I am Dynamite (Sue Prideau)

Nietzsche is meer egel dan vos, dat zocht ik nog even terug, misschien overbodig.

De biografie van Nietzsche wil ik wel lezen, al vrees ik dat ik er voorlopig niet aan toekom. Sue Prideau had eerder twee biografieën geschreven en ontving hiervoor een prijs. Juist die werken over Strindberg en Munch zijn geassocieerd met Nietzsche en dat is dan ook dat ze na deze twee onderzoeken in het leven van de filosoof duikt.

Nietzsche was nooit erg gezond, daar begint het mee, dat was zijn vader ook niet, waar pas laat in zijn leven een studie naar zijn doodsoorzaak is gedaan. Het was erfelijk, en die zwakke gezondheid, wordt een keerpunt in zijn productieve leven: hij kan op een moment niet meer lezen en zegt de bibliotheek - "en het luisteren naar anderen" -  vaarwel. Hij was wel een briljante leerling in de filologie en krijgt op zijn vierentwintigste een leerstoel in Bazel voor oude talen. Hij is expert in de Griekse taal en literatuur. [En juist die tragedie die daarin centraal staat model voor het leven dat hem toevalt, zo lijkt het. Tragisch.] Hij krijgt nooit de Zwitserse identiteit ook al is dat wel de bedoeling. Hij vindt Zwitsers een soort aristocratische Filistijnen.

Zijn vader was pastoor en Friedrich werd klaargestoomd om zijn vader op te volgen. De dood van zijn vader verandert deze loop en hij gaat naar het gymnasium. FN was een goed musicus (speelde goed piano en kon moeiteloos improviseren), maar de cultuur van dat moment gaf meer waarde aan literatuur, waardoor hij Grieks, Latijn en zelfs Hebreeuws leert, waar hij nogal moeite mee heeft, Met wiskunde heeft hij geen affiniteit. Wiskunde is misleiding, want alleen in boek zie je dingen die gelijk zijn, nergens in de natuur. De andere context is die van Wilhelm von Humboldt die het bildungsdenken op de onderwijs instituten krijgt: ervaring moet plaats maken voor rationeel en onafhankelijk denken.

Hij wordt op jonge leeftijd uitgenodigd door de dertig jaar oudere musicus Wagner en ontwikkelen een vaste vriendschap waar ook Cosima de vrouw van Wagner een rol in speelt. Muziek en de filosofie van Arthur Schopenhauer zijn gedeelde liefdes. Cosima blijkt de illegale dochter van de componist Listz.  De relatie met Wagner verslechtert door de biografie en de tijd heen, en opvallend is dat Nietzsche meldt dat Wagner noch Grieks noch Latijn kent, en in feite een barbaar is die bovendien Kapelmeester wordt omdat hij ook nog eens niet een goede musicus is...

Maar de literatuur ontvlucht Nietzsche en richt zich meer op filosofische vraagstukken. De politieke context van het verhaal is de Pruisische oorlog waar Wagner veel meer de kant van oorlog kiest terwijl Nietzsche meer pacifistisch lijkt. [Hier een eerste barst in hun relatie, mogelijk?] Hij schrijft zijn eerste boek (de birth of a tragedy...), waar de rode draad van zijn filosofie in voortkomt, de apollinische orde versus de dionysische emotie van muziek en tragiek. 

Nietzsche is een filosoof van het type dat probeert te leven naar zijn denken, bijvoorbeeld zijn strakke discipline van vroeg opstaan. Daar komt het idee van de supermensch en het fenomeen wilskracht vandaan in zijn werk.

Met zijn carrière vlot het niet en ook zijn boeken worden geen succes. Untimely Meditations (waaronder het verhaal van "Schopenhauer als educator") roept wel wat reacties op echter. Hij ontmoet de filosoof Paul Rée en later de vrouw Loú Salomé waar een driehoeksverhouding uit voortkomt. In 1882 schrijft hij het beroemde: "God is dood," in het boek The Gay Science. De filosofische vraag, van "wat nu" staat daarin centraal. De relatie met de christelijke Wagner komt steeds meer op afstand hierdoor. De zus van Nietzsche begint zich met het leven van haar broer te bemoeien, en die manipulatie gaat door tot ver na zijn dood. Zij heeft sympathie voor Nationalisten zoals Hitler en dat brengt Nietzsche deze slechte faam. De zus verdwijnt naar Paraguay om een Duits experiment (Nueva Germania) daar uit te stichten.

Zijn meest invloedrijke werk is Also sprach Zarathustra. De profeet in het verhaal stelt dat de mens iets is dat overkomen moet worden. Met de dood van God is er een leiderschapsimpasse en daarvoor moet een sterke mens tevoorschijn komen.

Desondanks de opruiende taal, verkopen zijn boeken niet beter. Nietzsche blijft schrijven, echter. Beyond good and bad - voorbij goed en kwaad - gaat over de nuance van de dichotomie tussen goed en kwaad dat hij als een christelijk product ziet. In de genealogy of morality schrijft hij over het "Blonde Beest." Critici vinden dit gevaarlijke teksten.

Wanneer hij eenmaal kritiek ontvangt is het te laat omdat hij dan al psychisch ontspoort is, en gek begint te worden. De Antichrist roept op tot een oorlog tegen de christenen waarvan het lastig is te achterhalen of hij serieus of satirisch schrijft. Hij komt van delusie (waan) tot madness in Turijn. Daar wordt hij overgehaald om in een kliniek opgenomen te worden (Overbeck) en eenmaal terug in Duitsland neemt zijn werk in aandacht toe, komt zijn zus opnieuw op het podium nadat haar man naar het mislukte experiment zelfmoord had gepleegd en zorgt voor haar broer.

Zelf maakt hij het succes van zijn werk niet meer (bewust) mee wanneer hij wegkwijnt in zijn geboorte dorp Roecken. Zijn zus neemt de legacy over tot 1935 wanneer ze overlijdt. Nietzsche was bewust wat mensen met kwade bedoelingen met zijn werk konden doen, maar heeft dit niet uit de handen van zijn zus kunnen vermijden die het werk in contact bracht met Hitler. Hij richtte een standbeeld van de filosoof op, gebouwd door Albert speer.

De vele thema's in het werk lopen als een rode draad door het verhaal heen. Ergens schrijft Prideau over Don Giovanni dat ook een motief in het werk was, maar niet als vrouwenversierder, maar als versierder en veroveraar van kennis. Het kon niet vreemd en exotisch genoeg zijn...

Een mooi portret, dat vraagt om meer.

... 

--

https://mcenv.blogspot.com/2012/08/over-humanisme-3.html