Van Vakkennis naar Algemene kennis

De komende jaren stroomt met de groep oudere leraren veel specifieke vakkennis weg uit het middelbaar onderwijs. In plaats daarvan komen leraren met algemeen pedagogisch-didactische en beroepsvoorbereidende vaardigheden. Dit blijkt uit een studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de beroepsopvattingen van leraren in het voortgezet onderwijs. 

De SCP-studie Gelukkig voor de klas? laat duidelijk zien dat precies de komende jaren een beroepsgroep met pensioen gaat die in de jaren zestig en zeventig vaak academisch werd opgeleid in een bepaald vakgebied en daarbij, aanvullend, een onderwijsaantekening haalde. In 2007 behoorde eenvijfde van de docenten nog tot deze groep, maar dat percentage wordt elk jaar minder. Sinds de jaren zeventig zijn leraren vaker aan de lerarenopleidingen (hbo) opgeleid tot het veel algemenere ‘docent’. Van alle leraren had in 2007 38 procent een hbo-tweedegraadsopleiding achter de rug, 8 procent een universitaire lerarenopleiding, en 16 procent een hbo-eerstegraadsopleiding, waarvan de helft als gymnastiekleraar of in de kunstvakken. 

Binnen het lesprogramma van deze hbo-opleidingen is de aandacht in de loop der tijd verschoven van vakinhoudelijke kennis naar didactische vaardigheden. 

Het lesgeven door onbevoegde docenten lijkt inmiddels gewoon geworden. Op het vmbo geeft eenderde van de leraren les in een vak waarvoor ze niet of nog niet bevoegd zijn. Bij het vwo (16%) en het gymnasium (14%) komt dit minder voor. 

Het SCP noemt het opmerkelijk dat ‘zo veel leraren er geen moeite mee hebben in een ander vak dan hun eigen vak les te geven’. ‘Het staat immers haaks op het idee van de leraar als professional, waarvoor bekwaamheids- en bevoegdheidseisen zwaar tellen.’ 

Het SCP, dat voor zijn onderzoek gebruikmaakte van een representatieve steekproef onder 2.715 leraren, prikt een aantal vooroordelen over leraren door. Zo blijken de docenten in grote meerderheid trots te zijn op hun vak, en halen ze veel voldoening uit de omgang met leerlingen. De frustraties hebben vooral betrekking op de uitwerking van de functieherwaardering in 2002, waarbij veel ervaren docenten lager werden ingeschaald, met behoud overigens van salaris. Staatssecretaris Maria van Bijsterveldt (Onderwijs) verklaarde dinsdag blij te zijn met de uitkomst: ‘Wanneer ik dit rapport lees, ben ik klaar met het cynisme en de verhalen over halflege glazen. Ik geloof in het moderne leraarschap waarin de zelfbewuste professional centraal staat.’ Volgens haar zal het Actieplan Leerkracht een einde maken aan de te lage inschaling. De lerarenbeurs, waarvoor docenten massaal inschrijven, kan bovendien de komende jaren het gemiddelde opleidingsniveau opschroeven. (Bron: Volkskrant) 

 Een productiviteitsverandering dus: "... is de aandacht in de loop der tijd verschoven van vakinhoudelijke kennis naar didactische vaardigheden." De leraar als specialist verdwijnt. Niet alleen in het onderwijs vermindert het belang van specialistische kennis.