De Amerikaanse droom versus de Russische nachtmerrie
Welke cultuur is slimmer, als dat al opgaat voor culturen: die waar je een droom wordt voorgeschoteld, of een waar je dagelijks in een nachtmerrie leeft?
Onlangs en na de vuurhaarden in California circuleerde dit bericht in de media (x), dat een enkele family - The Resnicks - in die staat door het monopoly op cashewnoten nagenoeg de gehele water in eigendom heeft. Het bericht blijkt niet (geheel) waar te zijn*. Desondanks ga je toch afvragen hoe die extreme vuurzee samenhangt met andere extremen in de VS. Extreme rijkdom bijvoorbeeld. Misschien is het verhaal niet helemaal volgens de waarheid, maar het is wederom een geval van een monopoly of minimaal oligopoly in een markt en de extreme rijkdom die voor deze familie is uitgekomen. Ook fictie-series als "Yellowstone" portretteren deze droom en realiteit van extremen.
De droom van ultieme rijkdom die maar een zeer select gezelschap toekomt. De tech-miljardairs, onroerendgoed-handelaren en andere ondernemers die voor onze gematigde begrippen in (het platte) Nederland ongekend zijn. Zonder in details te treden. Het gaat om cultuur en soms ongepaste generalisaties, maar die hier een doel dienen.
Hoeveel van die dromen komen echt uit? Of zijn uitgekomen? En hoeveel geeft de rest van de bevolking van de VS op, om zich te laten leiden door macht en geld? In de huidige constellatie is duidelijk geworden dat geld alles koopt, in ieder geval ook de president, met o.a. het geld van de rijkste man op aarde. Die eerbied voor de Amerikaanse droom, is dat niet what overdone? Denkt de Europeaan.
Dan Rusland, het land bekend om zijn wodka. Het land van de barre winters, de sneeuw en de regie die nauwelijks anders is dan in de VS: het Kremlin regeert, maar de echt macht ligt bij één man.
Deze is een oorlog gestart en met een oorlog krijg je meestal de inwoners van een land op gelijke voet. Ook al is Rusland op alle vlakken - in ieder geval economie - de grote verliezer bij grootmachten als China, Indië en de VS en ook een beetje Europa, maakt dat voor de bevolking niet uit. Die staan achter hun leider. In de kennis dat het leven toch een gruwel is, grijs waar enkel voor volgelingen van de cultuur en haar politieke manoeuvres het tot de top kunnen maken, voor de rest van het volk is het terugtrekken in een eenvoudige Dacha. Leven en laten leven. De ellende is overal, en dromen is er niet bij. Het leven is een continue nachtmerrie. Maar omdat iedereen in dezelfde nachtmerrie leeft, is dat leven dragelijk.
Geen enkel volk zou met het andere willen ruilen. Dat is cultuur. Je draagt de cultuur als een onzichtbare last. Als een kruis dat je de berg opdraagt. De amerikaan is blij met zijn droom, de Rus is tevreden met de nachtmerrie. Voor deze laatste kan alles dat minder pijn doet, als opluchting gezien worden, voor de eerste is het niet nakomen van de droom, een moment om met meer energie en enthousiasme die droom toch te blijven najagen. Ook dat is ingepeperd: wie niet waagt wie niet wint.
De dictatuur in beide landen is nagenoeg gelijk. In Rusland is het een officiële dictatuur die geen ruimte laat voor politieke vrijheid. Er is sociale controle tot op het bot en de samenleving is hier mee akkoord en aan gewend. Sommige landen zoals Spanje kennen die dictatuur ook en weten wat het is wanneer je niemand kan vertrouwen, als het gaat om politiek. Je moet zwijgen. Dat gebeurde in Spanje in het Baskenland tot het begin van deze eeuw aan toe, ook al was de echte dictatuur al officieel en lange tijd ten einde. Zo werkt het met cultuur, die ijlt na en het vertrouwen in een nieuw systeem kost tijd.
In de VS is de dictatuur nauwelijks anders, en dat is die van de markt, libertarisme of welke naam je het wilt geven, maar vooral de dictatuur van het positieve denken, die de vorige eeuw langzaam zijn intrede heeft gedaan. Ook daar is een continue sociale controle, en omdat die zo gewoon is deze niet zichtbaar, en niet bewust. Op de sociale media - Facebook, Linkedin, etc. in handen van de tech-oligarchie - hebben de programmeurs zich verdedigd om ook maar een duimbreed tegen dat positivisme in te gaan. Een duim omhoog 👍🏻 bestaat wel, een duim omlaag is nergens te vinden. Taboe. Dat was het grote dilemma van Facebook in de opstartfase, je mocht alleen applaus geven. Het doel is consumptie en dat baat bij positief denk, een pil die je problemen oplost, een Big Mag die groter is dan die van de concurrent.
- Is marketing niet de markt-variant van propaganda?
Het positieve denken is o.a. met Seligman (of Maslov) tot in de psychologische domeinen doorgedrongen. Genezen was enkel nog iets wat tegen het positieve denken inging. Beter worden werd weer leren positief te denken. Zo blijft het systeem intact, want impliciet rekent het af met critici van het regime.
Maar ondanks dat positieve denken en hopen dat die ene droom werkelijkheid wordt, ligt de werkelijkheid voor veel mensen steeds verder van die droom af. Desondanks wordt die cultuur is stand gehouden. Er is geen alternatief, of het alternatief is dat wat Rusland te bieden heeft, en dat is het grote schrikbeeld. Maar hoeveel verschillen beide werelden, waar de macht extreem oneerlijk is verdeeld?
De cultuur in Europa zou je als een gematigde versie van deze twee extremen kunnen zien. In Europa is de cultuur meer realistisch dan in de VS en vrijer dan die van Rusland. De bevolking is opgegroeid met een continentale filosofie (Engeland uitgezonderd) waar meer ruimte is om de menselijke geest echt te proberen te doorgronden en het onuitspreekbare toch een stem te geven. Praktische filosofie daarentegen, is dominant geworden in een wereld waar de ideologie van geld en rijkdom overheerst. En zo is de praktijk van de markt en "wat werkt" dat wat geld mogelijk maakt. En zo zitten we in een crisis zonder dit te begrijpen, want geld is net als dat andere populaire middel, geen doel op zich.
* - https://www.politifact.com/factchecks/2025/jan/14/more-perfect-union/does-a-billionaire-couple-own-almost-all-the-water/
Reacties