Kierkegaard, een inleiding ... (G.J. Blanken)
En voor je het weet ben je bij Kierkegaard aangekomen. Daar meer over willen weten leidde me tot dit boek. De auteur kende ik niet (heb ik inmiddels nagezocht), maar het werk is er niet minder interessant door. "Een inleiding in zijn leven en werk," helpt volgens de auteur wanneer je meer wilt weten van de filosoof zonder direct zijn boeken te lezen. Of, Of, (Entweder Oder, in het Duits) is bijvoorbeeld een boek waarvan het eerste deel al meer dan 700 pagina's omvat.
Dit boek is een samenvatting die begint met een beschrijving van zijn biografie (een ongekend leven). Ongekend moeilijk. Bijzonder is het verhaal met zijn liefde waar hij gedurende de verloving afscheid van neemt, iets dat vollop speculatie oplevert rond de motieven. Liefde (hoofdstuk twee) is een belangrijk thema voor de filosoof, die vooral de liefde tot God probeert te vangen. Liefde voor, of voorliefde zoals wij het gebruiken in ons dagelijks leven, "ik heb toch liever" of ik verkies, is anders.
Jouw bezigheid is, je vermomming intact te houden, en dat lukt je, want jouw masker is het meest raadselachtige van alle; je bent namelijk niets, je bent er voortdurend alleen maar in relatie tot anderen, en wat je bent ben je door die relatie [klinkt als Levinas zeg ik als leek].
Angst (H3) is voor Kierkegaard onderdeel van het leven en er stoer over doen is eerder een blijk van zwakte of onwetendheid. Natuurlijk moet je op zoek gaan naar de dood, want dat hoort bij het (voorwaarts) leven ("Voor de angst geldt: iemand die haar niet kent, kent zichzelf niet"). Dat Kierkegaard voor op zijn tijd is begrijp ik uit het feit dat Het begrip Angst nog voor de echte psychologie als wetenschap gepubliceerd werd. Angst ontstaat door zelfbewustzijn en besef. Dat we een vat vol mogelijkheden maar ook van tegenstellingen zijn: he gevoel dat we vrij zijn is zo groot dat we ervoor terugschrikken. In die zin is Kierkegaard de voorloper van de existentialisten. "Taal en mogelijkheden zijn onafscheidelijk."
Dan is er (de) Vertwijfeling (en vertrouwen). Dit hoofdstuk gaat over noodzakelijkheid versus mogelijkheid, net als ademen heb je beide nodig: noodzakelijkheid is als inademen en mogelijkheid als uitademen. Ook burgerlijkheid is een gebrek aan mogelijkheid, schrijft Kierkegaard. De essentie vna het leven is bij Kierkegaard de samenhang en eenheid tussen denken en doen, in taal en handelen, dat wat hij het dagelijks leven noemt. Vertwijfeling komt tot stand wanneer je niet jezelf wilt worden. Kierkegaard heeft het over Human Becoming i.p.v. human being: de werkelijkheid is een beweging niet iets statisch.
Bijzonder aan "Enkelingen," is het fenomeen van de massa en de rol van de pers daarin. Kierkegaard schrijft daarin over zijn eigen tijd en de veranderingen daarin. "Met tegenstellingen kunnen leven en door tegenstellingen heen jezelf leren kennen vraagt om hartstocht."
In tijd (hoofdstuk zes) schrijf Kierkegaard via een van zijn boeken weer onder een pseudoniem (Johannes Climacus, later komt daar Anti-Climacus bij): "vanuit het denken valt niet op te klimmen naar de waarheid." In Tijd schrijft Blanken dus over Kierkegaard in termen die hij gebruikt wederom als tegenstellingen zoals herinnering en herhaling. Herinnering is een onwaarachtig terug willen gaan naar een tijd die nooit bestaan heeft. Herhaling betekent dat we niet blanco starten, maar met alles wat we geworden zijn in de toekomst stappen. [en dan maar hopen dat deze interpretatie van Kierkegaard klopt. het is in ieder geval fascinerend].
Het ene laatste hoofdstuk Een dergelijke paradox, begin met het Bijbelse verhaal van Abraham, dat hij moest vertrouwen op god door zijn zoon te willen opofferen, en waarvoor hij op het allerlaatste moment werd gered. Kierkegaard is een dialectisch denker, en deze is existentieel, (want) heeft te maken met het heden / het leven. Denken kan orde scheppen, maar meer ook niet. In ideologieën kan je niet wonen (is ook een mooie uitdrukking), maar de mens is veroordeeld om altijd weer keuzes te maken.
In het laatste hoofdstuk (NB) gaat het o.a. over onmiddellijkheid en over de les van de lelie en de vogel: die zijn wat ze zijn, en anders dan de mens vergelijken ze zichzelf niet met anderen (dat is een hele geruststelling). Ook hier liep Kierkegaard vooruit op zijn tijd.
Na en tijdens het lezen maakte ik inderdaad een begin met Of, Of, en las daar iets over Don Juan en de erotiek als thema dat ik niet bij een filosoof als Kierkegaard had verwacht... Hoe veel verder ik ga lezen over Kierkegaard moet nog blijken. Voorlopig weet ik even genoeg. Dat is dan misschien het nadeel van zo'n samenvattend werk.
Reacties