Verhalen over vriendschap

Is vriendschap een tijdloos begrip? Of zou er een seizoenspatroon in te herkennen zijn? Zijn er maanden waar je meer op vrienden leunt of juist meer plezier hebt met vrienden? en is vriendschap voor iedereen even belangrijk? Is het een kernwaarde in een persoonlijk leven? 

De begrippen kwaliteit en kwantiteit komen in me op, als ik denk aan vriendschap, maar die kant zal wel vaker besproken zijn. Wat kan je nog schrijven over vriendschap? Een anekdote? Een belangrijk verhaal uit de literatuur? Wat is het mooiste boek over vriendschap?

En ja hoor, die lijst is er (een aantal daar gelaten):

Donna Tartt, The Secret History - Mijn generatie groeide op met dit verhaal over genialiteit en moord onder een groep studenten. Groepstrouw onder hun schitterende groep betekent dat je je banden met de rest van de wereld verbreekt.
...
Vasily Grossman, Stalingrad - De prequel van Life and Fate begint met een groep vrienden die samenkomen aan de eettafel van een matriarch. Het ontvouwt zich tot een geweldig, episch verhaal over een belegerde wereld, waarin maar weinig van deze personages zullen overleven. Anna Hope, Expectation
Hoop en rivaliteit verweven zich in een slim gestructureerde roman die vrienden Cate, Hannah en Lissa ontmoet in verschillende stadia van hun leven - van 12 tot 44 jaar oud.

Don Lee, The Collective - Lee's compulsieve roman portretteert een groep van drie Aziatisch-Amerikaanse kunstenaars die volwassen worden, en legt onderweg de hypocrisie van raciale houdingen in hedendaags Amerika bloot. [Persoonlijk lijkt me dit meer een roman over competitie en niet over vriendschap]

Iris Murdoch, The Bell - De wereld van Murdochs romans werd meer gestructureerd door vriendschap dan door familiebanden. Zo veel van haar romans hebben excentrieke, incestueuze vriendengroepen, en The Bell is er daar een van, die zich afspeelt in een kleine Anglicaanse religieuze lekengemeenschap in Gloucestershire. [Ja, duidelijk een verhaal over vriendschap en zo ook te vinden in The Book and the brotherhood]

Irvine Welsh, Trainspotting - De cultroman uit 1993 portretteert een vriendenkring met een verschil; Renton, Sick Boy en de anderen zijn geen universiteitsvrienden, maar Leith-junkies, die genieten van een gewelddadige, wanhopige kameraadschap terwijl ze worstelen om 'het leven te kiezen'.

Doris Lessing, The Good Terrorist - Lessings ervaringen in de communistische partij maakten haar een geweldige chroniqueur van het politieke groepsleven. The Good Terrorist is een briljant verontrustende roman over een groep jonge krakers die door hun eigen daden worden ingehaald.
...
Emma Cline, The Girls - Clines bestsellerdebuut vertelde het duizelingwekkende verhaal van de groep adolescente meisjes die zich in de jaren zestig in Amerika rond Charles Manson verzamelden. Dit is een roman over uitzinnige collectieve rebellie die desalniettemin de meer alledaagse genoegens van vriendschap en groepsleven niet vergeet. (bron: https://www.theguardian.com/books/2020/jul/04/from-donna-tartt-to-irvine-welsh-10-great-novels-about-friendship)

Don Quichotte en Sancho Panza waren natuurlijk ook (al) vrienden. Een vriendschap die "gebaseerd was op loyaliteit en wederzijds respect," las ik ergens. Vriendschap is daarmee inderdaad een tijdloos begrip of thema.

Het boek van Donna Tartt heb ik inderdaad destijds gelezen. Toen was ik denk ik nog minder bezig met het thema van vriendschap. Dat ben ik nu ook niet, maar het is wel een cultuurthema en dat zie je m.i. aan de boeken van Murdoch (met dank aan de Guardian dus). Want je hebt of liefde, familie of vrienden en een hoop kennissen die in allerlei vormen verborgen zitten, bijvoorbeeld door werkrelaties.

Over liefde gaat 80% van de literatuur, over familie valt niet zo veel te schrijven, daar wordt je mee geconfronteerd zonder keuze, zo gaat het cliché altijd en families verschillen, maar niemand ontloopt aan het idee. Vrienden en vriendschap is iets extras maar ook iets anders. 

Als ik aan mijn eigen vrienden in mijn leven denk dan zie ik afwisseling in de tijd en in thema's. Sommige vrienden ontmoet je op je werk, anderen bij een studie, of in je woonomgeving. Ik denk dat vooral een stabiel leven dat doorgaat in dezelfde omgeving kan zorg dragen voor een stabiliteit in vriendschap. Iemand die altijd maar weer op pad is, en zich nooit zetelt zal moeilijker vrienden maken dan iemand die er altijd is op dezelfde plaats. Vriendschap lijkt me iets dat niet functioneel is wat werkrelaties wel zijn. En vriendschap en de mate ervan of de diepgang heeft meer te maken met beschikbaarheid. Er zijn voor iemand. Daarbij denk ik dat het meer voor de moeilijkere momenten is, maar dat kan meer mijn levensverhaal dicteren. Misschien wordt vriendschap wel geboren uit vreugde en enthousiasme. Vriendelijk is ook een positief begrip.

Dat brengt me automatisch op de tegenstelling, de vijand. Vrienden zijn mensen die je goed gestemd zijn, je niet koud laten en zeker geen vijand zijn. Weet je wat een vijand is dan weet je misschien ook wat een vriend is. En een vijand is iemand die in je weg zit, je voor je voeten loopt, je dwars zit.

Vriendschappelijk zie je bij competities. Een vriendschappelijk toernooi of wedstrijd. Er staat niets op het spel. "Even goede vrienden."

Maar als het echt om vrienden en vriendschap gaat dan mag je niet voorbij Michel de Montaigne gaan. Dat begreep ik sinds kort, bij het lezen van zijn boek, essays. Die openen met een brief aan zijn vriend die vervolgens overlijdt. En hebben een symbolische lading en betekenis gekregen. Montaigne was een filosoof en over de filosofie van vriendschap is ook al studie gedaan, onder andere door Mark Vernon* waarvan deze afbeelding afkomstig is (The Meaning / Philosophy of Friendship). Aristoteles en Plato leggen de basis voor dit thema. De bioloog van deze twee begint natuurlijk met het in kaart brengen van de soorten aan vriendschap. Onlangs las ik Byung-Chung Han over de erosie van de liefde (of zoiets) en ik vraag me dan af of dat bij vriendschap ook geldt. Hebben we minder tijd voor de ander, voor de liefde (...) en dus ook voor vriendschap?

* - Later meer...

--

2009/12/nieuwe-definitie-van-vriendschappelijk

2021/05/vrienden-van-calvijn

-- 10 oktober:

Professor Kirk Doran, econoom aan de Universiteit van Notre Dame in Indiana, heeft na veertien jaar onderzoek een verrassende ontdekking gedaan die ons begrip van innovatie op zijn kop zet. - Doran, ... stelt dat onverwachte intellectuele vriendschappen de grootste golven van nieuwe kennis en innovatie teweegbrengen. “Onverwachte intellectuele samenwerkingen en vriendschappen die je niet van tevoren hebt gepland, leiden tot de grootste explosies van nieuwe kennis en innovatie. Het is wanneer innovatieve mensen elkaar toevallig tegen het lijf lopen en dan voortdurend met elkaar beginnen om te gaan – en over tientallen verschillende onderwerpen praten – dat ze op iets geweldigs kunnen stuiten. Vriendschap is dan de belangrijkste bindende factor in langdurige samenwerkingen die immense uitdagingen kunnen overwinnen om baanbrekende nieuwe ontdekkingen, doorbraken en uitvindingen te produceren”, zegt Doran. (bron: https://scientias.nl/onverwachte-vriendschappen-tussen-intellectuelen-zijn-de-motor-achter-baanbrekende-innovaties/)