Filosofische Romans in perspectief
Wat was de eerste filosofische roman?
Wat is precies een filosofische roman, en hoeveel boeken voldoen aan dat criterium? Ik begon met de Nederlandse Wikipedia. Daar vond ik deze (lijst), minder dan 25 boeken:
- De 120 dagen van Sodom
- De Alchemist (Coelho)
- Candide (Voltaire)
- De Celestijnse Belofte (boek)
- Het derde oog
- Le Diable amoureux
- Het eiland der pinguïns
- Factor T
- Filosofie in het boudoir
- Fontein der Jeugd
- Gesprek tussen een priester en een stervende
- The Handmaid's Tale (Atwood)
- L'Homme qui rit
- Juliette of De voorspoed van de ondeugd
- Justine of De tegenspoed der deugdzaamheid
- Liefde's misdaden
- La Nausée (Sartre)
- De Pest (Camus)
- De Prinses van Babylon
- Telduivel (Enzensberger)
- De vreemdeling (Camus)
- The Waves
- De wereld van Sofie (Jostein Gaarden)
Maar moet Aldus sprak Zarathustra* daar niet bij staan, denk je dan. En wanneer je verder zoekt, dan blijken er natuurlijk veel meer te zijn. De Nederlandse Wikipedia organisatie gaat ervan uit dat Engels ook gelezen wordt. Dan zijn er veel meer boeken. Die staan zelfs geordend naar thema.
Zelf mis is Het boek en de broederschap van Iris Murdoch, wat mij betreft een filosofische roman. En daarmee een vraag, of een filosofische roman door een filosoof geschreven moet zijn. Murdoch was dat, maar Paolo Coehlo niet. Zo zou je twee categorieën kunnen opstellen. Candide van Voltaire is een ander voorbeeld van de tweede groep, die ook niet in de Nederlandse lijst staat.
- American philosophical novels (1 C, 77 P)
- Austrian philosophical novels (4 P)
- British philosophical novels (1 C, 61 P)
- Canadian philosophical novels (5 P)
- Existentialist novels (1 C, 76 P)
- French philosophical novels (3 C, 37 P)
- German philosophical novels (1 C, 11 P)
- Metaphysical fiction novels (20 P)
- Russian philosophical novels (15 P)
- Philosophical novel stubs (77 P)
Op een website vond ik bovenstaande X-luik opgesteld door zelf filosoof, Ben Roth die een soort filosofische lappendeken heeft gemaakt met allemaal thematische verwijzingen:
Roth heeft een hele lijst, mogelijk een soort Canon van filosofische romans, te beginnen met "gewone" schrijvers, Borges, Kafka, maar ook Murdoch, en zelfs Donna Tartt... Hij gebuikt ludieke aanwijzingen, zoals:
Let’s cut to the chase. What’s the most underrated philosophical novel of all time? Dat is dan Dino Buzzati (de woestijn van de Tartaren).
Of Martin Amis Time´s arrow.
* - Copilot: Also sprach Zarathustra (in het Nederlands ... “Zo sprak Zarathoestra”) is een filosofisch werk geschreven door de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche. Het volgt de fictieve figuur Zarathustra, die als een soort profeet en wijze naar de mensheid komt om zijn wijsheid te delen. Hier zijn de belangrijkste punten van het werk:
- De Aankomst van Zarathustra:
- Zarathustra heeft tien jaar in afzondering geleefd in een grot in de bergen.
- Hij daalt af naar de bewoonde wereld om zijn wijsheid te delen met de mensheid.
- Hij verkondigt dat de “overmens” (ook wel “übermensch” genoemd) de betekenis van de aarde moet zijn.
- De Overmens:
- De overmens is iemand die vrij is van menselijke vooroordelen en moraliteit.
- Hij creëert zijn eigen waarden en doelen.
- Zarathustra is kritisch op de massa en gelooft dat de overmens boven de massa moet uitstijgen.
- Strijd en Opoffering:
- Zarathustra waardeert strijd en opoffering, omdat het pad naar de overmens moeilijk is.
- Symbolisch wordt de weg naar de overmens vaak voorgesteld als het beklimmen van een berg.
- Kritiek op Massabewegingen:
- Zarathustra bekritiseert massabewegingen, zoals religie, nationalisme en democratie.
- Hij gelooft dat alleen de sterken de strijd aangaan, terwijl de zwakken vluchten.
- De Leer van de Eeuwige Terugkeer:
- Zarathustra introduceert het concept van de eeuwige terugkeer.
- Dit houdt in dat alle gebeurtenissen zich eindeloos zullen herhalen.
- Alleen de overmens kan dit omarmen en verantwoordelijkheid nemen voor elk moment in zijn leven.
Het werk is symbolisch, filosofisch en provocerend. Het stelt vragen over menselijke waarden, moraliteit en het zoeken naar betekenis in een wereld zonder goddelijke autoriteit. Nietzsche gebruikt Zarathustra als een spreekbuis om zijn eigen filosofische ideeën te verkennen en uit te dagen. 📚🌟
(Bron, Bing AI, Meer informatie, 1 sparknotes.com, 2 bing.com, 3 litcharts.com, 4 sparknotes.com, 5 sparknotes.com, 6 nl.wikipedia.org)
--
In het boek, Philosophy: an innovatie introduction, maken de auteurs en filosofen (Michael Boylan en Charles Johnson) juist onderscheid tussen het directe en indirecte filosofische discours:
"Dit is een nieuwe en onconventionele introductie tot de filosofie. Leuk vinden
traditionele, conventionele teksten, is dit boek verbonden door gemeenschappelijke thema’s
en een historische presentatie. Studenten leren directe deductieve argumenten te reconstrueren en vervolgens te evalueren. De teksten representeren
enkele van de belangrijkste figuren uit de canon, samen met enkele nieuwe gezichten
—Boeddha, Hannah Arendt, Iris Murdoch en Martin Luther King Jr.
– die bijdragen aan een meer multiculturele en inclusieve presentatie
van het vakgebied van de filosofie."
... in het hoofdstuk, "waarom narrative based philosophy," geeft hij een voorbeeld over Plato, en hoe het filosofie begon, ons allemaal bekend:
"Hoewel de filosofie van vandaag grotendeels over direct-deductief gaat
discours is dit niet altijd het geval geweest. De beroemdste
beoefenaar van het verhaal als voertuig voor filosofisch discours
Plato. In zijn vroege dialogen maakt Plato vaak gebruik van boeiende fictie
actie om zijn publiek mee te trekken in een dramatische scène waarin ze
zijn betoog ingaan. Een voorbeeld hiervan komt uit Boek Eén van
De Republiek.
‘Heel goed, Cephalus,’ zei ik. “Maar wat is de definitie van
Gerechtigheid? Is het om de waarheid te vertellen en je schulden te betalen? Niet meer?
En is deze definitie überhaupt juist? Stel dat een vriend een storting doet
zijn wapens bij mij. Toen hij dit deed, zat hij er perfect in
controle. Later, als hij boos is, vraagt hij ze terug. Zou moeten
Ik geef ze aan hem? Niemand zou dit goedkeuren of zoiets noemen
een actierecht meer dan ze altijd van mij zouden eisen
spreek de waarheid tegen mijn gekke vriend.
‘Dit is waar,’ zei hij.
“Maar toen hadden we geen gelijk toen we zeiden dat Justitie het vertelt
waarheid en het terugbetalen van wat eerder gegeven was.”1
In dit voorbeeld van een fictieve vertelling neemt Plato de claim van zijn vijand over
(de antithese genoemd) en laat zien dat hieruit absurditeit voortvloeit. Door
de reductio ad absurdum-strategie van indirect discours (gegeven in a
fictieve context), wordt de conclusie verworpen... "
Reacties