De automaat, in de verhalen van Hoffman
The tales of Hoffman
- De opera is gebaseerd op de verhalen van E.T.A. Hoffmann, een Duitse romantische auteur bekend om zijn fantastische en soms duistere verhalen. De verhalen zijn boeiende en nadenkende, onderzoekende thema's van liefde, kunst en het bovennatuurlijke.
- Muzikale innovatie: Offenbach was een meester van het operetta genre, maar "The Tales of Hoffmann" wordt vaak beschouwd als zijn meest ambitieuze en innovatieve werk. De muziek is rijk en gevarieerd, met memorabele aria's, duetten en ensembles die Offenbach's vaardigheid als componist tonen.
- Dramatische structuur: De opera is opgebouwd als een reeks onderling verbonden verhalen, elk met zijn eigen unieke muzikale en dramatische elementen. Dit zorgt voor veel afwisseling en contrast, waardoor het publiek betrokken en geïnteresseerd blijft tijdens de hele voorstelling.
- Iconische status: "The Tales of Hoffmann" is een van de meest populaire en duurzame opera's in het repertoire, en wordt vaak uitgevoerd in operahuizen over de hele wereld. Het is ook aangepast voor film en andere media, zorgen voor zijn plaats in de populaire cultuur.
ETA Hoffman (himself)
Wat zijn enkele van de belangrijkste biografische verhalen van E T A Hoffman zelf?
E.T.A. Hoffmann was een productieve schrijver en kunstenaar die een breed scala aan werken produceerde, waaronder romans, korte verhalen, essays en muziekkritiek. Veel van zijn werken zijn gebaseerd op zijn eigen ervaringen en observaties, en als zodanig bieden ze een uniek venster in zijn leven en persoonlijkheid. Hier zijn enkele van de belangrijkste biografische verhalen van Hoffmann:
"The Sandman" - Dit is een van de beroemdste verhalen van Hoffmann, en het verkent het thema van de dubbelganger, of dubbel. Het verhaal is gebaseerd op Hoffmann's eigen ervaringen met onbeantwoorde liefde en zijn fascinatie voor het bovennatuurlijke.
"De Notenkraker en de Muiskoning" - Dit verhaal was de basis voor Tsjaikovski's geliefde ballet, en het weerspiegelt Hoffmann's liefde voor muziek en het theater. Het verhaal is ook een weerspiegeling van Hoffmann's eigen jeugdervaringen, zoals bekend staat als een levendige verbeelding en een liefde voor fantasie.
"Het leven en de meningen van de Tomcat Murr" - Dit is een roman die wordt gepresenteerd als een serie fragmenten, afgewisseld met de biografie van een tomcat genaamd Murr. De roman is een satire van de literaire wereld, en het weerspiegelt Hoffmann's eigen ervaringen als schrijver en criticus.
"De mijnen van Falun" - Dit is een novelle die gebaseerd is op de ervaringen van Hoffmann als mijningenieur. Het verhaal verkent de thema's hebzucht, ambitie en het bovennatuurlijke, en weerspiegelt Hoffmann's eigen fascinatie voor de mysteries van de natuurlijke wereld.
"De Gouden Pot" - Dit is een novelle die het thema onderzoekt van de strijd van de kunstenaar om betekenis en doel te vinden in een wereld die vaak vijandig en buitenaards lijkt. Het verhaal is gebaseerd op Hoffmann's eigen ervaringen als een worstelende kunstenaar, en het weerspiegelt zijn geloof in de kracht van verbeelding en creativiteit.
Over het geheel genomen geven deze biografische verhalen van Hoffmann een uniek inzicht in zijn leven en werk, en tonen ze zijn talent als verhalenverteller en zijn fascinatie voor het bovennatuurlijke, de kunsten en de menselijke conditie.
Olympia
Wat is er zo bijzonder aan het karakter Olympia in de opera?
- In Jacques Offenbachs opera "The Tales of Hoffmann" is het personage Olympia een mechanische pop, gemaakt door de uitvinder Spalanzani. Ze is een van de meest memorabele en intrigerende personages in de opera, en er zijn verschillende aspecten die haar speciaal maken:
- Innovatief personage: Olympia is een uniek personage in de wereld van de opera, omdat ze een mechanische pop is in plaats van een mens. Dit zorgt voor fascinerende muzikale en dramatische momenten, terwijl het publiek zich afvraagt of Olympia echt leeft of gewoon een machine is.
- Memorabele muziek: Olympia's muziek is een van de meest memorabele in de opera, met name haar beroemde aria "Les oiseaux dans la charmille" (De vogels in het prieel). Deze aria toont Offenbachs vaardigheid als componist, en benadrukt het contrast tussen Olympia's mechanische aard en haar menselijke kwaliteiten.
- Symbolische betekenis: Olympia kan worden gezien als een symbool van de gevaren van obsessie en de ontmenselijking van vrouwen. Hoffmann raakt verliefd op Olympia, ondanks het feit dat ze geen echt persoon is, en deze verliefdheid leidt uiteindelijk tot zijn ondergang.
- Visueel spektakel: Olympia's mechanische aard zorgt voor verbluffende visuele effecten op het podium, aangezien ze vaak wordt afgebeeld als een opwindpop met ingewikkelde bewegende onderdelen. Dit draagt bij aan het algehele spektakel van de opera en helpt het verhaal tot leven te brengen.
- Contrasterend met andere personages: Olympia's personage dient ook om te contrasteren met de andere vrouwelijke personages in de opera, zoals Antonia en Giulietta. Deze personages zijn allemaal menselijk en ze hebben elk hun eigen unieke worstelingen en verlangens. Olympia is daarentegen een machine en ze mist de complexiteit en diepgang van de andere personages.
- Over het algemeen is Olympia een speciaal personage in "The Tales of Hoffmann" vanwege haar innovatieve aard, memorabele muziek, symbolische betekenis, visueel spektakel en contrast met de andere personages in de opera. .
Technologie en de tijdgeest
"Heeft het idee van een mechanische pop een voorspellende betekenis in het (oorspronkelijke) verhaal, verwijzend naar technologische ontwikkelingen of futuristische voorspellingen.
Het idee van een mechanische pop in "The Tales of Hoffmann" is niet per se bedoeld als een voorspellend of futuristisch concept, maar eerder als een weerspiegeling van de culturele en technologische context van de tijd waarin het werd geschreven. De opera werd voor het eerst opgevoerd in 1881, en het idee van mechanische poppen of automaten was eeuwenlang een populair onderwerp van fascinatie en verkenning in de Europese cultuur.
Automaten werden vaak gezien als wonderen van technologie en techniek, en ze werden gebruikt om de kracht en vindingrijkheid van menselijke creativiteit te demonstreren. Ze werden echter ook vaak geassocieerd met het onheilspellende, omdat ze de grens tussen het menselijke en het mechanische vervaagden. Deze dubbelzinnigheid wordt weerspiegeld in het karakter van Olympia, die zowel een machine als een mensachtig figuur is.
Hoewel het idee van een mechanische pop misschien niet bedoeld was als een voorspellend of futuristisch concept in "The Tales of Hoffmann", weerspiegelt het wel de culturele en technologische context van die tijd. De opera onderzoekt de relatie tussen technologie en de mensheid en roept vragen op over de aard van de realiteit en de grenzen van de menselijke creativiteit.
Het is ook vermeldenswaard dat het idee van kunstmatige intelligentie en robots sindsdien een populair onderwerp van fascinatie en verkenning is geweest in literatuur en cultuur, en het personage Olympia kan worden gezien als een vroege voorloper van deze latere ideeën. Het is echter belangrijk om te onthouden dat het concept van kunstmatige intelligentie en robots zoals we die vandaag de dag begrijpen, niet in dezelfde vorm bestond in de tijd van Hoffmann, en het personage Olympia moet worden begrepen in de context van de culturele en technologische context van de tijd waarin het werd gecreëerd."
Een review van de opera
Je kent Jacques Offenbach. Ja, dat doe je. Hij schreef het beroemde en enorm aanstekelijke Galop Infernal (beter bekend als de "can-can") burlesquenummer uit Orpheus in the Underworld. Hij schreef ook veel operettes, sommige die behoorlijk gewaagd waren voor die tijd en die er plezier in schepten om de Franse samenleving belachelijk te maken (net zoals Gilbert en Sullivan dat graag deden met de Engelse samenleving). The Tales of Hoffman was zijn laatste opera; hij stierf zelfs voordat hij hem had afgemaakt, ondanks zijn verlangen om lang genoeg te leven om de première bij te wonen. Het is aantoonbaar zijn populairste werk, ook al is de plot nogal moeilijk te volgen (dit is helemaal niet ongewoon in de operawereld - de plots kunnen behoorlijk ingewikkeld zijn!) God weet dat ik deze opera meerdere keren heb moeten beluisteren, bekijken en lezen voordat ik helemaal zeker wist wat er aan de hand was! De muziek is echter prachtig, want Offenbach wist echt hoe hij een melodie moest schrijven en uitvoeren. En hoe hij oneerbiedig moest zijn. Dat wordt echter grotendeels in toom gehouden bij Hoffmann. Niet dat ik een flinke dosis oneerbiedigheid erg vind.
De naamgever van deze opera was een echt persoon, E.T.A. Hoffmann, de Duitse schrijver die het meest bekend is van het schrijven van het verhaal dat uiteindelijk De Notenkraker werd. Hoffmanns verhalen roepen vaak fantasie op, zoals het geval is met zowel De Notenkraker als de opera die hier ter discussie staat. De opera maakt gebruik van drie van Hoffmanns bovennatuurlijke verhalen, omlijst door de auteur zelf die ze vertelt alsof hij ze zelf heeft meegemaakt. In elk verhaal is hij verliefd op een vrouw die hij niet kan hebben, gedwarsboomd door een aartsvijand en uiteindelijk vernederd en verwoest achtergelaten. Dit is, vermoedelijk, pure fictie (hij was getrouwd maar stierf aan syfilis, dus maak er wat je wilt van).
Wat het lastig maakt om deze ogenschijnlijk simpele plot te volgen, is dat er een groot aantal vergelijkbare personages zijn, waarvan velen in wezen dezelfde persoon zijn (in sommige producties letterlijk dezelfde persoon, in verschillende vermommingen), of op zijn minst personificaties van de veronderstelde liefdes en worstelingen in Hoffmanns leven. In het buitenste verhaal dat de drie verhalen omlijst, transformeert zijn muze (zijn poëtische inspiratie), een vrouw, in zijn beste vriend Nicklaus, een man (deze rol wordt vervolgens gezongen door een vrouw, gekleed als een man). Zij/hij wil Hoffmann voor zich winnen, zodat hij blijft schrijven en deze dwaze liefdesaffaire vergeet. Ben je al in de war? Dat zul je zijn voordat we klaar zijn (en ik sla veel details over). Laten we beginnen.
De opera begint in een bar waar een opera (Don Giovanni van Mozart) wordt opgevoerd op een aangrenzend podium. De gasten rennen tijdens de pauze naar binnen om te drinken en te toosten op de nieuwe prima donna, Stella, op wie Hoffmann verliefd is. Maar dat geldt ook voor de sinistere raadslid Lindorf. Stella stuurt Hoffmann een briefje en de sleutel van haar kamer; Lindorf onderschept het. Hoffmann vermaakt zijn drinkmaatjes vervolgens met een kleurrijk liedje over een dwerg genaamd Kleinzach, het eerste bekende nummer van de opera dat absoluut niets te maken heeft met de rest van het plot:
Voordat we ingaan op de bizarre details van de verhalen zelf, moet ik de heerlijke entr'acte noemen die plaatsvindt voordat ze beginnen. Een entr'acte (Frans voor "tussen de bedrijven") is een korte muzikale pauze die als het ware het toneel zet voor het volgende bedrijf, net zoals een ouverture het toneel zet voor het hele werk. Het is als een muzikaal hors d'oeuvre (in overeenstemming met ons Franse thema!) Niet alle opera's hebben entr'actes, maar veel wel, vooral de Franse werken (Carmen heeft er een paar beroemde). Deze opera heeft er vier, en de eerste is heerlijk opgewekt en vrolijk. Het wordt later in de akte ook gezongen door een koor, met een opzwepend effect. Hier is het in de instrumentale vorm:
Nu het toneel is opgezet, vertelt Hoffmann over zijn drie liefdes (de eerder genoemde Stella niet meegerekend). Er zijn talloze versies van deze opera (dankzij Offenbach die hem niet helemaal heeft afgemaakt), en de drie verhalen worden niet altijd in dezelfde volgorde verteld. Het eerste is echter bijna altijd het verhaal van Olympia, een mechanische pop gemaakt door een uitvinder genaamd Spalanzani en zijn maatje Coppelius. Hoffmann weet niet dat Olympia slechts een levensechte pop is vanwege de speciale bril die hij draagt (die hij in deze akte van zijn aartsvijand, Coppelius, heeft gekregen) waardoor ze echt lijkt. Hij wordt onmiddellijk verliefd op haar. De pop zingt een beroemd moeilijke aria, Les oiseaux dans la charmille (ook bekend als "The Doll Song"), en moet meerdere keren worden opgewonden als ze begint te slijten. Dit is een komisch pronkstuk in de handen van meer begaafde artiesten en een echte work-out voor de sopraan in termen van acteren, stijf bewegen en het zingen van de moeilijke passages:
Hoffmanns aartsvijand vernietigt de pop uit pure wrok en iedereen lacht hem uit omdat hij van een automaat heeft gehouden. Hierna (afhankelijk van welke versie je bekijkt) is het verhaal van Hoffmans liefde voor Antonia, die ziek is en door haar vader, Crespel, verboden wordt om te zingen, omdat het haar zwakker maakt. De incarnatie van Hoffmanns aartsvijand in deze scène is de sarcastisch genoemde Dr. Miracle, die belooft Antonia beter, maar dwingt haar eigenlijk om te zingen, wat haar doodt. Een van de hoogtepunten van deze act is de komische uitvoering van Frantz, Crespels enigszins onhandige en flamboyante dienaar (ik hou van de Fransen – kijk dit!):
Het laatste verhaal begint met het beroemdste nummer van de opera, een barcarolle of bootlied genaamd Belle nuit, o nuit d’amour (mooie nacht, oh nacht van de liefde), die je vast al eerder hebt gehoord. Ik heb er hieronder twee video's van geplaatst, een instrumentaal geleid door de geweldige Franse dirigent Georges Pretre, en een vocaal prachtig gezongen door Anna Netrebko en Elina Garanca. Prachtig!
Dit laatste verhaal gaat over Giulietta, een courtisane (een mooi woord voor een chique prostituee). Ze doet alsof ze van Hoffmann houdt, maar doet dat eigenlijk om een diamanten ring te krijgen die wordt aangeboden door zijn aartsvijand, Dapertutto, die wil dat ze Hoffmanns spiegelbeeld steelt (ik weet nog steeds niet waarom). Ze doet dat, verlaat Hoffmann en sterft net als de andere twee geliefden. Arme Hoffmann! Weer gefrustreerd en beschaamd!
We komen weer terug bij dezelfde herberg waar het verhaal begon, waar Hoffmann vrouwen afzweert (wie kan hem dat nu kwalijk nemen?). Zijn vriend Nicklause onthult dat hij echt zijn muze is, die van hem houdt. Hoffmann keert terug naar haar, en poëzie, en de sluwe Lindorf (vertegenwoordigd door de slechte mannen in elk van de verhalen) vertrekt met Stella, Hoffmanns oorspronkelijke liefde - verschillende aspecten van wie ook in elk van de verhalen werden gepersonifieerd (in sommige producties worden de drie slechte mannen door dezelfde zanger gespeeld, net als de drie vrouwen. De laatste is echter zeldzamer, vanwege de zeer verschillende soorten zangers die voor de vrouwen nodig zijn).
Ik raad de opname van deze opera bovenaan de pagina ten zeerste aan, onder leiding van de Franse dirigent André Cluytens. Ik heb naar talloze uitvoeringen van dit werk geluisterd en de opname van Cluytens is duidelijk mijn favoriet. De muziek valt op door het drama, tempo en de eerbied die Cluytens vakkundig aan deze heerlijke partituur geeft.
Er is geen opname van deze opera in het Engels, dus als je het complexe verhaal wilt volgen (zegen je), zul je mee moeten lezen met het libretto en de vertaling ervan (bij de meeste cd's inbegrepen), of een videovoorstelling met ondertiteling moeten bekijken, wat veel gemakkelijker is. De uitvoering van de Metropolitan Opera die ik zou aanraden, waaruit het bovenstaande poppenliedje is geciteerd, is nog niet verkrijgbaar op dvd. Je kunt natuurlijk ook gewoon naar de prachtige muziek luisteren zonder de plot te volgen, zoals ik vaak doe. Tot de volgende keer, eet smakelijk! (bron: https://operaforbeginners.blog/2017/12/08/the-tales-of-hoffmann/)
Reacties