Zomergast - (de enige) econoom en socioloog
Een econoom als zomergast, kwam in al deze decennia niet voor. Maar Sandra Phlippen, hoofdeconoom bij de ABN AMRO mocht aanschuiven*. Ik zag de uitzending en maakte wat aantekeningen:
"...Je bereid je goed voor" [ze vertelt dat ze zich goed voorbereid op deze uitzending]
"ik zit hier namens mijzelf... namens de bank naar buiten te kijken, economie, wereldeconomie en klimaat (vooral) we maken scenario's over wat er zou kunnen gebeuren en voeden de bank over risicoprocessen. We moeten vrijheid hebben om negatieve scenario's te kunnen voorleggen." Ze heeft wel zelf contact opgenomen met Tanja Cuppen [die inmiddels de ABN heeft vertalen] over dit interview... Ik had een column bij het AD, ... geen individuele bedrijven kapot schrijven
Eerste fragment over Shell, aangeklaagd voor klimaat doelstellingen, gewonnen door milieudefensie. Schets alle dilemma's. Iedereen schrijft de dilemma's en verantwoordelijkheden naar de anderen. NGO's spannen rechtszaken aan tegen het bedrijfsleven. CO2 reductie staat in de wet, en je kan een bedrijf daar aan houden. Shell heeft meest groene patenten op haar naam... 10% van de investeerders hebben tot doen naast financieel rendement ook maatschappelijk rendement te behalen."
Dan volgt er een discussie over de doelen van de investeerders en de doelen van rendement maken voor pensioen.
JA (interviewer): Hoe staat het met de bank zelf, die komt er niet in voor in dit verhaal!
"De bank neemt nog niet voldoende verantwoordelijkheid in dit verhaal. Ook niet de bank waar zij werkt." ze heeft het over een heffing - zoals de VDD wil gaan doen - "haalbaar en betaalbaar" gaat niet samen bij uitstoom-reductie. Klimaateconomen komen erachter, dat.. er straks geen economie meer over is, als we doorgaan zoals nu [vrij heftige uitspraak. Klimaat economen hebben die allen hetzelfde idee over het klimaat verandering en de economie]. Bij drie (3) graden verandering gebeurt er dit, namelijk dat ..x procent geen toegang meer heeft tot drinkwater."
JA: Je hebt een heel idealistische inborst, zegt de interviewer (JA), hetgeen nu inderdaad duidelijk wordt. [Wat doet ze bij een bank, als imago op te poetsen, de rabo neemt ex-Greenpeace medewerkers aan. Die gedachte komt bij me op; binnenkort meer: van Greenpeace naar Rabo en KPMG]
Een weesmeisje in de ruine. [zelf komt ze uit een liefdevol nest, "we waren een apart gezin." Haar ouders hadden een oude kerk gekocht, maar we waren anders, ik had een eigen paard en leek een soort Pipilangkous. Veel kinderen kwamen bij ons spelen.] een pleidooi voor aandacht en tijd nemen. efficiëntiewinst maakt mensen ongelukkig, dat hoor je niet vaak in de boardroom (JA). http://www.bezetenboeken.nl/kinderboeken/momo-en-de-tijdspaarders-van-michael-ende/
"Hoe meer je studeert hoe meer begrip je krijgt voor allerlei verschijnselen. Daarnaast is er je gevoelswereld .. en daar worstel ik nog steeds mee. De eenvoudige simplistische oplossing klinkt altijd aantrekkelijk omdat het je gevoel aanspreekt (rechtvaardigheidsgevoel). Maar er is een genuanceerd complex mengbeeld. En wanneer je dat probeert te overtuigen sta je uiteindelijk altijd 1-0 achter. We hebben veel welvaart maar het is te complex geworden... Ik verlaat me op wat ik gevoelsmatig kan verifiëren en dus zwemmen ze in de fuik van de nationalist." [mooie metafoor]
Heeft een hekel aan lobbyen. inkomsten ongelijkheid nog lang niet zoals zoals de VS, maar we gaan wel die kant op.
Sterk verbonden met haar zus, in een heftig verhaal. Na een uur hoor ik dat haar vader Duits is. We moesten elkaar loslaten (haar zus ging naar Breda en zij naar Rotterdam) ze kon me niet missen. uiteindelijk is ze als filmmaker naar Spanje gegaan. Dat losmaken is wel gekomen.
Social Self. "ik" spiegel je met je "mij" ik-besef en mij leert je je identiteit ontwikkelen. Jij bent raar zoals iemand je ziet, dat is je mij-besef. het is goed geweest dat we ieder haar eigen weg te gaan. Beverly & Elly noemen je elkaar omdat je je herkende in die film()
Dat je niet samenvalt met je werk. Dat je je niet identificeert met je werk. []
"Ik zeg iedere 5 jaar mijn baan op.. heel verhaal volgt. de eerste kon was verplicht want toen kreeg ze reuma na de bevalling. Dus toen kon ze niet anders dan haar baan (Erasmus) opzeggen. [je kan je toch ziek melden??] Ik ben gaan lezen over die ziekte. begonnen met vasten. Noorse studie van tien dagen vasten, eliminatiedieet. dat hielp onwijs. Een voor één ingrediënten gaan toetsen. Gevonden waar ik niet tegen kon. Ik werd letterlijk stil gezet. Blijkbaar ervaren dat het iets positiefs bracht. Je gaat ontdekken waar je passie ligt, intrinsiek van jezelf. Toen ik dat helder had, kwam en er gewoon dingen op je pad. Na dat half jaar ga ik om me heen kijken... [bij de ABN kan iedereen dit doen overigens, ...] Wie ben ik, wie wil mij nog aannemen. vrouw van robert en moeder van ... (2 kinderen) dat is de basis daar val je op terug. Ik ben ook econoom en socioloog.
- - -
De zaak Shell (2021)
De zaak Shell (Anoek Nuyens & Rebekka de Wit met Norbert ter Hall) is een televisiebewerking van de gelijknamige voorstelling (Frascati Producties & De Nwe Tijd). Beiden zoomen in op de rechtszaak die tegen Shell werd aangespannen door Milieudefensie en een reeks andere organisaties, zoals Greenpeace. Zij eisten daarin dat het bedrijf haar CO2-uitstoot drastisch verminderde, in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. In het fragment zien we Jaap Spijkers in de rol van CEO, die de kijker aanspreekt en zijn positie uitlegt.
Goudkoorts
The Salt of the Earth (2013) - ... is een documentaireportret door Wim Wenders van de vermaarde fotograaf Sebastião Salgado. Sandra Phlippen laat de opening van de film zien, met zwartwitfoto’s uit de goudmijn van Serra Pelada in Brazilië. Tienduizenden mannen zochten daar in de jaren tachtig naar goud. Met dit fragment wil Phlippen het gesprek aan gaan over de wil naar welvaart – en hoe die te rijmen valt met consuminderen.
Amper rond kunnen komen
Sorry We Missed You (2019, Ken Loach) gaat over een Engels arbeidersgezin. Beide ouders werken zich het schompes (hij als pakjesbezorger, zij als zorgverlener), en toch kunnen ze zich financieel nauwelijks redden. Thuis lopen de spanningen hoog op. In het fragment zien we vader Ricky zijn baas om een weekje vrij vragen. Hij krijgt nul op het rekest.
Na het fragment bespreken Phlippen en Abbring de negatieve uitwassen van de platformeconomie; bedrijven die niet opereren met werknemers maar 'ondernemers' die opdrachten aannemen (zoals bestellingen rondbrengen) en zelf de risico's moeten dragen. Mensen worden hiermee in onmogelijke posities geduwd.
Het verdelen van tijd
Momo (1986) - De Duits-Italiaanse kinderfilm Momo (regie: Johannes Schaaf) is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1973 (Michael Ende). Momo’s dorp wordt beheerst door de tijdspaarders, voor wie efficiëntie het grootste goed is. Momo (Radost Bokel) probeert hen te stoppen en brengt daarom een bezoek aan meester Hora (John Huston), die alle tijd beheert en verdeelt. Momo en de tijdspaarders is Phlippens lievelingsboek en ze bespreekt hoe ze zich kan identificeren met de hoofdpersoon. Ook gaat het gesprek over onze steeds complexer wordende wereld en de aantrekkelijkheid van ogenschijnlijk simpele oplossingen.
Symbiose
Dead Ringers (1988) - Deze film... gaat over Beverly en Elliot Mantle (Jeremy Irons in beide rollen), identieke tweelingbroers en gynaecologen. De meer agressieve Elliot verleidt vrouwen die naar hun gynaecologische kliniek komen om ze vervolgens "door te geven" aan zijn meer bedaarde broer Beverly. Alles verandert als ze de actrice Claire (Geneviève Bujold) leren kennen. Dead Ringers is de keuzefilm van Sandra Phlippen. Ze heeft de film gekozen om wat hij betekent voor haar en haar zus, met wie ze lang een intense relatie onderhield.
Politieke keuzes
Borgen: Power and Glory (2022) - Vervolg op de succesvolle serie Borgen, over de (fictieve) Deense premier Birgitte Nyborg (Sidse Babett Knudsen). Na een lange regeerperiode is ze inmiddels werkzaam als minister van Buitenlandse Zaken en bespreekt ze met haar voormalig politiek adviseur de politieke gevolgen van een olievondst op Groenland. Nyborg twijfelt of ze aan kan blijven als minister, maar voelt zich zo sterk verbonden met haar werk, dat ze een vertrek vreest. Aan de hand van dit fragment wil Phlippen dan ook bespreken hoe het is om je totaal en enkel te identificeren met je werk – en hoe dat te voorkomen.
Activisme is geen vies woord - Don't shoot the messenger - de idealisten van Occupy (2013)
Beelden van de Occupy-bezetting van het Beursplein in Amsterdam eind 2011, met in het bijzonder aandacht voor het activisme van de actievoerders. Te zien zijn onder meer beelden van het tentenkamp van de actievoerders, een pleidooi tegen het kapitalisme en een confrontatie met studenten. Naar aanleiding van dit fragment bespreekt Phlippen de maatschappelijke onvrede die ook tien jaar later nog steeds heerst, de rol die de banken hebben gespeeld in de financiële crisis destijds en hoe de overheid het ongebreidelde beest kapitalisme moet temmen.
Ongemakkelijke act
The Square (2017) - Tijdens een galadiner voor de culturele elite van Stockholm, vindt een act plaats: een man treedt op en doet alsof hij een chimpansee is. Dat wordt naar verloop van tijd steeds ongemakkelijker. Als de aap uiteindelijk een vrouw aan haar haren de zaal probeert uit te slepen, grijpt een groep mannen in. Ze slaan met z’n allen in op de “aap”. Phlippen interpreteert de scène als een aanval van de boze burger (in de vorm van de kunstenaar/aap) op de elite, die zich onkwetsbaar waant.
Menselijke offers
Het verhaal van Nederland (2022) ... is een tiendelige serie over de geschiedenis van Nederland van de vroege oudheid tot de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Het fragment dat Sandra Phlippen meeneemt gaat over de eerste Friezen, die in de vierde eeuw na Christus de kustgebieden gingen bewonen. We zien hoe de Friezen met de dreiging van de zee omgingen, natuurreligies aanhingen en menselijke offers brachten.
Naar aanleiding van het fragment bespreekt Phlippen de klimaatstress-scenario's die ze maakt als econoom. Bijvoorbeeld over de gevolgen van klimaatopwarming (en daaruit volgende hitte en droogte) voor hypotheken.
De schoonheid van de aarde
Soylent Green (1973) - (Richard Fleischer) is een dystopische scifi-thriller waarin de aarde in het jaar 2022 kampt met overbevolking, vervuiling en een klimaatramp. In de door Sandra Phlippen gekozen scène kijken personages Sol en Thorn (Edward G. Robinson & Charlton Heston) naar beelden van hoe de aarde vroeger was, schoon en onaangetast.
Na het fragment praten Phlippen en Abbring door over de keuzes die de mensheid maakt, de noodzaak voor innovatie, groei én krimp en de wil om klimaatverandering aan te pakken; Phlippen verwacht dat die zal groeien naarmate de gevolgen voor ons steeds duidelijker (en onprettiger) worden.
Liefde in barre tijden
Amour (2012). De film Amour (2012) van Michael Haneke gaat over een ouder stel, waarvan één na een beroerte aan huis gekluisterd is. Dat heeft grote gevolgen voor hun relatie. In dit fragment deelt Georges (Jean-Louis Trintignant) een jeugdherinnering met zijn vrouw Anne (Emmanuelle Riva). Voor Phlippen is het de mooiste film over de liefde die ze kent.
- - -
Aan het eind van de uitzending komt Sandra met meer details, na "liefde in barre tijden." Ze vertelt dat ze van haar man (hoe lang zijn jullie getrouwd? Oh, dat weet ik niet, ik geloof 15 jaar) geleerd heeft dat liefde geen Hollywood-scenario volgt maar in de kleine dagelijkse dingen te vinden is. Het zijn niet de grote golven maar het kabbelende zeewater. Haar ouders zijn uiteindelijk gescheiden, "de Kerk" heeft niet geholpen probeer ik me in te denken.
Ook vertelt ze nog over de brede welvaartsindicator, maar dat is meer wat economiepropaganda.
*Mijn vraag is of ze nu meer econoom is of toch meer sociologe, en ik denk het laatste. Al werkt het natuurlijk niet zo, je bent niet je werk, zegt ze zelf, maar ... Bij de VPRO zullen ze ook gedacht hebben: "een econome, nee, maar goed ze is ook sociologe, dus laten we het maar doen."
-- Phlippen refereert in het gesprek aan dit boek: The Needs of Strangers:
Een samenvatting: Michael Ignatieff's [biograaf van Isaiah Berlin] The Needs of Strangers is een diepgaande verkenning van menselijke connectie en de complexiteit van de moderne samenleving. Het boek verdiept zich in de fundamentele vraag: hoe kunnen we solidariteit en mededogen bevorderen in een wereld die steeds meer wordt gekenmerkt door individualisme en isolatie? Ignatieff betoogt dat onze fundamentele menselijke behoeften veel verder reiken dan alleen overleven. We hunkeren naar ergens bij horen, respect en een gevoel van zingeving. In een wereld die vaak wordt gedomineerd door economische zorgen en politieke verdeeldheid, worden deze diepere behoeften vaak over het hoofd gezien. De auteur onderzoekt historische en filosofische perspectieven om de uitdagingen waar we voor staan te belichten. Hij onderzoekt hoe concepten als empathie, mededogen en rechtvaardigheid kunnen worden vertaald in praktische acties die sterkere gemeenschappen opbouwen.
Belangrijke thema's in het boek zijn:
- De crisis van de gemeenschap: Ignatieff benadrukt de teloorgang van traditionele gemeenschappen en de impact op het gevoel van erbij horen van individuen.
- Het belang van empathie: hij benadrukt de rol van empathie bij het overbruggen van kloven en het bevorderen van begrip.
- De politiek van mededogen: Het boek onderzoekt hoe mededogen een krachtige kracht kan zijn voor sociale verandering en politieke actie.
- De zoektocht naar betekenis: Ignatieff verdiept zich in de menselijke behoefte aan een doel en hoe dit zich verhoudt tot onze verbindingen met anderen.
Reacties