Huismus en zwerver
Het staat er, maar dan in meervoud. Als alle details er toe doen in de filosofie dan moet dat erbij gezegd worden. ‘We zijn huismussen en zwervers’
Joke Hermsen schreef een filosofisch memoir over thuis-zijn. ‘Van jongs af aan dacht ik al: mijn ware thuis bevindt zich elders.’ ... Hermsen is op twee plekken thuis. In haar huis in Amsterdam, met de hoge plafonds en de vele boekenkasten, de plek waar ook haar beide kinderen zijn geboren. En in haar huis in de Bourgogne, waar ze zich een paar maanden per jaar terugtrekt om te schrijven en filosofische cursussen te geven. Ten tijde van het interview legt ze de laatste hand aan haar nog te verschijnen boek, dus vertoeft ze in la douce France. Met de camera van haar laptop laat ze de woonkamer zien: zandkleurige stenen muren, rode plavuizen op de vloer, lichte gordijnen die de felle zon tegenhouden. Zo’n tweeënhalf jaar werkt Hermsen nu aan het boek Onder een andere hemel, maar hoe ze het moet omschrijven blijft lastig. ‘Het is een literair essay, maar ook deels een intellectuele autobiografie en een reisverslag. De beste omschrijving lijkt me toch: een filosofische memoir.’
Het onderwerp van het boek laat zich makkelijker vangen: waarom we graag thuis zijn, maar tegelijkertijd het avontuur altijd lonkt. Hermsen – witte blouse, losjes opgestoken haar – licht toe: ‘We zijn dubbelzinnige wezens. We willen ergens wonen en we willen weer vertrekken. Ons leven speelt zich af tussen heimwee naar het vertrouwde en een verlangen naar het onbekende. We zijn huismussen en zwervers.’ Dat ambivalente verlangen naar zowel geborgenheid als eropuit gaan kent Hermsen al van jongs af aan, waardoor dit boek haar persoonlijkste publicatie wordt. (bron: Door Alexandra van Ditmars op 18 augustus 2023, https://www.filosofie.nl/joke-hermsen-thuis-we-zijn-huismussen-en-zwervers/)
--
Het concept - of het inzicht in de menselijke natuur - spreekt me aan. Hermsen is filosofe die zich richt op inzicht. Veel andere filosofen gaat het om denken en analyse. Continentaal versus Analytisch wederom?
Bij zwerver kan je denken aan nomade, de trekvogel die steeds weer terugkeert of wegvliegt. De passagier die op reis gaat maar ook weer terugkomt. Of gewoon de echte zwerver.
Toen ik voor het eerst als kind nadacht over zwervers was dat omdat mijn moeder (denk ik) me vertelde dat soms hele rijke mensen besluiten zwerver te worden. Het verhaal was anders. We zagen een zwever in ons dorp en dat bleek iemand te zijn die een belangrijke positie had gehad. Dat beeld is me altijd bij gebleven.
Bij een zwerver denk je soms aan een bedelaar, maar dat hoeft natuurlijk niet. Een zwerver heeft geen doel. Ik zwerf maar wat rond. Dat heb ik vaak bij het fietsen. Soms heb ik een doel om ergens heen te gaan, maar wanneer ik bij een nieuwe stad of omgeving kom, vind ik het leuk om gewoon maar doelloos rond te lopen.
Op een van mijn reizen kwam ik in Afrika een Nomade-stam tegen, die woonden in tenten in de woestijn en dat is ook een beeld dat bij zwerven past. Het zand is universeel maar ook onpersoonlijk. Het beklijft niet het is vormloos of liquide en je kan met een tent alles oppakken en verhuizen.
Tegenwoordig is het veel moeilijker om te zwerven, juist in grote tegenstelling tot dat tentenkamp in de Sahara, omdat we zoveel materieel hebben verzamelend. Hoe meer je verzamelt, hoe moeilijker het wordt om nog te zwerven.
En dan de tegenstelling. De huismus. In tegenstelling tot de zwerver is de mus een natuurlijk product. zwerven is cultuur. De mus blijft dicht bij huis, waarom weet ik niet, maar dat is zijn natuur denk ik dan. Maar dat zwerven moet je aanleren. Tenzij je niet gelooft in de doelmatigheid van dingen. De natuur heeft geen doel, zegt de filosoof, daarin had Aristoteles zich vergist. En deze filosoof was toevallig een bioloog.
...
2014 blijkt dan ook nog het jaar van de huismus te zijn: "Vogelbescherming: 30 jan 20242024 is het Jaar van de Huismus. Sovon en Vogelbescherming kiezen elk jaar een vogelsoort uit die wel wat extra aandacht kan gebruiken. De huismus is één van de meest geliefde en meest talrijke vogels van ons land."
Reacties