Peron en Peronisme (4) - Luz y Sombras

Ik ben blij dat ik dit boek tegengekomen. Ik moest direct denken aan Umberto Eco, die boeken verzamelt die hij niet noodzakelijk ook leest. Dit boek bewaar ik, als ... (bewijs?) dat er dit soort boeken zijn die er prachtig uitzien, maar die blijkbaar niemand leest (Geen boekreview op Goodreads, wel twee ratings, 3 uit 5. Amazon, ook geen reviews. Enkel digitale boekhandels adverteren de titel) en dat heeft denk ik een reden, of meerdere oorzaken. Een daarvan is dat de schrijver Catalaan is, en geen Argentijn. Daarmee ook zelfgekozen geen Spanjaard en dus ook weinig lezers uit Spanje aantrekt, ondanks dat het boek dan weer niet in het Catalaans is geschreven. Daar geeft hij een eerste blijk dat hij niet neutraal is:

Iedere Spanjaard (een woord dat niet in zijn lexicon voorkomt) die hij in de biografie tegenkomt, heeft een regionale afkomst. Dus hij heeft het over un Gallego, un Vasco, un Catalan, zoals hijzelf en een Asturiano (veel meer types ben ik niet tegengekomen, meen ik). Maar bij de Italianen die naar Argentinië gemigreerd zijn, doet hij dat niet, die zijn ondanks hun Venetiaanse, Toscaanse of Siciliaanse oorsprong allemaal: Italiaan. De twee grootste migratiestromen van het vroege Argentinië komen uit Spanje en Italië, en Peron heeft vooral dit laatste bloed. [en dat verklaart al iets van zijn karakter]

Meer diepgaand heeft het boek een duidelijke ontwerpfout: hij heeft drie mensen geinterviewd voor het boek, hij heeft een grondige literatuurstudie gedaan (maar daar ontbreken dan ook weer belangrijke werken, o.a. over het jaar 1943) en wat opvalt gaandeweg is dat hij partijdig is. En door het gebruik van specifieke woorden, merk je dat en ik denk dat de meeste mensen dat afwijzen. Een concreet voorbeeld geef ik later.*

Het is en blijft een heel opmerkelijk boek. Knap geschreven, niet eenvoudig qua lexicon. Ca. 600 pagina's voor deel I en dan is er nog een even groot tweede deel, dat ik nog niet gelezen heb. De stijl heeft kenmerken van literaire proza is is vol van moeilijke woorden, die wel vermeden hadden kunnen worden. Het is zeker geen Argentijns dialect (al heeft de auteur er wel gewoond).

De Proloog komt vanuit Argentinië en is geschreven door Dr. Alfredo Domingo Mercante en is een van de achtergrondspelers in het verhaal. "Domingo Alfredo Mercante was een Argentijnse militair en politicus die opviel als een van de initiatiefnemers van het peronisme. Hij was een organisator van de arbeidersmobilisaties die op 17 oktober 1945 werden afgesloten met de vrijlating van Juan Domingo Perón." Wanneer je dat leest, reizen de twijfels over de neutraliteit van het boek. Die is er ook niet. De auteur Joan Benavent is lyrisch over Peron en ziet hem als groot voorbeeld. Dat geeft hij gelukkig eerlijk toe.

Een tweede Proloog vanuit Catalunya is van: Joan Manel Bueno, een filosoof die het zichtbaar moeilijk heeft om iets te schrijven en dat zo diplomatiek mogelijk doet, en aangeeft dat de auteur sterk betrokken is bij het thema... De auteur is socioloog maar heeft geen sociologische boeken geschreven, wel over professionals zoals de biografie van Greta Garbo en over Hollywood sterren in het algemeen [Daaruit leidt ik af dat hij de mens als leider belangrijker vindt dan de ontwikkelingen erom heen. Geschiedenis wordt geschreven door leiders, of door gebeurtenissen]. Hij heeft blijkbaar een fascinatie voor persoonlijk talent of leiders (in hun veld) en Peron valt daar duidelijk onder. In het boek over Peron, zie je wel die sociologische kijk, maar ontbreekt heel sterk juist een antropologische kijk, het over-belangrijke element cultuur laat hij buiten beschouwing. Dat komt vooral naar voren wanneer hij de carrière van Peron volgt die kiest voor de militaire academie en totaal niet ingaat op het fenomeen militaire school en wat ze daar studeren. Het (anders) denken van een militair of het curriculum van een generaal krijgt weinig tot geen aandacht. Al voor het lezen is bekend dat Peron Mussolini bewondert, maar die was geen militair:

"In 1902, Mussolini emigrated to Switzerland, partly to avoid compulsory military service. He worked briefly as a stonemason in Geneva, Fribourg, and Bern, but was unable to find a permanent job." (https://en.wikipedia.org/wiki/Benito_Mussolini, in 146 talen. De Nederlandse versie laat dit detail onbelicht)

Na het lezen van een aantal hoofdstukken werd me al duidelijk dat zijn sterk gerichte visie op het leven van de Argentijnse leider vooral sociaalpsychologisch was, en begon ik andere boeken over Perón erbij te halen.  [Want ik ken aardig wat van de geschiedenis van Argentinië maar die is ook weer behoorlijk weggezakt.] 

Een van de grote vragen voor een biografie, is waar zijn nu die belangrijke keerpunten in het leven van iemand die succes heeft gehad. In deze biografie ligt een belangrijk keerpunt op jonge leeftijd wanneer Peron besluit de militaire academie in te gaan. Dat is volgens JB op last van zijn grootmoeder. Hij spendeert weinig echte ruimte aan die beslissing en alles wat er bij belangrijke context was. Zelf had Peron er nauwelijks invloed op, maar was dat zo. Hij was al uit de pubertijd, hij moest al heel wat van de geschiedenis van het land kennen en besluit dan een pad op te gaan die belangrijke generaals voor hem bewandeld hebben. Hoe belangrijk was status voor Peron, die een half creools bloed had en ook nog als kind van niet getrouwde ouders? 

--

De auteur schrijft op zijn blog:

Bewerkt met de expertise en uiterste zorg die kenmerkend zijn voor het werk van mijn geliefde vrouw, María Aparecida da Silva, PhD in Hispano-American Literature van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro, krijgt mijn meest oprechte werk een nieuw leven, gecorrigeerd en uitgebreid na de publicatie van de 37 afleveringen in Barcelona in 2004.

De verdeling in twee delen van dit eerste deel is uitgevoerd met als doel de beste lezing voor wat een lange tekst is, in navolging van romans die in delen zijn gepubliceerd in onder andere Engeland, Frankrijk, Portugal, Spanje en Brazilië. , tijdens de 17e, 18e en vooral de 19e eeuw, waar het onder impuls van de industriële revolutie met grote volkskracht uitkwam.

Tegenwoordig staat het eBook-systeem een ​​terugkeer naar de methode toe, natuurlijk uitgaande van een persoonlijke keuze.

In mijn concept moet een biografie personages aanspreken die geschikt zijn om te worden opgewekt door het nieuwe genre, zonder rigoureuze documentatie te ontwijken; ambitieus werk met een andere specialiteit: die van het historisch essay.

In de inschatting dat conceptuele rassenvermenging net zo heilzaam is als menselijk, bied ik opnieuw een werk aan dat in het verleden zelden is gelezen, ondanks zijn emotionele diepgang en historische waarde.

Voor deze auteur betekent het geen nieuwe kans op roem en fortuin. De jaren hebben me geleerd te genieten van het creëren zelf. Betekent absolute overgave, het kan met niets op aarde worden betaald.

Voor degenen die houden van literatuur vol gevoelige inhoud en een streng essay, bied ik een goede hap. Vooral degenen die de literaire klassiekers waarderen, moeten ervan genieten. Met name Stefan Zweig en William Shakespeare. Hoewel ze vele anderen benaderen, zullen ze ook in "Perón. Luz y Sombras" een continuüm vinden met het leven zelf.

Mijn plezier was oneindig terwijl ik mezelf met energie en passie onderdompelde in elke regel van het werk, na jaren van constant lezen en persoonlijke ervaringen over mijn favoriete onderwerp: de geschiedenis van de turbulente 20e eeuw.

De rigoureuze band met de menselijke ziel en haar controversiële bagage geven deze loodzware opdracht een dramatische toon, niet zonder ironie en een zekere dosis humor. Als de stijl de man is en hij een schrijver is, wordt het licht van zijn ziel, als die bestaat, overgebracht in zijn kunst en zijn vaardigheid.

De krachtige en vroege invloed van de cinematograaf in mijn leven geeft buitengewoon veel energie aan de huidige regels, in evenwicht gehouden door bepaalde intieme scènes van een waarschijnlijke toon, die overeenkomen met de objectieve feiten. Het is een licentie van een romanschrijver, vrij gebruikt door de historicus.

Natuurlijk zullen degenen die op mij lijken mij lezen. Het is de regel die de acceptatie of afwijzing van de berichten in de fles kenmerkt.

Elke literaire tekst is hetzelfde, hoewel het nodig zal zijn om op te merken wat Balzac ooit schreef, over degenen die, uit levende brieven, hun tijd overstijgen op weg naar de onsterfelijkheid van de auteur:

"Een mooi boek is een overwinning op alle slagvelden van het denken"

blog van de auteur: http://laespadadelzorro.blogspot.com/2013/06/peron-luz-y-sombras-libro-primero-1893.html

--

Zoals gezegd, geen samenvatting of referentie van het boek, maar dat betekent niet dat het niet gelezen wordt. Qua competitief voordeel heeft de auteur geen specifieke winst op anderen, en als nadeel heeft hij dat hij een terrein heeft gekozen dat zo bevolkt is met boeken, biografieën, masters, PhDs over Perón en peronisme, dat dit werk enkel maar te doen is geweest als hobby en persoonlijke passie omtrent de hoofdpersoon.

Zelf heeft het me geleerd hoeveel er over dit soort figuren wordt geschreven, en daarmee kan je het belang van Peron niet ontkennen. Ook het lezen over de geschiedenis en vooral die van de crisisjaren dertig met de depressie is belangrijk om de parallel met nu niet uit het oog te verlezen (en de opkomst van Extreem rechts en andere nieuwe leiders a la Peron).

-- Dan nog even kort over het boek: Peron, El fetiche de las masas, van Nicolás Marquez, die schrijft in zijn conclusie in scherpe bewoordingen:

"Tot slot, hoe kaderen we deze Juan Domingo dan in? Past er niet een één bepalend woord, maar een ander voor elk van de aspecten van zijn complexe persoonlijkheid: sofist in het discursieve, verleidelijk in het gebaar, improviserend in het academische, autoritair in het institutionele, statistisch in het economische, McCarthyistisch in het emotioneel, opportunistisch in het politieke, fascistisch in het esthetische en afwezig in het morele." [Deze opdeling kan je als patroon gebruiken bij biografieën]

Misschien gaat deze karakter moord wat ver en is de visie tegengesteld aan de Catalaanse schrijver, maar dat geeft aan hoeveel kanten er aan Peron zitten. De waarheid ligt dan in het midden. Ik zou daar aan toe voegen dat ik zelf aardig op de hoogte ben van Argentinië en veel gehoord heb over deze leider en al lezend nu decennia later, zie ik mezelf meer in het laatste kamp: Juan Domingo was zeker geen intellectueel, zijn schrijfsels waren verre van uniek en meer verzameling van wat anderen echte denkers dachten. Maar hij was charismatisch en was in die zin een echte Argentijn: hij kon goed praten. Charlatan dus wat mij betreft en zeker geen groot leider, maar een pragmaticus die het spel had geleerd en goed wist te schipperen. De relatie en respect voor zijn grootvader, de medicus was beelden: dat was  de enige in de familie die wat bereikt had en status had. Dat wilde Juan Domingo  ook. 

-- (Iets over) De INHOUD.

Peron komt op mij over in dit boek als iemand die op de achtergrond heel strategisch bezig is om op het juiste moment toe te slaan. Hij houdt zich gedeisd, dan treedt hij op, wordt docent militaire geschiedenis allemaal elementen die passen bij zijn doel om als generaal de macht naar zich toe te trekken. 

-- wat ik vervolgens gedaan heb: Peron terugkijken in de tijd.

Argentinië is trots (?) en zuinig op haar geschiedenis en vele interviews met Peron gedurende zijn professionele leven zijn gewoon beschikbaar op Youtube en andere websites. En wanneer je die terugkijkt dan merk ik minimaal twee dingen:

- Peron was product van zijn tijd. Dat idealistische denken dat ook in Duitsland zichtbaar was maar ook bij ons was typerend. Mensen als Peron maar vooral natuurlijk Marx en de echte denkers, wilde grote systemen bedenken en de wereld in hun woorden en theorie vatten. Een oplossing moest universeel zijn. Dat zocht peron. Een universele wereldregering.

- Van mindere orde is zijn kennis van de wereldproblematiek het belang van grondstoffen en dergelijke, alleen zijn kijk op economie en vooral hoe zich die ou ontwikkelen in de toekomst was radicaal anders dan de ideeën van Peron en andere Argentijnse leiders van die tijd. Ook de Oligarchen zaten er goed naast door eerst te denken dat hun agrovisserijmacht eeuwig zou duren en vervolgens dat zo zelf wel even hun industrialisatie op gang zouden brengen via iets als import-substitutie. Het was allemaal gepland, en dat heeft twee oorzaken: militair en (dus) strategisch denken maar ook de planeconomie van na de oorlog.

- Het tweede wat opvalt ligt hier in het verlengde van dit vorige punt. Peron was gewoon een militair. En dat is wat in het boek van Benavent wel naar voren komt, maar wat hij niet uitwerkt. Wat leer je nu precies op een militaire academie? O.a. dat strategische denken, maar vooral dat diplomatie eindig is. In een van de toespraken wanneer het over het volk gaat (el pueblo, los trabajadores, in het jargon van Peron) zegt hij, cuando la diplomacia no funciona, hace falta a fuerza. Als de diplomatie niet meer werkt, heb je (militaire) kracht nodig.

Ik heb vele videos gezien en beluisterd en dan krijg je gewoon een duidelijk beeld van wie Peron was, wat zijn taalgebruik was, en dan wordt duidelijk hoe moeilijk het is om hem te karakteriseren tegen de complexiteit van de tijd, het land en de massa. Argentijnen zijn een volk waar massale processen een grote rol spelen. het is geen individualistische maatschappij zoals bij ons in het noorden. politiek is Voetbal. Is emotie en die emotie wist Peron goed aan te sporen.

Maar hij was een generaal en zijn enige professie als conducteur van een bus, was dat hij wist dat een groep een bestuurder nodig had. Een krachtige leider. In Italië leert hij het volk aanspreken, en gebruikt dat bij zijn rol als bestuurder met het jargon dat daarbij past in de cultuur van het volk en van die tijd - die overigens weinig is veranderd meen ik. Argentinië is nog steeds peronistisch, daar heeft Milei wel gelijk in. En dat is het probleem voor de economie: je kan niet eerst iets verdelen en dan pas zorgen dat er inkomen komt. Peron was een staatsman die wilde dat de staat alles regelde. En daar zat het structurele probleem Politiek kan wel problemen oplossen maar het zijn de bedrijven / is de  bedrijvigheid die de economie trekken.

 Zelf laat ik het hier bij. Ik begon deze week (ongeveer een maand geleden) om nog eens die tijd van Argentinië na te lopen en mijn eigen visie op Peron en het Peronisme te verwoorden. Maar dat verlangen heb ik niet langer. Het is een complexe geschiedenis die ik graag aan de Argentijnen overlaat.

Dat een externe auteur een nieuwe visie wil formuleren is vaak handig maar in dit geval is het onderwerp een maatje te groot voor een gemiddelde schrijver. Peron is een fenomeen dat in honderden boeken terugkeert en een Catalaan voegt daar nauwelijks iets essentieels aan toe.

* - op bladzijde 275 schrijf JB: El honesto Mercante destapó la olla antes sus narices, de eerlijke Mercante ... In welk boek lees je dat iemand eerlijk is en volgens wel criterium? Dit is duidelijk dé passage waar JV kleur bekent, en dat is jammer. Mercante is gewoon een militair, net zoals Peron was.

-- Inhoudsopgave:

De Inhoudsopgave geeft een beeld van het boek en andere belangrijke momenten in zijn leven (de vele epilogen - korte nabeschouwingen - zijn even weggelaten):

1. . De laatste dood. begint over de val en het einde van Peron (en Isabel, zijn derde vrouw die de macht over neemt, en een dubieuze adviseur, de heks Lopez  Rega die achter de schermen alle touwtjes in handen heeft. (doet denken aan die adviseur van Koningin Juliana). JB gebruikt de vergelijking met Citizen Kane en Rosebud. 
2. . Oorsprong. eerste lichten (luces). De familie. Mario zijn vader werd el gringo genoemd door zijn blauwe ogen en "Juancito" krijgt van de twee vrouwen (moeder en oma) zijn namen en hij wordt door (die) vrouwen opgevoed.
3. . Binnenland. De zweep en de steen. Gaat over straf, het harde leven van het platteland, "pueblo pequeño, infierno grande." 
4. . Patagonië. Vroeg leren en kindertijd. Patagonië is een verlaten gebied, wreed en geeft het klimaat voor doorzettingsvermogen en vechtlust. Peron was gewiekst, was een mandón [moderne bully] in de relatie met anderen. JB ziet hier sporen van de toekomstige leider.
5. . De middelbare school. De felle wonde Het leger. De militaire academie was niet nieuw voor de familie Peron. In dit hoofdstuk haalt hij een anekdote aan die via de getuigenis van Tomas Eloy Martinez afkomt, en dat Juan de moeder van Peron met een andere man uit de schuur ziet komen hetgeen grote indruk op hem maakt. [niet nagegaan of deze anekdote ook breder bekend of publiek is, en ook: of die klopt.] Peron was geen leerling die de dingen uit zijn hoofd leerde, vertelt JB, maar iemand die de concepten wilde begrijpen. Hij vertelt dat zijn vader hem drie boeken meegeeft:  Martin Fierro (Noemt hij de Don Quichot van Argentinië), Parallelle Levens van Plutracus en de brieven van Graaf Chesterfield. [In andere biografieën staan slechts twee van deze drie genoemd]. Hij gaat in op de militaire context in de wereld.
6. . Peron als officier. Het radicalisme (politieke stroming) aan de macht I: Hipólito Yrigoyen. Peron beschouwt de misère in het land. Colonel Mastropietro. Politiek is een elitekwestie, met beperkt stemrecht. Deze eerste Rad. regering was pregressief, democratisch en liberaal. De context in de wereld verandert: Engeland als wereldmacht doet een flinke stap terug en de VS is in opkomst [Met deze overgang van wereldmachten vergist Argentinië zich in de loop van de tijd. Het blijft bilateraal zaken doen met GB, maar met de VS niet.] De tragische week van 1921. De opkomst van het nationalisme (Criollo). De achtergrond is de opkomst van Hitler, De Tsaar in Rusland en het communisme.
7. . Peron Kapitein. De radicalisme aan de macht II: Marcelo T.de Alvear. Politisering van het leger. Pedro Justo. Deze laatste was als militair dociel en vriendelijk voor zijn president. Juan B. Justo is arts en sluit zich aan bij de socialisten van het land.
8.  . De radicalen aan de macht III. De samenzwering. De bruiloft. De dood van de vader. Gaat in op de militaire literatuur die Peron leest, La hora de la Espada, La grande Argentina, La Patria Fuerte en de rechterkant van het nationalisme.  
9. . Op 6 september 1930. De staatsgreep, het complot en de actieve deelname van Perón. Inzicht in Pruisische model van militairisme.
10. Van Uriburu tot Justo. De kapitein op de zwarte lijst. Uriburu ziet 90% van de bevolking als reptielen [actueel onderwerp in Nederland politiek van extreem rechts]. werkloosheid stijgt fors.
11. . Het podium van generaal Justo I. De grootste adjudant. "Decada Infame." Conferentie Ottowa. Grens voor immigranten uit Europa. Villas MIserias groeien.
12. . Binnenland. Het grote schandaal van 1936. 
13. . Het toneel van Justo II. Perón-professor als militair historicus. 
14. . Perón in Chili. 
15. . Magere Hein I. Dood van Aurelia Tizón. Interieurs: het schuldgevoel. 
16. . De Ortiz-dagen. Strijd, blindheid, pijn en dood. Epiloog. 
17. . Perón in Italië. 
18. . Mussolini en de historische omstandigheden van Perón. 
19. . Ramón Salustiano Castillo, de koppige kracht en de pijn van de Concordantie. 
20. . Van de Italiaanse Alpen tot de sneeuw in de Andes. De vorming van de GOU. 
21. . Interieurs. De laatste droom. 
22. . De kandidatuur van Patrón Costas en de staatsgreep van 4 juni 1943. 
23. . De lichtzinnigheid van generaal Rawson en de regering van generaal Ramírez tot oktober 1943. 
24. . Eva Duarte. Oorsprong. Hierin valt te lezen dat Eva een soortgelijke achtergrond had als Peron. Ze wilde actrice worden maar werd niet opgemerkt.
25. . De minister van Arbeid en Welzijn en het ontslag van Ramírez. 
26. . De aardbeving in San Juan en de ontmoeting tussen Perón en Eva Duarte. 
27. . De regering van Farrel. Perón I. 
28. . De regering-Farrell. Peron II.
29. . Het offensief van Spruille Baden en het verzet van de kolonel. De opmars van de grondwet en vrijheid. 
30. . Het voorstel van Campo de Mayo 
31. . De regeringscrisis en het aftreden van Perón. 
32. . Martin Garcia. De gevangenis. 
    
33. . 17 oktober [1945] I: De massa in actie: de redding. 
34. . 17 oktober [1945] II: De triomf van Perón. 
35. . De dagen na de 17e De kandidatuur van Labour. De Democratische Unie. De verkiezingscampagne I. 
36. . De laatste loodjes van de campagne. Prognoses, eindoverwinning en peronistische centralisatie. 
37. . De laatste momenten op de vlakte. Man en vrouw.

-- Als laatste, 17 Boeken om Peron te begrijpen (infobae)

• El 45, de Félix Luna
• Yo, Perón, de Enrique Pavón Pereyra
• Perón, una biografía. De Joseph Page
• La fuerza es el derecho de las bestias, de Perón
• Perón y la guerra sucia, de Carlos "Chango" Funes
• Las vidas del General, de Tomás Eloy Martínez (Aguilar)
• La trama de Madrid, de Juan Bautista Yofre (Sudamericana)
• Las mujeres de Perón, de Araceli Bellotta (Planeta, 2005)
• Las aventuras de Perón en la Tierra  (Sudamericana, 2011)
• Los años peronistas 1943-1955, de Juan Carlos Torre (Sudamericana)
• Los muchachos peronistas judíos, de Raanan Rein (Sudamericana, 2015)
• Perón y la Triple A, de Sergio Bufano y Lucrecia Teixidó (Sudamericana)
• Entre el abismo y la salvación. El pacto Franco-Perón, de Raanan Rein (Lumiere, 2003)
• Perón y el G.O.U. Los documentos de una logia secreta, de Robert Potash (Editorial Sudamericana)
• Perón, testimonios médicos y vivencias (1973-1974), de los doctores Pedro Ramón Cossio y Carlos Seara (Lumen)
• Las vueltas de Perón. Crónica de los años que gestaron la Argentina de hoy , de Osvaldo Tcherkaski (Sudamericana, 2016)

(bron: https://www.infobae.com/historia-argentina/2019/07/01/17-libros-para-entender-a-juan-domingo-peron-a-45-anos-de-su-muerte/)

--

2023/08/peron-en-peronisme-3