Tegen Empathie
Hoe kan empathie fout doen? Door de schijnwerpers te zetten op bepaalde mensen in het hier en nu. Met drie argumenten ontleedt de schrijver zijn onderwerp: onze morele beslissingen en acties (op basis van Empathie), de wereld is meestal slechter af en we kunnen veel beter. Er is dus een alternatief, en die wordt zichtbaar in de ondertitel: the case for rational compassion.
Empathie is de kunde om de gevoelens of de situatie die iemand ondergaat te begrijpen of the delen. De schrijver, een professor psychologie van Yale Paul Bloom, kwam op het idee om over empathie een boek te schrijven door de slachting op de Sandy Hook Elementary school in Newtown waar de moordenaar eerst zijn moeder vermoordde en vervolgens nog eens twintig leerlingen. Hij lette bij de gebeurtenis vooral op de reacties van anderen op deze gebeurtenis, waaronder die van zijn vrouw. Hij begreep dat mensen met kinderen zich vooral in de rol van de slachtoffer kunnen verplaatsen waardoor het gevoel van empathie opkomt. Zelfs president Obama brak in tranen uit, toen hij het publiek deelgenoot maakte van het gebeuren.
Deze emotionele empathie waarin de persoon zich verplaatst in de rol van de
slachtoffers (waaronder het gevoel dat je zelf kan voelen wanneer je iemand ziet vallen), staat tegenover de andere vorm van empathie die cognitieve empathie heet. Daarin is het niet nodig om zelf te voelen hoe de emotionele staat van de ander is om toch te begrijpen wat deze ervaart. Deze cognitieve empathie wordt vaak gebruikt door bullies en oplichters om misbruik te maken van de zwakte van hun slachtoffers.
Na onderzoek kwam hij tot de provocerende conclusie. "Ik ben tegen Empathie. Nee, echt, ik meen het!"
Empathie is een populair thema deze tijd. (The guardian becijferde - bij een recensie van dit boek - dat er 1500 boektitels met empathie op Amazon te vinden zijn) en de gezamenlijke noemer daarbij is volgens de auteur dat empathie alles oplost: het is een trefzeker middel voor de problemen in de wereld. Maar specifiek gevallen laten zien dat empathie voor elke case twee kanten heeft. Zo zijn er sinds de groeidende ongenoegen over behandeling van zwarten in de VS sinds 2014 twee kampen die elkaar tegenspreken; het eerste die tegen het harde optreden van de politie is, gevormd door diegenen die zich in de huid van de zwarte slachtoffers verplaatsen, maar er is ook een groep die vindt dat de politie het zo zwaar heeft en meeleeft met de zwaarte van hun taak. Het is dus nog al eenvoudig om een eenzijdig bekrompen gevoel van medeleven te vertonen wat het conflict alleen maar moeilijker oplosbaar maakt. Empathie zou dus eigenlijk tweezijdig moeten zijn, waarin de emotionele zijde van beide partijen in het conflict meegewogen wordt. De persoonlijke ervaringen van mensen peelt hierbij een centrale rol; iemand met een gehandicapt kind zal willen dat alle faciliteiten verbeterd worden voor alle gehandicapte mensen.
Ook ligt het voor de hand dat we empathie blijven voelen voor mensen die ons na staan of anderszins nauw contact mee hebben.
Empathie wordt veroorzaakt door een neurologische respons. De Engelse uitdrukking - I feel you - past hier bij: we voelen letterlijk - spiegelen - de pijn van een ander. ER zijn zelfs mirror neurons, die ontwikkeld zijn om snel te leren van de vaardigheid van anderen. Bij het zien van pijn (en andere emoties, zoals walging) echter spelen dezelfde neuronen een rol.
Ook al kan empathie een rol spelen om goede daden te doen is het niet de keuze van de psycholoog om dit te gebruiken. Hij is er tegen omdat er veel betere methoden zijn en omdat empathie een aantal minpunten of fouten heeft:
- het is biased, foutgevoelig
- het is afhankelijk van voorkeuren, zoals voor etnische profielen of huidskleur. Sommige donaties zijn gericht op hulp voor mensen die dichtbij leven, maar de vluchtelingen uit Syrië staan buiten spel.
- het is afhankelijk van "afstand" we voelen empathie afhankelijk hoe vel een gebeurtenis van ons afstaat. Hoe gevoelig zijn wij hier voor de problemen van de miljard Chinezen die ver van ons af staan?
- het geldt voor één - de uitzondering - maar niet voor allen, de massa. Zo is er het geval van iemand die bijna overleed door de toevoeging van een vaccin, er ontstond grote ophef, maar iedereen vergat dat hetzelfde vaccin miljoenen mensen het leven redde.
Er zijn dus betere alternatieven, namelijk om goed te doen, als morele plicht. Omdat het het juiste ding is om te doen. Wat zou je doen wanneer je een kind ziet verdrinken? Ja denkt dan niet eerst na hoe het zou voelen, je voelt de plicht om te helpen. En dat is de kern van het betoog van Bloom, logica en rationeel denken (rationele compassie) staan boven empathie en (mee)voelen. Veel charitatieve instellingen geven doelgericht geld, maar lossen niet concrete problemen op (Interessant is hier de politiek van minister Pronk van vroeger, waar hij recentelijk toegaf dat al dat geld niets opgeleverd heeft. Het is vaak om de gemoedsrust van de donor te helpen eerder dan dat er met het sos-geld een doel wordt bereikt).
Voor anderen is goed doen de basis van een religieus geloof. Zoals in het geval van iemand die jarenlang in de gevangenis zat, onterecht, en hij geen wraak koesterde toen hij ontslagen werd. "Het is een christelijk idee om te vergeven, en geen act van empathie," zo verwoorde Leslie Jamison deze case in haar boek, the empathy exam.
Ons gevoel van empathie kan beïnvloed worden door ons geloof en perceptie. Zo bestaat het gevoel van schadenfreude: dat gevoel van overwinning als je rivaal in de problemen zit. Daarmee hangt samen het tekort aan empathie wanneer we menen dat iemand de ellende zelf over zich uitgeroepen heeft. Zo blijkt uit een studie (the blame game, van Jean Decety) dat mensen meer medelijden hebben met iemand die HIV krijgt d.m.v. bloedtransfusie dan door drugsgebruik. Een zelfde soort uitkomst ondersteunt dat empathie het wij versus hun gevoel benadrukt: mensen die in ons team of in onze cultuur zitten steunen we, de andere, buitenstaanders niet.
Daarnaast is empathie gericht op korte termijn effecten en leidt tot slechte beslissingen. Ouders weten dit wanneer ze een kind opvoeden en toegeven wanneer dit huilt, dat kan leiden tot verwend gedrag. Vooral tegen is de auteur omtrent soortelijk kortzichtig gedrag bij organisaties waarin dit korte termijn-effect een grote rol speelt zoals bij the Make-a-Wish foundation. Met dat geld dat sommige kandidaten ontvangen kunnen zoveel meer andere kinderen geholpen worden, en dat is iets waar mensen te weinig bij stil staan... (bron: Blinkist).
Overwogen compassie dus. Een betrokkenheid en medeleven met anderen met de wens dat hun pijn vermindert, maar zonder dat je die pijn zelf moet voelen. Een dergelijke overwogen hulp is minder vooringenomen. Het blijft natuurlijk het geval dat zonder empathie de wereld er schraal uit zou zien vertelt te schrijver op youtube. Onze cultuur, in de vorm van literatuur, films en dergelijke zijn gebouwd op empathie, maar zijn essentiële punt is: als drijfveer voor beslissingen is empathie een slechte raadgever. Daarbij komt, "hoe weten we het wat de ander voelt?"
In zijn boek legt Bloom uit dat hij zeker niet de enige is die deze wetenschap propageert. Er zijn velen anderen voor gegaan, met dezelfde boodschap, waaronder Steven Pinker.
De relatie met #MCenV? Ik denk dat dit - Empathie - typisch een product van deze tijd van Facebook en social media, waar empathie een van de drijfveren is:
--
2015/09/wel-ff-positief-blijve
-- 27 april 2020. The War for Kindness, is een boek van Jamil Zaki en geeft juist weer argumenten voor psychologisch mobilism: het niet vasthouden aan een mening, maar open staan voor kennis over anderen. Via de contact theorie blijkt dat hoe meer we weten van anderen, hoe meer onze haat tov hen afneemt.
-- 13 aug. 2021. zie ook het empathisch teveel van Ignaas Devisch:
Reacties