Bankje aan het strand

Zittend op een bank met uitkijk op de zee bespiegel ik de laatste ontwikkelingen. Wat is mijn visie nu en hoe was deze destijds? Is er een kans dat er een Tsunami komt die de stad overspoelt of is dat hier in het zuiden onmogelijk. Luiheid weerhoudt me van verder onderzoek... Het voordeel van een metafoor is dat iedereen direct kan meedenken en meedoen aan de discussie, het is wat anders dan dat dezelfde bedenker van de metafoor - Cees Maas – zegt dat er geen liquiditeit meer was in het systeem. Een dergelijke opmerking sluit iedere amateur direct uit van de discussie. Hij is een professional, een top-bankier die de taal van de haute-finance spreekt en daar zijn er maar weinig van. Overigens was diezelfde taal ontoereikend gebleken voor zelfs de topbankiers; ze begrepen hun eigen product niet. Waaruit maar bleek dat zelfs het beheersen van een financiële taal vele gradaties kent. 

marstyle

De metafoor waar het om gaat is die van de Tsunami. “Als je nog nooit van een Tsunami hebt gehoord dan is het niet onlogisch dat je gewoon op het strand zit, want iedereen doet het.” Tsunami is een nieuw woord voor een verschijnsel dat voor 2004 nauwelijks bekend was. En nu kan het gebruikt worden voor nieuwe verschijnselen zoals voor de financiële crisis. Natuur en Cultuur komen zo erg eenvoudig bij elkaar.

Ik heb wel eens gehoord dat het verschil tussen slim en intelligent bestaat uit het kunnen omgaan met onbekende verschijnselen. Een slim persoon kan bestaande kennis gebruiken en uitbaten, een intelligent persoon weet ook in nieuwe situaties hoe hij moet optreden.

Banken, bankiers zijn dus wel slim, maar niet intelligent.

En dat lijkt te kloppen als ik Cees Maas bij Pauw & Witteman hoorde. Hij vertelt daarin laconiek over de Rabobank dat ze geen schade hebben geleden onder de financiële crisis – niet door hun boeren verstand te gebruiken, wat ik zelf altijd had gedacht – maar omdat ze al eerder in de VS gestart waren net na of tijdens de internet-hype en daar met verlies uit teruggetrokken waren.” Je verlies-nemen,” heet dat. Dus ook de Rabo is slim en heeft moeten leren van ervaringen. En heeft zo geen nieuw avontuur gelanceerd met kennis van eerdere pogingen.

Echter daarmee verraadt de topbankier zich; de bankiers kennen elkaar namelijk allemaal. Net als de topbestuurders van de ziekenhuizen hun netwerken hebben en hadden – zoals de Gracht – de “Grote Acht ziekenhuizen,” vertelde me iemand ooit – zo hebben de banken ook hun eigen netwerk. Wat de één doet, weet de ander de volgende dag. Er hoeft nog geeneens sprake te zijn van spioneerwerk zoals bij Google China, men weet het gewoon van elkaar. Jongens bij elkaar, pratend over ... je weet wel deels ook om zich voor te bereiden op de grote stap voorwaarts. Opboksen. Als zij hierin de eerste zijn, doen wij het daar. In cultuurland is het me-too- mechanisme van aller tijden.

Dus toen de Rabo in de VS begonnen was, wilde de ING ook. Punt. En laten we de andere broeders zoals de ABN AMRO van die tijd niet vergeten.

In hetzelfde programma van P&W zat ook een hoogleraar neuropsychologie. Zij had een zeer interessant boek geschreven over “de passie van het brein,” waar ze aan de hand van de zeven hoofdzonden (in Humo wekelijks een interview hierover), de overeenkomstige emoties in het brein kon aantonen. Een van die hoofdzonden was hoogmoed, en toen werd de aandacht gericht op de heer Maas als vertegenwoordiger van de bankiers in Nederland.

Cees Maas vertelde toen doodleuk dat hij bij Nederlandse bankiers geen hoogmoed was tegen gekomen, maar wel ergens anders. En u mag raden waar dat was. Inderdaad in de VS.

En toch trok de ING naar het westen.

“Door de tragedie in Haïti is men wat samenhoriger de laatste tijd,” lees ik steeds en dat kan kloppen want de vragen aan de bankier waren natuurlijk ronduit vriendelijk. In een typisch Nederlands sfeer van gezelligheid wordt de kern van de crisis ontlopen, schrijven de heren van de commissie de Wit een boekwerk qua omvang waar AFth jaloers op zou zijn en iedereen gaat weer aan het werk.

Maar hoe zat dat dan met die Formule één, hoor ik Maarten Spanjer vragen. Hij heeft een verzameling van Foto’s bijgehouden van bekende Nederlanders die veel meer zeggen dan het interview. “Hier zien we Cees Maas het Formule 1 sponsor contract tekenen, je ziet wat zijn glimlach uitstraalt,” zegt Maarten... Wat dat aangaat past voetbal beter bij de ING, net als de Rabo wielrennen sponsort...

Anno 2009 / 2010 zie ik diezelfde glimlach verschijnen op het gezicht van Emilio Botin van Santander en ik vraag me dan af, “is Santander het volgende slachtoffer?” Nu is ze na HSBC nog de grootste bank in Europa, onder andere na overname van banken in Engeland - de eeuwige rivaal van Spanje.

Maar het ging om de metafoor. Die van de strandstoelen aan de zee, oké het waren geen strandstoelen, maar er stonden banken. Elke bankier en ondernemer die een project opstart zal moeten nadenken – de eerste regels van zorgvuldige bedrijfsarchitectuur, hoe bouw ik mijn bedrijf verder uit – of het project past bij de stijl van de organisatie. Natuurlijk mag je fouten maken, zoals de Rabo en dan betaal je leergeld, maar zeg dan niet achteraf dat je het niet wist dat die kans erin zat. “Ondernemen is risico-nemen,” zegt de Amerikaan tegen Cees Maas en de andere bestuursleden, “jullie daar in het Oosten nemen te weinig risico... Als hier iemand een ondernemende blunder begaat dan wordt hij toegejuichd omdat hij het tenminste geprobeerd heeft. In Europa wordt hij dan uitgelachen.” Op de hotelkamer in de VS is iedereen onder de indruk van de Amerikaanse kracht. De tijd van de cowboys klinkt nog wel door, maar nu zijn het gewoon de leiders, “laten we eerlijk wezen. Dit moeten wij ook zo doen...”

Iedere bankier hoort de Zwarte-Zwaan-theorie te kennen. Weg met dat "met de kennis van nu." Ook de theorie van het kantelpunt komt onnodig en als mostert na de maaltijd. Dus de metafoor van Cees Maas raakt strand noch wal. Sterker nog, als ik naar Thailand op vakantie ga (de reis als metafoor) , dan loop ik het risico voor sekstoerist uitgemaakt te worden. Of het nu klopt of niet, naar Thailand op vakantie gaan geeft je imago (Stijl) een draai en ook daar hoort de onderneming rekening mee te houden. Juist Cees Maas als ex-thesaurier generaal moet zich bewust zijn van het effect van stijlverschillen.

Dus, “wat deed die Bank in Thailand precies, vlak voor de Tsunami?” Die vraag mag men zich best afvragen.

Maar moet ook ik bekennen, iedereen was schuldig aan die crisis, als er geen bank was die mijn auto en tweede huis financierde, waar was men dan? En altijd de dominee spelen verhoogt ook je populariteit niet, laten we eerlijk zijn.

Een dilemma: meedoen is sociaal.

We leefden in een tijd van de-zin-van-het-leven en eerder-stoppen-met-werken. Nu praat men weer over doorwerken na 65. Ik hoor niemand meer over eerder stoppen. Bij de Kas Bank gaat zelfs het life-time-employment op de schop. Elke organisatie in die wereld wilde tot de high-performance-organizations-league behoren, ook al was er van performance meestal geen sprake, maar van voornamelijk het in de lucht houden van een service-level, maar ook daar werden bonussen uitgedeeld.

En dan leiderschap. Hoe zit het nu met de leiders van toen, waarin waren ze uniek of liepen ze alleen achter andere leiders aan, zonder precies te weten waarom?

Dus een meer passende metafoor lijkt me deze: "- Ja edelachtbare, was waren aan het stappen op uitnodiging van onze Amerikaanse vrienden en het feestje is een beetje uit de hand gelopen. We hebben meer gedronken dat maatschappelijk verantwoord was en we zijn met een flinke kater wakker geworden. Het zal niet meer gebeuren!"

Iedereen moet maar zijn eigen lering trekken uit wat er gebeurd is. De praktijk leert dat we toch snel vergeten. En laten we ons vooral niet op oude oorlogen voorbereiden terwijl de nieuwen zich in andere gedaanten aandienen; terwijl we aarzelen over Afganistan blijkt de echte terreur straks op het Internet plaats te gaan vinden. Eens kijken wat Maurice de Hond daarover zegt, hij heeft gelijk gekregen over de betuwelijn lijkt me. Nu zit Google in CyberChina met de problemen, terwijl de manschappen nog in Irak en Afganistan vechten. Maar ik dwaal weer af.

Dus, denk ik zelf – ach deze tijd gaat oook wel weer voorbij. De les voor mezelf is vooral: probeer niet teveel tegen de geest van de tijd in te gaan, maar houdt wel rekening met (of vast aan) je eigen kennis en wijsheid. Zoals Cruyff eens zei: je kunt beter met je eigen visie fout zitten dan met die van een ander.”