Verzetsleider Broertjes geeft zich over
Ik dacht altijd dat het verschil tussen journalistiek en geschiedschrijving ENKEL te maken had met focus; bij de journalistiek is de focus gericht op NU en bij geschiedschrijving op TOEN.
Ook al wordt de geschiedenis NU geschreven - mede door toedoen van de journalistiek, het begrijpen van wat er vandaag gebeurt, kan pas na jaren van analyse en onderzoek. En dat komt weer omdat de journalisten van vandaag natuurlijk ook gewoon stoeien met de waarheid en de feiten verdraaien. De waarheid heeft even tijd nodig om zich te settelen.
Dat is me duidelijk geworden na het lezen van de volkskrant van afgelopen zaterdag en dan nog enkel om wat hoofdredacteur Pieter Broertjes schreef:
"moet dat nou, zo'n kleiner formaat? Is dat echt niet te vermijden? Die mode waait wel weer over ... het grote formaat (broadsheet) wordt vanzelf wel weer hip. Ook onder jonge lezers. Dat hebben we een tijd gedacht, ... maar we geven ons verzet op." Pieter Broertjes is de eerste die reageert op de verandering.
Grote woorden. "we geven ons verzet op." Als lezer uit de tijd van Soldaat van Oranje moet je dan denken aan het leveren van weerstand bij een verandering als WOII, of misschien wel het verzet bij Nederlands -Indië, of bij Srebenica, of misschien wel recenter Afganistan, waar de Nederlandse troepen toch uiteindelijk moesten wijken voor de politiek in den haag: De troepen moesten uit Uruzgan weg omdat Bos meer thuis wilde blijven. Zo zat het toch, of is dat amateur journalistiek (bloggen) terwijl de geschiedschrijving de echte waarheid boven moet halen?
Journalisten en dus ook bloggers spreken niet altijd de volledige waarheid. Dat weet ik nu (dat laatste kan wel kloppen, want ik manipuleer ook regelmatig bij het schrijven van mijn verhalen).
24 april krijgen de volkskrant-lezers een gratis boek. Hoe is dat mogelijk, vraag je als argelozer lezer dan af, gaat zo'n krant niet failliet bij het weggeven van een boek?
Het boek ziet er prijzig uit, het gaat om een kunstcollectie waarbij het werk van Gustav klimt als geschenk aangeboden wordt bij de aankoop van de zaterdagskrant, in de hoop dat u de rest van de collectie ook aanschaft.
Die truc - hoe vernieuwend ook - is zoals bij veel vernieuwingen al eens uitgeprobeerd door andere partijen en daar scheen het te werken. Nu zijn door cultuurverschillen niet alle formules overal uitwisselbaar, maar soms maakt de tijd ze rijp.
Waarom, vraag ik we dan wel af, heeft de volkskrant bij hetzelfde afkijken – in cultuurtermen “me-too” genoemd - niet direct het kleinere tabloid formaat overgenomen?
Die vraag wordt niet beantwoord. In plaats daarvan krijgen we aan wazig verhaal voorgeschoteld gericht op de oudere lezer – want de lezer die opgegroeid is ten tijde van “Zwartboek” en “Soldaat van Oranje” niet echt kent, relativeert dat verzet wel - waarin de Volkskrant doet geloven dat ze zich geweerd hebben tegen een maatschappelijke verandering.
De situatie is dus als volgt: de (nieuwe) lezer wilde al jaren een tabloid-formaat, maar de krantenuitgever hield voet bij stuk wetende dat het wel over zou waaien.
Dit doet me denken aan Kardinaal Simonis die zegt: ich habe es nicht gewusst. Wat iedereen wel aanvoelde van de seksuele misbruik binnen de religieuze instituties, werd verborgen gehouden omdat het “wel over zou waaien.” In plaats daarvan kwam er jaren later een tijd van transparantie en de waarheid toch boven tafel kwam.
Broertjes wist ook van de nieuwe lezersvoorkeur, maar heeft toch de verandering tegen kunnen houden.
En waar gaat het nu precies om? De volkrant kon al niet meer de eerste zijn die overstag ging, want het AD en het parool gingen geloof ik al voor met het nieuwe formaat, dus nu moesten ze een ander verhaal verzinnen om de wenteling aan de man te brengen.
Er zijn in de wereld kranten van allerlei formaat, met tabloid en "broadsheet" als de twee belangrijkste stromingen, en in Nederland werd tabloid altijd gezien als oppervlakkig en smakeloos, omdat Engeland als voorbeeld genomen werd, maar in Zuid-Europa werd daar heel anders naar gekeken.
Het heeft alles te maken met stijl; elitisme. Het grote formaat vertegenwoordigt de kennis-elite. En in het overwegend egalitaire Nederland zijn er alleen op het vlak van kennis elitaire stromingen, hetgeen te zien is aan de opzet van het onderwijs.
Maar het volk riep net als bij de politiek om hervormingen, en de (politieke) elite bleef in haar ivoren toren. Totdat individuele leiders zoals Fortuyn opstonden.
Broertjes wil ons nu doen geloven dat hij een verzetsleider is. Maar dat beeld is moeilijk te verkopen.
In een land als Argentinië zijn beide formaten te vinden: La Nacion is elitair en gebruikt het grootformaat, de Argentijnse volkskrant Clarin heeft de tabloid-vorm.
Zover begrijp ik het nog. Maar vervolgens gaat het om de vorm-versus-inhoud thema.
Bij architectuur is de inhoud - de functie - meestal leidend voor de vorm. Een vormwijziging die niet gepaard gaat met veranderingen op de inhoud werkt meestal niet. Ook in het bedrijfsleven, zijn organisatie en organisatiestructuur-veranderingen zinloos als ook niet de functie (inhoud) verandert.
Het grote formaat gaf meer overzicht. Een volkskrant-columnist sprak in voorbereiding op overgang over het nieuwe formaat waar je bij elke bladzijde verrast zou worden op wat er zou komen. Kortom, de leeservaring verandert. De stijl. Maar wat over de inhoud?
Als ik de woorden van de hoofdredacteur lees denk ik dat er aan de inhoud niets wijzigt. Het blijft journalistiek; de echte waarheid die komt pas vele jaren later aan het licht.
10 mei kondigt Broertjes zijn vertrek aan:
Broertjes: ‘Ik dacht: laat ik het heel houden’ Pieter Broertjes tijdens zijn vertrekspeech. (Gabriel Eisenmeier / de Volkskrant)
Een andere werkgever kent hij niet. Pieter Broertjes begon in 1979 als 27-jarige op de sociaal-economische redactie en houdt er ruim dertig jaar later – waarvan de laatste vijftien als hoofdredacteur – mee op bij de Volkskrant. Pieter Broertjes verlaat Volkskrant Maandag kondigde hij aan per 1 juli zijn functie neer te leggen.
Was het een moeilijk besluit? ‘Heel moeilijk. Maar als er ooit een moment is, dan nu. We hebben gisteren de 25 duizendste nieuwe proefabonnee kunnen verwelkomen. Vierduizend willen ook weer stoppen, maar goed: de overgang van de Volkskrant op het compacte formaat is een groot succes. Ik kan de krant nu met een goed gevoel verlaten. Ik geef toe dat het even heeft geduurd, maar ik stop op mijn hoogtepunt.’
Moest je vertrekken van de nieuwe eigenaar, de Belgische Persgroep onder leiding van Christian Van Thillo?‘Natuurlijk wordt het anders met een nieuwe eigenaar, maar ik kon mijn vertrek zelf bepalen. Ik ga uit vrije wil. Met pijn in het hart, omdat ik hou van de krant, al meer dan dertig jaar. Daarom was het moeilijk. Vier maanden geleden was ik ook nog niet zover. Maar het was een samenloop van omstandigheden. De recente reorganisatie, waarbij mensen moesten vertrekken, heeft er ingehakt, ook bij mij. Maar de nieuwe krant is er nu, en dat is een goed moment. En je ziet bij NRC Handelsblad (waar hoofdredacteur Birgit Donker onlangs na een conflict stopte, red.) dat het allemaal zomaar kan veranderen. Ik dacht: laat ik het heel houden. En ik heb het heel gehouden. Het is tijd voor een nieuwe generatie.’
Birgit Donker blijft bij de krant en gaat weer schrijven. ‘Daar heb ik wel over nagedacht, maar het is niet goed. Je moet na vijftien jaar als hoofdredacteur niet opnieuw beginnen.’
De tijd tot de nieuwe hoofdredacteur biedt De Persgroep de kans de invloed op de krant te vergroten.‘Zo is het niet. Zo zijn de Belgen ook niet. Ze zijn echt hard bezig de krant groter en sterker te maken, als onze partner in business. De redactie moet het inhoudelijk doen, zij zetten het intelligent in de markt. Dat is belangrijk geworden. Toen ik in 1995 begon als hoofdredacteur haalden we moeiteloos zevenduizend nieuwe abonnees binnen. Zo is het niet meer. We hebben overigens afgesproken dat er snel een nieuwe hoofdredacteur komt.’
Intern, of van buiten? ‘Het zou geweldig zijn als het iemand uit de eigen gelederen zou worden. Zo is het altijd geweest bij de Volkskrant en het kan nu weer. Je moet ambitieuze mensen hebben, die de krant en het vak goed kennen. En die hebben we.’
Wat ga je doen?‘Ik weet het nog niet. Ik ben nog jong, dus ik kan nog veel. Ik zie na de zomer wel wat er op me afkomt.’
De politiek in? ‘Ik zeg nergens nee tegen. Al heeft mijn goede vriend, Elsevier-hoofdredacteur Arendo Joustra, me wel gewaarschuwd dat ik dan vooral door de Volkskrant hard zal worden aangepakt.’
Wat was het mooiste van die vijftien jaar?‘Toch wel hoe de nieuwe compacte krant is ontvangen. Zo enorm positief. En voor mezelf de gesprekken met prins Bernard, die we vier jaar lang geheim wisten te houden, en na zijn dood publiceerden.’
En het dieptepunt? ‘De tijd dat het Britse opkoopfonds Apax hier eigenaar was. Wat dat allemaal heeft gekost. En het vertrek van Jan Blokker naar nrc.next. Dat zit me nog steeds dwars.’
Ook al wordt de geschiedenis NU geschreven - mede door toedoen van de journalistiek, het begrijpen van wat er vandaag gebeurt, kan pas na jaren van analyse en onderzoek. En dat komt weer omdat de journalisten van vandaag natuurlijk ook gewoon stoeien met de waarheid en de feiten verdraaien. De waarheid heeft even tijd nodig om zich te settelen.
Dat is me duidelijk geworden na het lezen van de volkskrant van afgelopen zaterdag en dan nog enkel om wat hoofdredacteur Pieter Broertjes schreef:
"moet dat nou, zo'n kleiner formaat? Is dat echt niet te vermijden? Die mode waait wel weer over ... het grote formaat (broadsheet) wordt vanzelf wel weer hip. Ook onder jonge lezers. Dat hebben we een tijd gedacht, ... maar we geven ons verzet op." Pieter Broertjes is de eerste die reageert op de verandering.
Grote woorden. "we geven ons verzet op." Als lezer uit de tijd van Soldaat van Oranje moet je dan denken aan het leveren van weerstand bij een verandering als WOII, of misschien wel het verzet bij Nederlands -Indië, of bij Srebenica, of misschien wel recenter Afganistan, waar de Nederlandse troepen toch uiteindelijk moesten wijken voor de politiek in den haag: De troepen moesten uit Uruzgan weg omdat Bos meer thuis wilde blijven. Zo zat het toch, of is dat amateur journalistiek (bloggen) terwijl de geschiedschrijving de echte waarheid boven moet halen?
Journalisten en dus ook bloggers spreken niet altijd de volledige waarheid. Dat weet ik nu (dat laatste kan wel kloppen, want ik manipuleer ook regelmatig bij het schrijven van mijn verhalen).
24 april krijgen de volkskrant-lezers een gratis boek. Hoe is dat mogelijk, vraag je als argelozer lezer dan af, gaat zo'n krant niet failliet bij het weggeven van een boek?
Het boek ziet er prijzig uit, het gaat om een kunstcollectie waarbij het werk van Gustav klimt als geschenk aangeboden wordt bij de aankoop van de zaterdagskrant, in de hoop dat u de rest van de collectie ook aanschaft.
Die truc - hoe vernieuwend ook - is zoals bij veel vernieuwingen al eens uitgeprobeerd door andere partijen en daar scheen het te werken. Nu zijn door cultuurverschillen niet alle formules overal uitwisselbaar, maar soms maakt de tijd ze rijp.
Waarom, vraag ik we dan wel af, heeft de volkskrant bij hetzelfde afkijken – in cultuurtermen “me-too” genoemd - niet direct het kleinere tabloid formaat overgenomen?
Die vraag wordt niet beantwoord. In plaats daarvan krijgen we aan wazig verhaal voorgeschoteld gericht op de oudere lezer – want de lezer die opgegroeid is ten tijde van “Zwartboek” en “Soldaat van Oranje” niet echt kent, relativeert dat verzet wel - waarin de Volkskrant doet geloven dat ze zich geweerd hebben tegen een maatschappelijke verandering.
De situatie is dus als volgt: de (nieuwe) lezer wilde al jaren een tabloid-formaat, maar de krantenuitgever hield voet bij stuk wetende dat het wel over zou waaien.
Dit doet me denken aan Kardinaal Simonis die zegt: ich habe es nicht gewusst. Wat iedereen wel aanvoelde van de seksuele misbruik binnen de religieuze instituties, werd verborgen gehouden omdat het “wel over zou waaien.” In plaats daarvan kwam er jaren later een tijd van transparantie en de waarheid toch boven tafel kwam.
Broertjes wist ook van de nieuwe lezersvoorkeur, maar heeft toch de verandering tegen kunnen houden.
En waar gaat het nu precies om? De volkrant kon al niet meer de eerste zijn die overstag ging, want het AD en het parool gingen geloof ik al voor met het nieuwe formaat, dus nu moesten ze een ander verhaal verzinnen om de wenteling aan de man te brengen.
Er zijn in de wereld kranten van allerlei formaat, met tabloid en "broadsheet" als de twee belangrijkste stromingen, en in Nederland werd tabloid altijd gezien als oppervlakkig en smakeloos, omdat Engeland als voorbeeld genomen werd, maar in Zuid-Europa werd daar heel anders naar gekeken.
Het heeft alles te maken met stijl; elitisme. Het grote formaat vertegenwoordigt de kennis-elite. En in het overwegend egalitaire Nederland zijn er alleen op het vlak van kennis elitaire stromingen, hetgeen te zien is aan de opzet van het onderwijs.
Maar het volk riep net als bij de politiek om hervormingen, en de (politieke) elite bleef in haar ivoren toren. Totdat individuele leiders zoals Fortuyn opstonden.
Broertjes wil ons nu doen geloven dat hij een verzetsleider is. Maar dat beeld is moeilijk te verkopen.
In een land als Argentinië zijn beide formaten te vinden: La Nacion is elitair en gebruikt het grootformaat, de Argentijnse volkskrant Clarin heeft de tabloid-vorm.
Zover begrijp ik het nog. Maar vervolgens gaat het om de vorm-versus-inhoud thema.
Bij architectuur is de inhoud - de functie - meestal leidend voor de vorm. Een vormwijziging die niet gepaard gaat met veranderingen op de inhoud werkt meestal niet. Ook in het bedrijfsleven, zijn organisatie en organisatiestructuur-veranderingen zinloos als ook niet de functie (inhoud) verandert.
Het grote formaat gaf meer overzicht. Een volkskrant-columnist sprak in voorbereiding op overgang over het nieuwe formaat waar je bij elke bladzijde verrast zou worden op wat er zou komen. Kortom, de leeservaring verandert. De stijl. Maar wat over de inhoud?
Als ik de woorden van de hoofdredacteur lees denk ik dat er aan de inhoud niets wijzigt. Het blijft journalistiek; de echte waarheid die komt pas vele jaren later aan het licht.
10 mei kondigt Broertjes zijn vertrek aan:
Broertjes: ‘Ik dacht: laat ik het heel houden’ Pieter Broertjes tijdens zijn vertrekspeech. (Gabriel Eisenmeier / de Volkskrant)
Een andere werkgever kent hij niet. Pieter Broertjes begon in 1979 als 27-jarige op de sociaal-economische redactie en houdt er ruim dertig jaar later – waarvan de laatste vijftien als hoofdredacteur – mee op bij de Volkskrant. Pieter Broertjes verlaat Volkskrant Maandag kondigde hij aan per 1 juli zijn functie neer te leggen.
Was het een moeilijk besluit? ‘Heel moeilijk. Maar als er ooit een moment is, dan nu. We hebben gisteren de 25 duizendste nieuwe proefabonnee kunnen verwelkomen. Vierduizend willen ook weer stoppen, maar goed: de overgang van de Volkskrant op het compacte formaat is een groot succes. Ik kan de krant nu met een goed gevoel verlaten. Ik geef toe dat het even heeft geduurd, maar ik stop op mijn hoogtepunt.’
Moest je vertrekken van de nieuwe eigenaar, de Belgische Persgroep onder leiding van Christian Van Thillo?‘Natuurlijk wordt het anders met een nieuwe eigenaar, maar ik kon mijn vertrek zelf bepalen. Ik ga uit vrije wil. Met pijn in het hart, omdat ik hou van de krant, al meer dan dertig jaar. Daarom was het moeilijk. Vier maanden geleden was ik ook nog niet zover. Maar het was een samenloop van omstandigheden. De recente reorganisatie, waarbij mensen moesten vertrekken, heeft er ingehakt, ook bij mij. Maar de nieuwe krant is er nu, en dat is een goed moment. En je ziet bij NRC Handelsblad (waar hoofdredacteur Birgit Donker onlangs na een conflict stopte, red.) dat het allemaal zomaar kan veranderen. Ik dacht: laat ik het heel houden. En ik heb het heel gehouden. Het is tijd voor een nieuwe generatie.’
Birgit Donker blijft bij de krant en gaat weer schrijven. ‘Daar heb ik wel over nagedacht, maar het is niet goed. Je moet na vijftien jaar als hoofdredacteur niet opnieuw beginnen.’
De tijd tot de nieuwe hoofdredacteur biedt De Persgroep de kans de invloed op de krant te vergroten.‘Zo is het niet. Zo zijn de Belgen ook niet. Ze zijn echt hard bezig de krant groter en sterker te maken, als onze partner in business. De redactie moet het inhoudelijk doen, zij zetten het intelligent in de markt. Dat is belangrijk geworden. Toen ik in 1995 begon als hoofdredacteur haalden we moeiteloos zevenduizend nieuwe abonnees binnen. Zo is het niet meer. We hebben overigens afgesproken dat er snel een nieuwe hoofdredacteur komt.’
Intern, of van buiten? ‘Het zou geweldig zijn als het iemand uit de eigen gelederen zou worden. Zo is het altijd geweest bij de Volkskrant en het kan nu weer. Je moet ambitieuze mensen hebben, die de krant en het vak goed kennen. En die hebben we.’
Wat ga je doen?‘Ik weet het nog niet. Ik ben nog jong, dus ik kan nog veel. Ik zie na de zomer wel wat er op me afkomt.’
De politiek in? ‘Ik zeg nergens nee tegen. Al heeft mijn goede vriend, Elsevier-hoofdredacteur Arendo Joustra, me wel gewaarschuwd dat ik dan vooral door de Volkskrant hard zal worden aangepakt.’
Wat was het mooiste van die vijftien jaar?‘Toch wel hoe de nieuwe compacte krant is ontvangen. Zo enorm positief. En voor mezelf de gesprekken met prins Bernard, die we vier jaar lang geheim wisten te houden, en na zijn dood publiceerden.’
En het dieptepunt? ‘De tijd dat het Britse opkoopfonds Apax hier eigenaar was. Wat dat allemaal heeft gekost. En het vertrek van Jan Blokker naar nrc.next. Dat zit me nog steeds dwars.’
Reacties