Happycratie (Cabanas, Illouz)
"Happycratie," is een boek van Edgar Cabanas, psycholoog en onderzoeker verbonden met de universiteit in Madrid, en Eva Illouz, sociologe en directeur van het EHESS instituut in Parijs. Het boek zou je kunnen opvatten als een "j'accuse," tegen de happiness-industrie, specifiek en de positieve psychologie-tak in het algemeen.
Het boek begint met een inleiding waar de film The pursuit of Happyness uit 2006 (naar het gelijknamige boek) centraal staat, waarin de hoofdpersoon (gespeeld door ...je weet wel...) zich vanuit zijn deplorabele situatie in een economie van Reagan die in dezelfde staat bevindt opklimt en de eerste de beste kans pakt die hij krijgt om in de financiële sector als broker te gaan werken. Achter die mythe echter van optimisme, positief denken en zoektocht naar geluk staat echter een andere beweging die het fundament biedt, de opkomst van het individualisme. de auteurs zijn zeker niet tegen geluk op zich, maar beogen meer neutraliteit te schetsen tegen het algemene beeld dat geluk voor iedereen een gewone keuze is en bereikbaar. De industrie van het geluk, laat eerder het tegengestelde zien: een mechanisme dat zich zelf in stand probeert te houden tegen de moeilijke ontwikkelingen van de economie in. Het is niet goud alles dat blinkt schrijven de auteurs hierover en zij zien 4 problemen, met het concept:
- epistemologisch, - sociologisch, - fenomenologisch en moralistisch.
Het eerste bezwaar is dat de theorie van geluk op wankele gronden gebouwd is, want: hoe meet je geluk? En wanneer je daarvoor een cijfer hebt gevonden, doet een politieke keuze of richting er bv niet meer toe, zolang iedereen maar gelukkig is?
Sociologisch gezien is de vraag wie er baat heeft bij deze industrie en dat er geen structurele problemen meer zijn in de wereld, enkel psychologische problemen waarin falen een individuele keuze zou zijn. Het liberale gedachte goed wordt in dit thema gekanaliseerd en daarin speelt de theorie van Von Hayek (die Thatcher zo mooi verwoordt met, de maatschappij bestaat niet, enkel individuen bestaan).
Fenomenologisch is het bewaar dat geluk een doel op zich gaat worden en geluk een handelswaar gaat spelen en mensen obsessie krijgen met geluk en alles dat daarbij een rol zou spelen. (waar gaat het leven nog over, zou je denken).
Moralistisch lijkt het niet fair dat geluk een keuze zou zijn en tragedies altijd te vermijden, en het lijden iets persoonlijks is. Men moet zich schuldig voelen wanneer men persoonlijk lijden niet kan overkomen.
Hoofdstuk 1 gaat over het geluk en politiek. En begint met de opkomst van positieve psychologie en de leider daarvan Martin Seligman (zie het hoopcircuit). Echter zij werken dit wel verder uit en laten zien hoe de psychologie van de hoop zijn tentakels uitslaat naar de economie, waar geluk een primaire normatieve doelstelling wordt. De opkomst van coaches staat parallel aan deze beweging. Er, zo laten de auteurs echter weten als inleiding voor de kern van het boek (hoofdstuk twee) staan economische en vooral politieke belangen op het spel om deze "levensfilosofie" te promoten, dat geluk haalbaar is en dat het een eigen keuze geldt.
Hoofdstuk twee over de rol van geluk met de neoliberale ideologie. Opleven van het individualisme. Dit deel gaat in op de formule van Seligman over Geluk = Genetisch + Wil + Omstandigheden. De eerste maakt 50% deel uit, de tweede 40%. Omstandigheden dus nauwelijks! Echter met de crisis van 2008 namen die laatste factor drastisch toe, door de gigantische werkloosheid, en daaruit ontstond Mindfulness S.A.: de oplossing van de ellende moet je binnenin zoeken. was de boodschap. Maar daar zit ook het probleem, schrijven de auteurs. Er bestaat een nauwe relatie tussen geluk en individualisme, maar die kunnen het probleem ook verergeren zoals de typische waarden van dit individualisme, zoals: eenzaamheid, egoïsme, anxiety en ontgoocheling. Volgens de auteurs zou het dus helpen wanneer men eerlijker over de positieve psychologie als wetenschap zou communiceren in relatie met de culturele grond en afhankelijkheid waarin het is gegroeid, namelijk dat van het liberalisme. [Stelling: geluk is niet het tegenovergestelde van lijden].
Hoofdstuk drie gaat over werk en begint met een andere film, Up in the Air, waarin Ryan een ontslag-expert, die als levensfilosofie heeft om zo "licht" mogelijk te reizen door het leven. Weinig bagage. Werkgevers promoten een filosofie van werknemers-autonomie waarin deze zelf verantwoordelijk is voor zijn resultaat en de aansluiting met de doelstellingen van het bedrijf. Echter, hoe nobel het ook klinkt dat werknemers meer autonomie zouden moeten krijgen, dit gaat meestal niet samen met meer zeggenschap en andere vrijheden, waardoor de autonomie meer een verlengstuk van het bedrijf is om de goede zaken op haarzelf af te wimpelen en de problemen en fouten bij de werknemer neer te leggen. De auteurs noemen dit een false empowerment/retoriek. Michela Marzona heeft diepgaand onderzoek uitgevoerd in Frankrijk naar de zelfmoorden bij bedrijven zoals Renault die haar medewerkers verantwoordelijke beschouwde voor de slechte resultaten.
Het causale verband tussen geluk op de werkvloer en werksucces is een van de meest bijzonder ontdekkingen van de laatste decennia en de beloftes van de positieve psychologie gaan vele stappen verder door geluk niet als brengers, maar als noodzakelijk te beschouwen voor succes. Dit leidde uiteindelijk tot een hele industrie van geluk, met ene veelheid aan diensten en welzijnsproducten...
Hoofdstuk 4 over geluk en als handelswaar. Te koop: een gelukkig Ego. Authenticiteit als business, zijn we onze merken geworden? Naast Happify en andere APPs zijn er ook Vragenlijst ISA (individual strength Assessment) en IVA (Values in Action). En volgens de auteurs is dit een business op zich geowrden waar de ene zelfhulples, automatisch dorst creert voor meer zelfhulp. De industrie houdt zichzelf in stand!
Het laatste hoofdstuk gaat in op het wetenschappelijke discours en de taal van de functionaliteit waarin geluk tot uitdruk komt en haar psychologische criteria. Geluk mag geen dictatorial regime wezen... En , het is zeker niet voor iedereen weggelegd.
Als conclusie stellen de schrijvers dat geluk vooral kan verwarren. Echte waarden zoals kennis en rechtvaardigheid zijn de echte revolutionaire waarden die ons leven verrijken..
--
Al denkend en lezend, merk ik dat er nog een vijfde invalshoek voor dit verhaal is, en dat is puur economisch-structureel: Hoofdstuk twee gaat wel in op de neoliberale ideologie, maar niet in op de economische structuur. Daarin verandert de productieve verdeling, waar de ondersteuning van coaches steeds meer normaal wordt in een toenemende complexiteit van de economische wereld.
--
Reacties