Meer fundamenteel onderzoek nodig?

Naar aanleiding van het verschijnen van het boek die man van Philips van Tan Timmer, las ik op een blog dat iemand het eens was met de mening van Timmer, en daarin schreef hij dat het verdwijnen van het NATLAB een slechte zaak was, en dat daarmee het fundamentele onderzoek in Nederland verdween. Hij verwees ook naar de recente presentatie van de Nederlandse Nobelprijswinnaar, Ben Feringa die ook vindt dat er meer geld en aandacht moet komen voor fundamenteel onderzoek:

Nobelprijswinnaar Ben Feringa (65) hoopt dat er meer geld en aandacht komt voor fundamenteel onderzoek in Nederland. ,,We kunnen in Nederland echt het verschil maken, maar dan moet er zeker 1 miljard euro beschikbaar komen voor nog meer en beter onderzoek.'' Dat zei hij woensdag tijdens een persconferentie in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij hoogleraar is. Zonder fundamenteel onderzoek hadden we nu echt geen smartphones, flatscreens en elektrische auto's." (dvhn.nl)

Direct moest ik denken aan de kerncentrale in Fukushima in Japan, waar volgens vele websites het probleem nog steeds niet is gevonden en er nog dagelijks radioactief afval in de wereldzeeën sluipt.

Volgens welk criterium kan iemand de stelling poneren dat er te weinig fundamenteel onderzoek gedaan wordt? Het is een vraag die me intrigeert.

Puur denken aan vroegere tijden van de conglomeraten waar Philips nog heel even deel van uitmaakte kan je misschien concluderen dat er toen meer tijd was voor fundamenteel onderzoek. De macht van het korte termijn markt denken leidt tot meer toegepast onderzoek. Maar wanneer je verder zoekt blijken termen als fundamenteel en toegepast niet altijd effectief. Anderen gebruiken termen zoals (er is alleen) goed en slecht onderzoek, of zoals een woordvoerder van de NWO stelt in 1999: ... Wij kennen wel de categorieën curiosity driven en society driven. In die tijd was er kennelijk een keerpunt bereikt want er kwam volgens deze organisatie wel degelijk aandacht voor fundamenteel onderzoek (VK 1999)

Mede door een veranderend taalgebruik misschien blijft de vraag onduidelijk of fundamenteel onderzoek nu wel of niet in de verdrukking komt, want drie jaar later hoor je weer dit geluid:

`Belang fundamenteel onderzoek onderschat'. Het `fundamenteel onderzoek' dreigt in de knel te komen, omdat steeds meer universiteiten en bedrijven eisen dat hun wetenschappers toepassingsgericht onderzoek doen. ,,Deze trend ondermijnt het fundament van het toepassingsgerichte onderzoek op de langere termijn.'' (NRC 2002)

Recentelijk is door de Gezondheidsraad geconcludeerd dat er is... Te weinig medisch onderzoek naar alledaagse kwalen. De universitair medisch centra moeten veel meer onderzoek doen dat bruikbaar is in de praktijk. De umc's geven de toegekende miljoenen aan onderzoeksgeld vooral uit aan fundamentele en medisch-specialistische onderwerpen terwijl onderzoek naar veel voorkomende ziekten, langdurige zorg en preventie blijft liggen. volkskrant.nl/wetenschap/te-weinig-medisch-onderzoek-naar-alledaagse-kwalen

Ook hier blijkt er dus wel degelijk geld naar fundamenteel onderzoek te gaan.

Als het gaat om de organisatie dan zijn er diverse instellingen betrokken in Nederland, zoals het NWO zelf, Wikhef, Amolf, differ, ...

Om terug te komen op het conglomeraat dat Philips ooit was, denk ik dat door natuurlijke selectie en overleving a la Darwin, bedrijven veranderen om te overleven. En dat Natlab de toets der kritiek (tijd) niet heeft doorstaan.

De wereld verandert dus. En welke rol speelt fundamenteel onderzoek daarin? En dan is een tweede vraag, welke rol speelt Nederland hierin? Moet de mogelijk scheve balans van te weinig fundamenteel onderzoek in de wereld recht getrokken worden in Nederland of kan Nederland met de meute mee-dwalen in meer (relatieve) productie  van toegepast onderzoek?

Ik moet dan opeens denken aan een onderzoek naar de rol van wiskunde. Daaruit bleek dat Nederland relatief weinig wiskundigen herbergt. Dat is typisch iets van onze cultuur, meen ik. En nu is wiskunde niet een symbool voor meer fundamenteel onderzoek, het is wel een element in de discussie. Wiskunde is in principe fundamenteel, en pas in tweede instantie gericht op toepassingen (al verschillen daar ook de meningen en de voorkeuren en zijn wiskunde populaties die zich voornamelijk richten op toegepaste wiskunde). Volgens die maatstaf is Nederland meer toepassingsgericht qua academisch klimaat. Als handelsnatie past dat precies bij de cultuur denk ik dan (misschien wat te eenvoudig).

2017/10/rol-wiskunde-in-ons-economische-leven