Twee
Al een tijd ben ik ondergedoken in allerlei filosofieboeken, maar sinds kort leerde ik over het werk van Simone. Zij heeft het over de macht van woorden. Ergens op de achtergrond had ik een gedachte open liggen over de stelling van Mattias Desmet over zijn boek over Totalitarisme (the psychology of totalitarism). Mijn gevoel zei dat deze psycholoog, ook al was hij hoogleraar, duidelijk buiten zijn boekje ging wanneer hij over zo'n groot onderwerp schreef.
Simone Weil heeft het over grote woorden die zo abstract zijn dat ze alles omvatten, maar dat mensen er ook naar gaan handelen (mijn interpretatie) omdat ze vergeten te nuanceren met kleinere woorden als "een beetje" of "in grote mate." Het argument van Desmet stond juist aan de andere kant van deze gedachte: woorden konden niet groot genoeg zijn. Er zijn mensen DIE MET HOOFDLETTERS SCHRIJVEN in de hoop dat ze dan meer indruk maken. Maar het blijven dezelfde woorden.
In die lijn moest ik denken aan een andere Simone, en ik vroeg me af wanneer ik haar werk zou terugbrengen tot een aantal woorden, wat zou daar de kern dan van zijn?
Voor de hand ligt "vrouw" of "sekse" of "ongelijkheid" of "genderneutraliteit," of gewoon "neutraliteit." Maar misschien is dat ene woord - het is een wat overdreven oefening, dat geef ik toe - wel TWEE.
Ik heb het boek ooit gekocht. Ik moet wel gek geweest zijn dat ik dat in die tijd deed, want de datum staat nog op de eerste bladzijde, dec '83. Hoe oud was ik toen? Hoe jong? Ook weer twee (2) woorden.
Maar twee lijkt me het woord dat achter Simone de Beauvoir zou kunnen gezet worden. Voor Sartre is het lastiger, maar dan zou ik zeggen (uit de losse pols): eenzaam.
Samen is het een mooi stel.
Maar dan de implicatie van dit alles. Ik heb altijd tot doel gehad het tijdloze op te zoeken, en dus schreef ik nooit zoveel over actualiteit zonder dat er een verbinding te maken is met een tijdloos idee. In dit geval zit ik te denken aan Femke Halsema. Opstappen of niet, dat is een gedachte die je in de media voorbij ziet komen na de rellen in Amsterdam.
Halsema is een vrouw, de tweede sekse, en ze is burgemeester van een stad, die net als heel Europa, te kampen heeft met een migratieprobleem. Halsema mag zonder kennis van de actualiteit trots zijn dat ze als vrouw burgemeester is. In feite is dat geen nieuws meer. Het zou enkel nog nieuws zijn wanneer Harris - als vrouw - tot president van de VS gekozen zou worden, maar het werd een man: Trump.
Het migratieprobleem is denk ik juist een mannenprobleem. De eerste sekse. wanneer er duizenden vrouwen naar een voetbalwedstrijd - typisch een mannenproduct - zouden opkomen zou dat volgens mij nauwelijks tot een probleem leiden. Vrouwen, kunnen er natuurlijk ook wat van, maar op geweld hebben mannen het patent. Voorlopig.
Die twee van de tweede sekse is natuurlijk geen neutraal woord. Dat is het aardige. Daarin is die titel zo krachtig, en Simone (de Beauvoir) moet het werk van Simone Weil gekend hebben, want het gaat om macht, de macht van woorden - want we zijn inmiddels in een tijd na de tweede wereldoorlog aangekomen. Wat "Twee," in dit geval zegt is een achterstand in de (rang)orde. Wanneer je de tweede bent, krijg je zilver, maar geen goud. Je staat niet op de eerste plaats, en een gevoel dat daarbij hoort is boosheid. Ik denk dat dat de essentie is van de Beauvoir. Ze was boos. Ook al leefde ze in een tijd van vrijheid en was het een open relatie, maar op de eerste of de tweede plaats komen is ook daar belangrijk. In de psychologie gaat het om een gevoel, in de maatschappij gaat het om onder- en overwaardering. Vrouwen verdienen minder. Dat is een realiteit die nog niet opgelost is.
Op de vraag of de wereld verandert, kijk ik vooral naar die onderliggende emoties. Een mens wordt geboren en begint met enthousiasme, verbazing en nieuwsgierigheid en ontwikkelt al snel een doodsangst. Tussen die twee uitersten zit het leven opgesloten. De rest zijn woorden die nodig zijn om er iets van te maken. We vinden van alles uit, maar de essentie blijft toch hetzelfde.
Ik denk dat veel immigranten zich ook ondergewaardeerd worden. In hun eigen land werden ze uitgekotst omdat ze niet het lef hadden om te vechten voor een verandering, en de wereld om zich heen in lichtgroene kleuren zagen oplichten, terwijl ze in het donkere zwart moesten leven met de beperkingen die aan het land eigen waren. Eenmaal gevlucht en als immigrant in het beloofde land, kregen ze wel een nieuwe plek en voldoende ruimte - vooral geld - maar horen ze er (ook) niet bij.
Dat is een probleem waar geen eenvoudige oplossing voor is. In Europa in ieder geval. In de VS is daar wel een oplossing voor want daar zijn knappe koppen (ondernemers) zoals Trump en Musk. Maar Europa ligt ver achter op de VS. Dat is nu eenmaal zo.
Reacties