Van Wageningen naar Groningen

Op de radio hoorde ik een gesprek met hoogleraar Theo Spek, die de redacteur is van het boek, Landschappen van Nederland. Spek heeft een ingenieurs-achtergrond (Wageningen) en is later overgestapt naar de RUG. Ergens in zijn carrière komt het begrip biografie naar voren en ik vroeg me af of dat product was van zijn nieuwe omgeving in Groningen, want daar zijn ze gespecialiseerd in biografieën, meer dan andere universiteiten.

Over het boek leer ik dat landschappen continue veranderen. Een landschap moet zich passen en meten met de eisen van de huidige tijd en krachten daarin zoals die waarin een groenere samenleving drukt op de toekomsteisen.

De hoogleraar is gecharmeerd (heeft sympathie voor) van de boeren die in zijn visie tegenover de natuurbeheerders staan als primaire krachten voor de ontwikkeling van het landschap.

Drie vragen komen steeds terug, vertelt Spek: waar ben ik? wat zie ik?, wat is het verhaal?
Op de website van de RUG is een profiel opgenomen van de hoogleraar:

• ... is hoogleraar Landschapsgeschiedenis aan de Faculteit der Letteren. Kenmerkend voor zijn werk is de interdisciplinaire benadering van de cultuurlandschapsgeschiedenis: historische, geografische, bodemkundige, archeologische, ecologische en naamkundige onderzoeksmethoden worden met elkaar gecombineerd tot een samenhangend verhaal over het landschap en haar geschiedenis. Deze kennis wordt breed toegepast in landschapsbeleid, ruimtelijke ordening, natuurbeheer en erfgoedzorg.
• ... richtte zich reeds tijdens zijn studie aan de Universiteit van Wageningen op de interdisciplinaire studie van landbouw, landschap en bodem, waarbij vooral de langetermijngeschiedenis van het Nederlandse cultuurlandschap zijn aandacht had. Vanaf 1988 werkte hij als onderzoeker landschapsgeschiedenis bij achtereenvolgens..., de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In 2004 promoveerde Spek aan de Universiteit Wageningen op het proefschrift “Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie”. Van 2000-2007 was...[En] is sinds 2010 hoofd van het Kenniscentrum Landschap van de RUG, een interdisciplinair landschapscentrum dat zich richt op wetenschappelijke opleiding (master en research master), wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijke kennisoverdracht op het terrein van het Nederlandse cultuurlandschap en haar geschiedenis.

Op Wikipedia staat zijn transfer uitgelegd die nergens anders duidelijk naar voren komt:

• Sinds 2006 is Spek werkzaam als hoogleraar Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, ondergebracht bij de Faculteit Letteren. Van 2006 tot 2010 was hij bijzonder hoogleraar, vanaf 2010 gewoon hoogleraar. Samen met Anne Wolff en Jeroen Zomer richtte hij op 1 september 2010 het Kenniscentrum Landschap ... op
• ...
• Na zijn studie bodemkunde en historische geografie aan de Wageningen Universiteit werkte hij als landschapsonderzoeker en projectleider bij .... In 2004 promoveerde hij aan de Wageningen Universiteit bij hoogleraar Historische Geografie prof. drs. J.A.J. Vervloet op het proefschrift Het Drentse Esdorpenlandschap; een historisch-geografische studie. Het werd met 1100 pagina's in twee banden het grootste proefschrift ooit aan de Wageningen Universiteit.

Biografie als sturend kenmerk van deze expertise is iets dat al een langere traditie heeft en zover ik kan zien in de biografie van Theo Spek zelfs teruggaat tot 2001. Hij schrijft in samenwerking (Hidding, M., J. Kolen & Th. spek), De biografie van het landschap.  In 2005 is het die Jan Kolen die hier specifiek op promoveert, Hij verdiept het concept op een filosofische wijze die terug gaat tot Merleau Ponty [waarover later mogelijk meer]  ... "Het begrip ‘biografie van het landschap’ sluit in zekere zin aan op tradities in de geografie en antropologie. In de geografie heeft altijd behoefte bestaan aan metaforen die ontleend zijn aan de bezielde leefwereld van mensen"**

Wat mij intrigeert is deze loopbaanverandering. Hoe komt iemand van Wageningen niet aleen geografisch te verhuizen naar Groningen, maar ook intellectueel? Verhalen passen bij de letterenfaculteit en die zit in Groningen en niet in Wageningen. Maar heeft hij met zijn verhaal in Groningen de kans op een groter lezerspubliek? Waarom slaat het verhaal uit Wageningen niet voldoende aan, of gaat het hier ook om een persoonlijke ontwikkeling?

Op linkedIn schrijft de hoogleraar niets over zijn eigen biografie. Die begint in Groningen in 2010, het verleden is daar vergeten.

Landschap en biografie is best wel een hot thema, niet alleen door de recente publicatie en het interview op de radio precies vandaag, maar ook omdat het emotie oproept. Dat vond ik daar ook, iemand die schrijft, 

• "Kom op, ... Het is toch een gotspe te zeggen dat het essenlandschap in harmonie met hun omgeving was? Het hele achterland werd leeggeroofd om de essen te bemesten. We kapten hele bossen leeg.voor onze schepen en onze kachels. Dit is achteraf romantiek waar ik weinig mee kan."

Daar reageert de hoogleraar op, in verdediging maar waar ik uit opmaak dat geschiedenis ook iets van nu is: we kijken nu anders naar het verleden waar men minder duurzaam was. En hoe ga je daar mee om. Heb je dan Letteren nodig om mensen aan te sporen tot nieuwe verhalen, of juist toch de ingenieur die meer exact zegt waarop het aankomt. Ik denk soms dat er al genoeg verhalen zijn... Wat voegt dat ene verhaal nog toe aan al die aanwezige verzamelingen?

Bij verhalen denk ik ook aan marketing, entertainment en emotie die er toe leidt dat de personen aan de macht kunnen komen, met de intenties die nauwelijks aansluiten op die verhalen.

Ik leg onbewust ook de associatie van geografische landschap naar cultuurlandschap en waar beta en exacte wetenschap verdrongen lijkt te worden door de letteren. Maar misschien is dat juist onterecht en mag je in deze tijd van robotisering en industrialisering het tekort aan letteren nooit onderschatten.

Op naar Groningen dus.

* - foto: https://steunpuntcultureelerfgoednh.nl/wp-content/uploads/2020/12/201203-Gebiedsbiografie-Fryske-Marren-1.pdf

** - (https://www.researchgate.net/profile/Jan-Kolen/publication/40141630_De_biografie_van_het_landschap_Ontwerp_voor_een_inter-_en_multidisciplinaire_benadering_van_de_landschapsgeschiedenis_en_het_cultuurhistorisch_erfgoed/links/54addf3c0cf2213c5fe41b87/)