Moed en Overmoed (Voeten, Dekker)
Ik las min of meer toevallig De Spion van Paulo Coelho. Het was zomer, en als een boek voor de zomer leek me de Spion een perfecte fit. Een exotische uiterlijk op de kaft deed de rest. Ik begon te lezen. 
Maar ik vond het al snel een vreemd boek. Het verhaal begon prima met de passage over haar executie en saillante details over de soldaten die het vuur openden. Al snel werd het duidelijk waar het verhaal heen ging. Coelho had duidelijk positie genomen en vond Mata Hari onschuldig en zijn bewijs ging linea recta naar de onderzoek procureur die de spionne naar de rechtbank loodste. Conclusie: Eerder had deze man Ladoux - zich vergist met (de affaire) Dreyfus, en nu moest hij zijn fout herstellen.
Toch intrigeerde me het verhaal van onze Nederlandse Spionne, en ik meende zelf dat er toch maar weinig informatie over haar bestaan bestond in Nederland. Schaamden wij ons voor deze vrouw?
Moed en Overmoed is een titel die op ons allen van toepassing is. Maar misschien niet op zoveel momenten in ons leven. Soms wel, soms niet. Werd Mata Hari overmoedig, naar haar vele overwinninkjes?
Het boek van Voeten en Dekker is een echte biografie en de eerdere details van Coelho, vallen daarbij in het niet. De soldaten gebruiken geen losse flodders zoals Coelho suggereert, als wel dat volgens de feiten uit de biografie een enkel geweer niet geladen was. En ander opmerkelijk detail dat Coelho voor feit aanneemt is de verkrachting van Gretha Zelle op kostschool. Blijkt niet bewezen en hoge mate onjuist te zijn.
Het verhaal van Mata Hari heeft me aan het denken gezet. In mijn organisatorische wereld zie ik Gretha Zelle nu als een echte ondernemer (onderneemster) die het merk Mata Hari gebruikte om haar doel te bereiken. Maar wat was dat doel? Geld verdienen, rijkdom, faam? De biografen laten zien dat ze een typische jack of all trades was, iemand die haar talen sprak, minimaal drie vloeiend zowel schriftelijk, redelijk kon dansen, maar niet goed genoeg om door Diaghilev serieus genomen te worden en een rol in zijn ballet te verkrijgen. ze kon dus goed meekomen, maar was nergens een expert in. De exotische dansen waren wel nieuw, maar dat kwam vooral door haar zelf-gefabriceerde imago dat ze oosters bloed zou hebben. Hetgeen (ook al) niet waar was.
Mata Hari was Nomade, ze leefde van hotel naar hotel, woonde dan weer bij de familie van haar ex-man McLeod, toen ze scheidde, en reisde van hot naar haar.
Maar naast het verhaal van Zelle als persoon geeft het boek ook aandacht aan de wereld om haar heen. Fin de siecle, de oorlogsdreiging, de oorlog, spioneren als metier dat zeker niet zeldzaam was, en het luxe leven van die tijd, voor de oorlog. De familie Zelle was zelf welgesteld, ware het niet dat de vader van Gretha als zijn vermogen verspeelde op de beurs(!). De ouders gingen scheiden en in die familieomgeving en wereldcontext moet je het verhaal zien.
Natuurlijk was er het verhaal van de vete van Ladoux die zich gebrand had aan de affaire Dreyfus (iets dat nauwelijks wordt genoemd in de biografie overigens) en Frankrijk stond inderdaad op achterstand tegen de Duitsers en jaloezie en een zondebok paste perfect in de biografie van Zelle, als een lot dat haar niet goed gezind was.
Maar Zelle was misschien ook gewoon naïef om te denken dat haar onverschrokkenheid niet tot problemen zou leiden.
Het belangrijkste detail is toch wel haar relatie met de Russische officier Vadim Maslov. Het blijkt dat hier toch wel echte liefde in het spel was. En dat is misschien wel hèt bewijs dat Zelle geen doorgeslagen diplomaat was waar alleen het geld telde. Of de roem.
Er is ook een mooi nawoord, het hoofdstuk na haar executie, over hoe Nederland reageerde op deze ontdekking van hun spion. Koeltjes. Maar Zelle had natuurlijk al haar banden met haar geboorteland los geknipt. Ze was een internationale beroemdheid.
--
--
Er is ook een Spaanse Spionne die voor de Russen werkte, wordt vervolgd. Haar naam was África de las Heras (1909-1988).
Montevideo staat bekend als een kosmopolitische en vrolijke stad... Weliswaar heeft deze stad nooit zo uitbundig in de schijnwerpers gestaan als het tweehonderd kilometer verderop gelegen Buenos Aires, voor de bewoners is dat geen reden voor een minderwaardigheidscomplex. Eens speelde zich hier een spannende geschiedenis af die zich goed zou lenen voor een filmscript. De hoofdpersoon hierin was een vurige communiste die nergens voor terugschrok. Haar naam was África ...
https://historiek.net/africa-de-las-heras-de-spaanse-spionne-voor-de-sovjets/156261/
-- 17 februari 2024. Mata Hari speelt als voorbeeld bij de 48 wetten van Macht (Robert Greene):
"LAW 6 - COURT ATTENTION AT ALL COST. Oordeel: Alles wordt beoordeeld op zijn uiterlijk; waar het ongeziene voor geldt Niets. Laat jezelf dus nooit verdwalen in de menigte, of erin begraven worden vergeetachtigheid. Uitblinken. Wees opvallend, koste wat het kost. Maak jezelf een
magneet van aandacht door groter, kleurrijker en meer te lijken mysterieus dan de saaie en timide massa
...
DEEL II: CREËER EEN LUCHT VAN MYSTERIE. In een wereld die steeds banaler en vertrouwder wordt, lijkt het raadselachtig trekt onmiddellijk de aandacht. Maak nooit te duidelijk wat je bent
doen of gaan doen. Laat niet al uw kaarten zien. Een lucht van mysterie verhoogt je aanwezigheid; het creëert ook anticipatie – iedereen zal naar je kijken om te zien wat er daarna gebeurt. Gebruik
mysterie om te verleiden, verleiden en zelfs bang te maken.
NALEVING VAN DE WET. Vanaf 1905 begonnen geruchten zich door heel Parijs te verspreiden over een jong Oosters meisje dat in een privéwoning danste, gehuld in sluiers dat ze geleidelijk heeft weggegooid. Een plaatselijke journalist die haar had gezien dansen meldde dat “een vrouw uit het Verre Oosten was gekomen Europa beladen met parfum en juwelen, om er een paar te introduceren
rijkdom van de oosterse kleur en het leven in de verzadigde samenleving van Europese steden.” Al snel kende iedereen de naam van de danseres: Mata Hari.
Begin dat jaar, in de winter, zou een klein en select publiek dat doen verzamelen zich in een salon vol Indiase beelden en andere relikwieën terwijl een orkest speelde muziek geïnspireerd door Hindoeïstische en Javaanse melodieën. Nadat ze het publiek had laten wachten en zich afvragen, zou Mata Hari dat doen plotseling verschijnen, in een verrassend kostuum: een witte katoenen beha
bedekt met Indiase juwelen; juwelenbanden in de taille het ondersteunen van een sarong die evenveel onthulde als verhulde; armbanden de armen omhoog. Dan danste Mata Hari, in een stijl waar niemand in zit France had het eerder gezien, haar hele lichaam zwaaide alsof ze in een trance. Ze vertelde haar opgewonden en nieuwsgierige publiek dat ze danste vertelde verhalen uit de Indiase mythologie en Javaanse volksverhalen. Binnenkort de het neusje van de zalm van Parijs en ambassadeurs uit verre landen streden voor uitnodigingen voor de salon, waar het gerucht ging dat Mata Hari was
feitelijk naakt uitvoeren van heilige dansen.
Het publiek wilde meer over haar weten. Ze vertelde journalisten dat ze eigenlijk van Nederlandse afkomst was, maar op het eiland was opgegroeid van Java. Ze vertelde ook over de tijd die ze in India had doorgebracht, hoe ze dat had gedaan leerden daar heilige hindoedansen, en hoe Indiase vrouwen ‘dat kunnen schiet rechtdoor, rijd te paard en kan logaritmen maken en over filosofie praten.” Tegen de zomer van 1905, hoewel er weinig Parijzenaars waren had Mata Hari daadwerkelijk zien dansen, haar naam stond op iedereen lippen.
...
Een sfeer van mysterie kan het middelmatige er intelligent en intelligent uit laten zien diepgaand. Het maakte Mata Hari tot een vrouw met een gemiddeld uiterlijk intelligentie, lijkt op een godin, en haar dansen is goddelijk geïnspireerd. Een sfeer van mysterie over een kunstenaar maakt zijn of haar kunstwerk meteen intrigerender, een trucje dat Marcel Duchamp te goed uithaalde effect. Het is allemaal heel gemakkelijk om te doen: zeg weinig over je werk, plaag en prikkelen met verleidelijke, zelfs tegenstrijdige opmerkingen, en dan een stap achteruit doen en laat anderen proberen er wijs uit te worden."
--
Reacties