Organisatierituelen - zeggen ook niet alles
Het WK is voorbij en het eind wordt dan traditioneel afgesloten met een ceremonie. Elk land dat wat te vieren heeft gebruikt hiervoor een eigen ceremonie die past bij de traditie van het land de cultuur en natuurlijk het betreffende feit dat er te vieren is.
In het bedrijfsleven zijn rituelen terugkerende gedragingen die een uiting zijn van de cultuur van de organisatie en die hoeft niet altijd met veranderingen te maken hebben. Afhankelijk van het type organisatie en de voorkeuren zal men een ander ritueel belangrijk vinden. Zo zal een bedrijf dat senioriteit en loyaliteit waardeert een medewerker met bloemen verrassen als deze 25-jaar in dienst is. Een andere organisatie zal niet die medewerker toejuichen, maar diegenen die een belangrijke vondst heeft gedaan of die maand het meeste heeft verkocht.
Belangrijk voor het beheren en bewaken van de cultuur is dat het ritueel aansluit bij deze cultuur. Een cultuur waar performance management essentieel is, zal het behalen van een performance vieren. Als deze performance niet gehaald is, dan hoort men ook het ritueel hierbij op aan te passen. Dit is duidelijk te begrijpen.
Stel u belooft uw kind een ijsje als deze zijn bord leeg eet. Als deze dan met moeite bij de laatste drie happen aangekomen is, en met zielige oogjes vraagt of hij al het ijsje mag hebben, zal een consequente ouder het kind dit cadeau onthouden. “Voor zijn eigen bestwil,” natuurlijk. Geeft de ouder het ijsje toch ook al is het bordje niet leeg, dan loopt deze ouder het risico dat het kind niet luistert naar de cultuurwens van de ouder, maar gaat deze zijn eigen weg.
Zo is het ook in het bedrijf. Als u de medewerker een bonus belooft, maar het target wordt niet gehaald, dan moet u deze bonus onthouden, “ook als de markt tegen heeft gezeten, zoals onlangs in de financiële wereld.”
Bij een land werkt de cultuur niet anders dan bij een bedrijf. Ook daar zijn rituelen zoals in Nederland Prinsjesdag.
Het grote verschil tussen een bedrijfscultuur en de cultuur van een land is dat deze laatste zich niet laat leiden door dit soort spelletjes. Voor een cultuurverandering is wel meer nodig.
Toch, als we afwillen van een zesjes-cultuur*, moeten we niet te uitbundig zijn met het vieren van een tweede plaats. Ook al hebben “de jongens” het goed gedaan, het doel is niet bereikt, als we er al over eens waren wat dat doel was (dit keer het WK winnen bijvoorbeeld). Andersom werkt het ook. Bij nadrukkelijke viering van een tweede plaats door het publiek, laat dit publiek zien welke cultuur het belangrijk vindt, bijvoorbeeld: “doe maar je best, dat is goed genoeg.” Dit past ook bij het lemma, “waar een klein land grootst in kan zijn.” De grote vraag bij dit alles – en dit specifieke Nederlandse voorbeeld – is dan: waarom moest die wedstrijd dan zó hard. Kon het niet wat minder, tweede worden was namelijk ook prima geweest, vooral als je het WK-toneel af kan sluiten met een tweede plaats, maar met een perfecte stijl die bij alle toeschouwers nog lang op het geheugen achterblijft. “Nederland is altijd een goede tweede, maar met een perfecte stijl. Daar kan men nog wat van leren.”
En verder is er dan ook nog dat de viering van het ritueel op zich niet helemaal meer samengaat met de feitelijke bedoeling, of dat het niet duidelijk wordt hoe men nu precies denkt bij de viering. Dat werd maar weer eens duidelijk bij de viering van de roze-zaterdag, die zo uitbundig gevierd werd in Nederland, zonder dat dit in relatie stond met de zelfde acceptatie van homosexualiteit (en voetbal).
Die uitbundige viering leek eerder een uiting van een taboe waar de bevolking niet precies raad mee weet. Of dat nu bij de viering van het WK in Amsterdam ook het geval is, weet ik niet, maar dat kan natuurlijk best. De uitbundige viering kan best het resultaat zijn van een teleurstelling die wordt omgezet in gefingeerde vrolijkheid.
Ergens klopt er hier toch iets niet helemaal in de samenhang tussen het ritueel, de cultuur en de viering.
Gelukkig is dat in het bedrijfsleven (niet) anders... daar is diezelfde samenhang even vaak zoek. Dat maakt cultuur zo moeilijk te duiden, te beheersen en te veranderen.
--
(*) Naast de zesjes-cultuur blijkt er ook een genade-zesje te zijn: veel leraren geven de leerling een zes waar dit conform het werk van deze dit niet verdient. (Bron: NRC)
In het bedrijfsleven zijn rituelen terugkerende gedragingen die een uiting zijn van de cultuur van de organisatie en die hoeft niet altijd met veranderingen te maken hebben. Afhankelijk van het type organisatie en de voorkeuren zal men een ander ritueel belangrijk vinden. Zo zal een bedrijf dat senioriteit en loyaliteit waardeert een medewerker met bloemen verrassen als deze 25-jaar in dienst is. Een andere organisatie zal niet die medewerker toejuichen, maar diegenen die een belangrijke vondst heeft gedaan of die maand het meeste heeft verkocht.
Belangrijk voor het beheren en bewaken van de cultuur is dat het ritueel aansluit bij deze cultuur. Een cultuur waar performance management essentieel is, zal het behalen van een performance vieren. Als deze performance niet gehaald is, dan hoort men ook het ritueel hierbij op aan te passen. Dit is duidelijk te begrijpen.
Stel u belooft uw kind een ijsje als deze zijn bord leeg eet. Als deze dan met moeite bij de laatste drie happen aangekomen is, en met zielige oogjes vraagt of hij al het ijsje mag hebben, zal een consequente ouder het kind dit cadeau onthouden. “Voor zijn eigen bestwil,” natuurlijk. Geeft de ouder het ijsje toch ook al is het bordje niet leeg, dan loopt deze ouder het risico dat het kind niet luistert naar de cultuurwens van de ouder, maar gaat deze zijn eigen weg.
Zo is het ook in het bedrijf. Als u de medewerker een bonus belooft, maar het target wordt niet gehaald, dan moet u deze bonus onthouden, “ook als de markt tegen heeft gezeten, zoals onlangs in de financiële wereld.”
Bij een land werkt de cultuur niet anders dan bij een bedrijf. Ook daar zijn rituelen zoals in Nederland Prinsjesdag.
Het grote verschil tussen een bedrijfscultuur en de cultuur van een land is dat deze laatste zich niet laat leiden door dit soort spelletjes. Voor een cultuurverandering is wel meer nodig.
Toch, als we afwillen van een zesjes-cultuur*, moeten we niet te uitbundig zijn met het vieren van een tweede plaats. Ook al hebben “de jongens” het goed gedaan, het doel is niet bereikt, als we er al over eens waren wat dat doel was (dit keer het WK winnen bijvoorbeeld). Andersom werkt het ook. Bij nadrukkelijke viering van een tweede plaats door het publiek, laat dit publiek zien welke cultuur het belangrijk vindt, bijvoorbeeld: “doe maar je best, dat is goed genoeg.” Dit past ook bij het lemma, “waar een klein land grootst in kan zijn.” De grote vraag bij dit alles – en dit specifieke Nederlandse voorbeeld – is dan: waarom moest die wedstrijd dan zó hard. Kon het niet wat minder, tweede worden was namelijk ook prima geweest, vooral als je het WK-toneel af kan sluiten met een tweede plaats, maar met een perfecte stijl die bij alle toeschouwers nog lang op het geheugen achterblijft. “Nederland is altijd een goede tweede, maar met een perfecte stijl. Daar kan men nog wat van leren.”
En verder is er dan ook nog dat de viering van het ritueel op zich niet helemaal meer samengaat met de feitelijke bedoeling, of dat het niet duidelijk wordt hoe men nu precies denkt bij de viering. Dat werd maar weer eens duidelijk bij de viering van de roze-zaterdag, die zo uitbundig gevierd werd in Nederland, zonder dat dit in relatie stond met de zelfde acceptatie van homosexualiteit (en voetbal).
Die uitbundige viering leek eerder een uiting van een taboe waar de bevolking niet precies raad mee weet. Of dat nu bij de viering van het WK in Amsterdam ook het geval is, weet ik niet, maar dat kan natuurlijk best. De uitbundige viering kan best het resultaat zijn van een teleurstelling die wordt omgezet in gefingeerde vrolijkheid.
Ergens klopt er hier toch iets niet helemaal in de samenhang tussen het ritueel, de cultuur en de viering.
Gelukkig is dat in het bedrijfsleven (niet) anders... daar is diezelfde samenhang even vaak zoek. Dat maakt cultuur zo moeilijk te duiden, te beheersen en te veranderen.
--
(*) Naast de zesjes-cultuur blijkt er ook een genade-zesje te zijn: veel leraren geven de leerling een zes waar dit conform het werk van deze dit niet verdient. (Bron: NRC)
Reacties