Nietzsche. Een intieme biografie

Ik las dit boek na het lezen van een tweet en de blog van een historicus.* Opnieuw een biografie en niet over de minste "professionals" dus die besloot ik direct op mijn watchlist te zetten. Ik vond het boek en het was zo toegankelijk dat ik al binnen een dag de eerste acht hoofdstukken kon lezen, van de in totaal elf.

Maar al lezende kreeg ik steeds meer bedenkingen, nadat het positieve beeld van de historicus nog in mijn hoofd zat, die inleidend schrijft over het ...  "geweldig[e] boek van de Britse schrijfster Lesley Chamberlain (LC)," Hij schrijft dat het een intieme biografie is, hetgeen ook de ondertitel is, en dat de auteur [later zag ik dat ze zowel Duits als Russisch gestudeerd had] Nietzsche meer in plaats wilde geven in de Engelse cultuur. Why? Op zich een mooie missie en met dat in je achterhoofd kan je positief het boek beginnen.

Zelf had ik in meerdere mate moeite met haar formuleringen, die steeds meer weg hadden van haar ideeën over het leven van Nietzsche, en niet echt een resultaat was van onderzoek. Ze had het idee van de moeilijke en krampachtige intimiteit van de filosoof voor ogen en daarmee het effect op zijn filosofie, maar dat is moeilijk hard en concreet te maken. Dus heeft ze het over veel abstracties, zoals wereldbeeld (world view) en schrijft ze dingen als: "N. lacked the ability to observe others," zonder dat duidelijk is waarom en of dat wel echt het geval was. Want Wagner maar vooral zichzelf weet hij te doorgronden en dat is een kunst die weinigen bezitten. Begint mensenkennis niet met zelfkennis? [Hier schrijf Ik dus over mijn idee haar als biograaf].

Dat Chamberlain het Duits tot in de puntjes beheerst wordt al snel duidelijk, en zonder haar achtergrond te kennen was me het belang daarvan niet duidelijk. Net zoals Nietzsche filologie had gestudeerd en later filosofie opzicht, ging deze auteur een soortgelijk pad op. Ze begon als journalist, studeerde twee talen en schreef al vrij vroeg een biografie. Russische en Duitse auteurs komen dan ook geregeld in het boek terug, zoals Tolstoi en Dostojevsky naast Goethe en ... 

Ze richt zich op de innerlijke mens achter de filosoof en doet dat vooral door de brieven die Nietzsche schreef. Hij heeft het over Plato (en puurheid) maar ook over de opera Carmen van Bizet, zijn eigen "opera" Zarathustra en natuurlijk Wagner. Nietzsche weet ik nog van Prudeau was zelf musicus, maar koos voor literatuur omdat dat een hoger aanzien had. [of dat relevant is in zijn werk en visie op de muziek...] LC gaat in op het belang van muziek voor filosofie en dat het bij Nietzsche vooral de basis legt voor zijn wijsbegeerte. Hij schrijft veel over kunstenaar en dan laat LC zien dat die kunstenaar ook iets over Nietzsche "zeggen," zoals Edward Munch die Nietzsche schildert in dezelfde kleurschakeringen als Scream. Dat gebruikt LC dan weer om in te gaan op de angsten van de filosoof:

"What Nietzsche feared..." 

Ook irrationeel, gedrag waar muziek een rol in kan spelen komt naar voren.

Fragmenten.

In hoofdstuk 6 - NEW DEPARTURES AND HIGH MOUNTAINS - vond ik deze opmerkbare passages, zowel uit het oog van de biograaf als die van de biografie:

• Nietzsche was inclined to duplicate himself.

en

Italian patriot Mazzini, which not  only diverted him for the moment but inspired after-thoughts about one of his most familiar topics, heroism. 

En over SilsMaria in Zwitserland:

• "Nietzsche dook in poelen als anderen het ijskoud vonden, en sloot zichzelf elke ochtend uit een koude kruik. Een dergelijk gestel gaf hem een natuurlijke verwantschap met Epicurus, dat wil zeggen dat zijn zeer reactieve lichaam hem ertoe aanzette van de wereld te genieten, deze niet af te wijzen, en door alle eeuwen heen bedachtzame kenners van geluk te bewonderen."

...

• "Veel schrijvers en kunstenaars zijn ambulant."

Verder komt de natuur en de omgeving en vooral die van Zwitserland en de bergen terug in het verhaal en leven van Nietzsche:

• "Hoge bergen betekenden voor Nietzsche: esthetische schoonheid, morele moed en intellectuele helderheid... De 1500 meter boven zeeniveau van het Oberengadin stond voor het meest wenselijke vermogen van mensen om ver en over de hoofden van individuele naties, mensen en geloofsovertuigingen heen te kijken,
• ...
• . In de moderne tijd uitte hij een bijzondere minachting voor de Duitse ziel, die tot bloei was gekomen in filosofieën over het worden. Dit waren monumentale rationalisaties van het innerlijke leven, geconstrueerd in poëtische en religieuze systemen die dat spirituele leven afstemden op de uiterlijke wereld.
• ...
• ‘Buitenlanders zijn verbaasd en aangetrokken door de raadsels die de tegenstrijdige aard van de Duitse ziel hen voorlegt (die Hegel tot een systeem heeft gereduceerd en Richard Wagner uiteindelijk op muziek heeft gezet),’ verwonderde hij zich onoprecht.

Hoofdstuk zeven: HEREDITY AND BORROWED TIME

Wat de oriëntatie ook was, Nietzsche vond Wagners persoonlijke seksualiteit, evenals die van zijn muziek, vulgair

Zijn schoolvrienden herinnerden zich dat hij opzettelijk zijn hand verbrandde om zijn zelfbeheersing te bewijzen.

Wagner had het Duitse idealisme op muziek gezet. Over de kwaliteit van die prestatie waren Nietzsche de filosoof en Nietzsche de muziekliefhebber het oneens.

Nietzsches hele denkende leven was besteed aan het zoeken naar een alternatieve verklaring

lijden met verwijzing naar de Griekse wereld, maar uiteindelijk wendde hij zich onwillekeurig tot de christelijke idealen van standvastigheid omdat ze het lijden veredelden:

De meest spirituele mensen ervaren, ervan uitgaande dat ze de meest moedige zijn, ook verreweg de pijnlijkste tragedies: maar het is juist om die reden dat ze het leven eren, omdat het zijn meest geduchte wapens tegen hen inbrengt.

Een bekende uitspraak uit Twilight: 'Wat mij niet doodt, maakt mij sterk', doet denken aan dat oude stukje zelfverdediging op de speelplaats in de geest van Pilgrim's Progress: 'Stokken en stenen kunnen mijn botten breken, maar woorden zullen mij nooit pijn doen. '

 

Hoofdstuk 8 - THE BRAHMIN OF SUPERABUNDANCE AND THE  MAD PROFESSOR 

Vrouwen waren zijn beste gezelschap. ... Hij wist hoe hij ridderlijk moest zijn, maar niet hoe hij intiem moest zijn, en dat was misschien een van zijn grootste problemen toen hij zich zelden seksueel aangetrokken voelde tot een vrouw

...zijn leven, merkte het pas toen het te laat was dat ze weigerde zich seksueel tot hem aangetrokken te voelen. Hij werd jaloers op hun wederzijdse vriend Paul Rée, aan wie Lou de voorkeur gaf. Het einde van de eeuw is een beter uitkijkpunt om te oordelen. Mijn mening is dat alle ervaringen van Nietzsche, van goddeloos, werkloos, vrouwloos en dakloos zijn, hem directe, uit de eerste hand kennis gaven van de pathologie van de buitenstaander, ongeacht de leeftijd; dat schrijvers de neiging hebben buitenstaanders te zijn, ongeacht de economische orde, maar dat Nietzsche de buitenstaandheid met een bijna opzettelijke intensiteit ervoer.

Het einde van de eeuw is een beter uitkijkpunt om te oordelen. Mijn mening is dat alle ervaringen van Nietzsche, van goddeloos, werkloos, vrouwloos en dakloos zijn, hem directe, uit de eerste hand kennis gaven van de pathologie van de buitenstaander, ongeacht de leeftijd; dat schrijvers de neiging hebben buitenstaanders te zijn, ongeacht de economische orde, maar dat Nietzsche de buitenstaandheid met een bijna opzettelijke intensiteit ervoer.

Nietzsche hield een sociaal conservatief leven bij elkaar, terwijl hij als immoralist mediteerde op de verschijningsvormen van het leven

Nietzsche was, net als wij allemaal, op papier waarschijnlijk helderder en genereuzer dan altijd in het leven. Als er sprake was van een impliciet seksueel probleem, zoals ik al zei, was hij waarschijnlijk nogal ‘vrouwelijk’ van aard. Enkele van de ergste eigenschappen die hij aan vrouwen gaf – kleinzieligheid, ijdelheid, meedogenloze wraakzucht en seksueel gefrustreerde bitterheid – lijken op aspecten van hemzelf die hij als vrouwelijk beschouwde en die hij probeerde te overwinnen door zich te richten op het vrouw-zijn in het algemeen.

Nietzsche wilde zo effectief zijn, of het nu als dynamiet of als hamer was.

Joseph Conrad, die de ware aard van Nietzsches werk kende, eindigde The Secret Agent op deze resonerende Nietzscheaanse toon, en liet zien wat degenen die zichzelf Nietzscheanen noemden, zouden kunnen worden. Nietzsche zelf had een afschuw van wat hij nihilisme noemde

 

Het boek sluit af met hoofdstuk 9 - 10 en 11. Die heb ik nog niet gelezen wanneer ik dit schrijf. 

--
I-am-dynamite-Sue-Prideau

* - https://wimberkelaar.com/2016/04/18/friedrich-nietzsche-en-de-vriendschap-van-lesley-chamberlain/

Quote uit Zarathustra:

"There is always some madness in love. But there is also always some reason in madness. (Thus spoke Zarathustra Part I, Chapter 7,) ... Similar to the above, to an outside observer a person in love might appear mad. However, the person in love is acting quite rationally from their perspective, one defined by infatuation. Always consider the other perspective.  (bron: https://bigthink.com/culture-religion/nietzsches-top-15-aphorisms-for-your-next-existential-crisis/)"