn zijn nogsteeds geïnstitutionaliseerd in het schoolsysteem (gymnasium, VWO). Maar tegenwoordig gaan er stemmen op om deze talen te vervangen door het Chinees; typisch Nederlands, denk ik dan: cultuur is handel, of handel is DE basis voor onze cultuur. In het zuiden valt niets te halen op dit moment.
Dat was wel eens anders. Bijvoorbeeld ten tijden van de Grieken, en later van de Romeinen. Op het internet vind je dan al snel het volgende commentaar: De jaloerse barbaren uit het noorden. Want tweeduizend jaar geleden was het zuiden (cultureel) ontwikkeld en waren de barbaren gehuisvest in het Noorden.
Gabriel Tortella schreef een aantal jaren geleden een boek over de economische ontstaansgeschiedenis van de XXI-eeuw. Daarin zien we dat Europa altijd de voortrekkersrol speelde voor culturen uit het verre oosten. Hij wijdt deze voorsprong aan het milde Europese klimaat, dat als fundament gezien kon worden voor de landbouw. De landbouw was tot de zeventiende eeuw de trekker van de economie. In diezelfde landbouw in relatie met het klimaat ziet hij ook een verklaring voor de economische verschillen tussen Noord en Zuid. De landbouw is begonnen in het zuiden ten tijden van de Romeinen. Door het droge klimaat was het rendement (toen nog geen begrip) laag, maar de inspanning hierdoor evenredig beperkt. Toen de landbouw in de Noordelijke landen begon vorm te krijgen werd al snel duidelijk dat er andere technieken nodig waren. De landbouwgrond was door het regenachtige klimaat moeilijker te ontginnen, maar wel meer vruchtbaar. er was meer werkkracht nodig en met de ontwikkeling van agrarische middelen werd de productie verhoogd. Het betere klimaat was een voordeel boven het zuidelijke klimaat waardoor het rendement toenam, maar dat kon pas nadat nieuwe methoden werden gebruikt.
Een mogelijk, maar wel simplistische verklaring voor de cultuurverschillen tussen Noord en Zuiden zou hierop terug te herleiden zijn: In het noorden moest men harder werken, door de weersomstandigheden, maar tegelijkertijd werd dit nadeel in een productiviteits-voordeel omgezet. Het relatieve gemak van het Zuidelijke klimaat en grondgesteldheid is typisch een omstandigheid die kan leiden tot een cultuurverschil. Dat verschil werkt nog steeds en het is hetzelfde gemak van de Zuidelijk gedrag waar de Noorderling "jaloers" op zijn. De siesta is daar typisch een voorbeeld van.
De moraal van het verhaal is natuurlijk het volgende: om productief te zijn, en beter dan de competitie, moet de economische agent het niet te gemakkelijk krijgen. "Je moet er wel moeite voor doen." Want, wanneer iets moeite kost gaat men nadenken hoe het eenvoudiger kan: Noord of Zuid, "gemak dient de mens."
De geschiedenis van Europa stopt hier natuurlijk niet. Al "snel" komt Engeland in beeld, waar Hendrik IIX afscheid neemt van het katholieke denken dat vanuit Rome gedicteerd wordt. Dan komen nieuwe cultuurverschillen in beeld; die tussen Katholieken en Protestanten, beiden Europeanen. Maar dat is een ander verhaal.
Het parool heeft hierover een verhaal waarin de vraag centraal staat: "Veel corrupte Europese landen zijn katholiek. Toeval?"
-- 12-12-12.
Ze zeggen dat sommige ouderen wijzer worden, anderen zal het niet meer lukken. Bij de vraag of Bolkestein nog als intellectueel bestempeld mag worden kan men een extra vraag stellen: als hij een authentieke intellectueel is, wat doet hij dan bij Pauw en Witteman? Echte intellectuelen zijn tegenwoordig zeldaam, vooral door het overheersende populisme en Bolkestein doet daar lekker aan mee. Dat is onderdeel van onze (Europese) cultuur.
Provocerend probeert hij het nog wel: "Er is geen Europees volk, er is geen Europese taal of cultuur," maar er is niemand die dat "gezegde" nog serieus neemt. De europese cultuur, los van haar verdeelheden in religie, en taal, is natuurlijk puur kapitalistisch-ingesteld, het rijnlandse model is misschien vanaf de facade een beschaafdere versie dan het puur angelsaksische kapitalisme - de reden waarom Groot Brittannië wellicht de EU wil verlaten - maar de verschillen tussen de EU-landen zijn wat dat aangaat kleiner dan de overeenkomsten. Zelfs de Catalanen spreken een eigen taal(je), maar ze zijn daarmee Spaanser dan de doorsnee Spanjaarden.
Je zou hier nog aan kunnen toevoegen dat internationale bedrijven zoals Shell, intern ook maar één taal spreken, ondanks de grote diversiteit aan culturele achtergronden van de individuele werknemers. Die doen er bij een duidelijk beleid en doel niet zo toe. Heeft de globalisering ons geleerd.
-- Meer Noord-Zuid-tegenstellingen. Groot-Brittanië en de overstromingen aldaar. Op BNR vertelt (...) over de Britse mentaliteit van voortmodderen, "met paperclips en plakband wordt alles opgelost," er moet heel wat gebeuren wil er in GB een structurele oplossing komen. In GB wordt alles meer dan ooit cetraal geregeld en er heerst een North-South-divide (BNR 30 december 2015, 10:00-10:30)
Dit doet me denken - als het gaat om mentaliteit - aan Spanje, daar hoorde ik iemand zeggen, Aqui se soluciona todo con pintura, "hier wordt alles met een laagje verf opgelost"
-- 15 nov 2017:
Een andere geluid komt van "financieel journalist Bert Bakker," ... In Onbegrepen Europa zoekt hij naar de ware achtergrond van mentaliteitsverschillen binnen Europa. Die is niet religieus, laat staan klimatologisch, laat Bakker zien in een verbluffend en vernieuwend betoog. Hij ontdekte dat waar het feodale stelsel geen voet aan de grond kreeg, een middenklasse opbloeide: in Scandinavië, Nederland en Duitsland, maar bijvoorbeeld ook in Noord-Italië. Waar dat niet gebeurde bleven de verhoudingen – tot op de dag van vandaag – eigenlijk als in die oude standenmaatschappij. ....
--
5 maart 2018. De cultuurverschillen tussen Noord- en Zuid (Italië) kunnen haast niet duidelijker worden geschetst dan nav de verkiezingsuitslag:
Dat was wel eens anders. Bijvoorbeeld ten tijden van de Grieken, en later van de Romeinen. Op het internet vind je dan al snel het volgende commentaar: De jaloerse barbaren uit het noorden. Want tweeduizend jaar geleden was het zuiden (cultureel) ontwikkeld en waren de barbaren gehuisvest in het Noorden.
Gabriel Tortella schreef een aantal jaren geleden een boek over de economische ontstaansgeschiedenis van de XXI-eeuw. Daarin zien we dat Europa altijd de voortrekkersrol speelde voor culturen uit het verre oosten. Hij wijdt deze voorsprong aan het milde Europese klimaat, dat als fundament gezien kon worden voor de landbouw. De landbouw was tot de zeventiende eeuw de trekker van de economie. In diezelfde landbouw in relatie met het klimaat ziet hij ook een verklaring voor de economische verschillen tussen Noord en Zuid. De landbouw is begonnen in het zuiden ten tijden van de Romeinen. Door het droge klimaat was het rendement (toen nog geen begrip) laag, maar de inspanning hierdoor evenredig beperkt. Toen de landbouw in de Noordelijke landen begon vorm te krijgen werd al snel duidelijk dat er andere technieken nodig waren. De landbouwgrond was door het regenachtige klimaat moeilijker te ontginnen, maar wel meer vruchtbaar. er was meer werkkracht nodig en met de ontwikkeling van agrarische middelen werd de productie verhoogd. Het betere klimaat was een voordeel boven het zuidelijke klimaat waardoor het rendement toenam, maar dat kon pas nadat nieuwe methoden werden gebruikt.
De moraal van het verhaal is natuurlijk het volgende: om productief te zijn, en beter dan de competitie, moet de economische agent het niet te gemakkelijk krijgen. "Je moet er wel moeite voor doen." Want, wanneer iets moeite kost gaat men nadenken hoe het eenvoudiger kan: Noord of Zuid, "gemak dient de mens."
De geschiedenis van Europa stopt hier natuurlijk niet. Al "snel" komt Engeland in beeld, waar Hendrik IIX afscheid neemt van het katholieke denken dat vanuit Rome gedicteerd wordt. Dan komen nieuwe cultuurverschillen in beeld; die tussen Katholieken en Protestanten, beiden Europeanen. Maar dat is een ander verhaal.
Het parool heeft hierover een verhaal waarin de vraag centraal staat: "Veel corrupte Europese landen zijn katholiek. Toeval?"
-- 12-12-12.
Ze zeggen dat sommige ouderen wijzer worden, anderen zal het niet meer lukken. Bij de vraag of Bolkestein nog als intellectueel bestempeld mag worden kan men een extra vraag stellen: als hij een authentieke intellectueel is, wat doet hij dan bij Pauw en Witteman? Echte intellectuelen zijn tegenwoordig zeldaam, vooral door het overheersende populisme en Bolkestein doet daar lekker aan mee. Dat is onderdeel van onze (Europese) cultuur.
Provocerend probeert hij het nog wel: "Er is geen Europees volk, er is geen Europese taal of cultuur," maar er is niemand die dat "gezegde" nog serieus neemt. De europese cultuur, los van haar verdeelheden in religie, en taal, is natuurlijk puur kapitalistisch-ingesteld, het rijnlandse model is misschien vanaf de facade een beschaafdere versie dan het puur angelsaksische kapitalisme - de reden waarom Groot Brittannië wellicht de EU wil verlaten - maar de verschillen tussen de EU-landen zijn wat dat aangaat kleiner dan de overeenkomsten. Zelfs de Catalanen spreken een eigen taal(je), maar ze zijn daarmee Spaanser dan de doorsnee Spanjaarden.
Je zou hier nog aan kunnen toevoegen dat internationale bedrijven zoals Shell, intern ook maar één taal spreken, ondanks de grote diversiteit aan culturele achtergronden van de individuele werknemers. Die doen er bij een duidelijk beleid en doel niet zo toe. Heeft de globalisering ons geleerd.
-- Meer Noord-Zuid-tegenstellingen. Groot-Brittanië en de overstromingen aldaar. Op BNR vertelt (...) over de Britse mentaliteit van voortmodderen, "met paperclips en plakband wordt alles opgelost," er moet heel wat gebeuren wil er in GB een structurele oplossing komen. In GB wordt alles meer dan ooit cetraal geregeld en er heerst een North-South-divide (BNR 30 december 2015, 10:00-10:30)
Dit doet me denken - als het gaat om mentaliteit - aan Spanje, daar hoorde ik iemand zeggen, Aqui se soluciona todo con pintura, "hier wordt alles met een laagje verf opgelost"
-- 15 nov 2017:
Een andere geluid komt van "financieel journalist Bert Bakker," ... In Onbegrepen Europa zoekt hij naar de ware achtergrond van mentaliteitsverschillen binnen Europa. Die is niet religieus, laat staan klimatologisch, laat Bakker zien in een verbluffend en vernieuwend betoog. Hij ontdekte dat waar het feodale stelsel geen voet aan de grond kreeg, een middenklasse opbloeide: in Scandinavië, Nederland en Duitsland, maar bijvoorbeeld ook in Noord-Italië. Waar dat niet gebeurde bleven de verhoudingen – tot op de dag van vandaag – eigenlijk als in die oude standenmaatschappij. ....
--
5 maart 2018. De cultuurverschillen tussen Noord- en Zuid (Italië) kunnen haast niet duidelijker worden geschetst dan nav de verkiezingsuitslag:
 |
| Bron: FT |
Reacties