Het leven van een smalle mens (Kees Snoek)

"...‘Wat zou 't niet heerlijk voor je kunnen zijn, een praktische man, die niks zei, die geen gevoeligheidjes zat uit te drukken, dagen lang, die met een paar kloeke zetten alles uit de soep bracht. Hè! zóó'n man te zijn!’ Dit schreef Eddy du Perron op 28 mei 1937 aan Bep de Roos, met wie hij toen vijf jaar was getrouwd. Deze on-Nederlands bezeten man had een diepe afkeer van alle mooischrijverij, maar ook schuwde hij de vlotte stukjes. Een ‘producent van teksten’ wilde hij niet worden, al dwong financiële noodzaak hem soms opdrachten aan te nemen die hem van het ‘echte werk’ afhielden. Dat echte werk bestond voor hem uit de essays, gedichten, verhalen en romans waarin hij trachtte zijn verhouding tot de wereld te bepalen en het raadsel te doorgronden van zijn eigen hart. Hij was een gecompliceerde persoonlijkheid, die met tomeloze energie een zelfverwerkelijking nastreefde die tot stand moest komen in zijn teksten, maar ook in de talloze brieven die hij schreef. Schrijven had voor hem een existentiële functie, door te schrijven werd hij zichzelf.

Een groot deel van Du Perrons leven is getekend door zijn strijd tegen wat hij ‘de omstandigheden’ noemde. Dit waren aspecten van de sociale en politieke werkelijkheid die zich onttrokken aan zijn controle en hem aantastten in zijn vrijheid. Hij was zich bewust van Taines klassieke trits ‘race, milieu, moment’, waarin ‘moment’ staat voor de omstandigheden, ‘milieu’ voor de sociale en culturele omgeving en ‘race’ voor herediteit. Zo meende Du Perron dat zijn afkomst uit het koloniale patriciaat hem ongeschikt had gemaakt om te veranderen in een massamens. Hij was en bleef een burger, hoezeer ook tegendraads. Verder had hij aan zijn opvoeding in Indië zekere ‘heroïsche’ waarden overgehouden waardoor hij anders reageerde dan de doorsnee-Nederlander. Toch zou het onjuist zijn hem volkomen uit dit soort factoren te willen ‘verklaren’. Zoals S. Dresden terecht heeft opgemerkt, ‘werpt het karakter een licht op de wijze waarop het milieu en de invloeden aanvaard worden. Invloeden, omstandigheden, milieu zijn uitstralingen van de persoon en gebonden aan deze persoon; zij krijgen hun zin en betekenis in de biografie door de persoon van wie zij afhankelijk zijn.’ 

In zijn jeugd rebelleerde Du Perron tegen het vaderlijk gezag, maar zonder afvallig te worden aan de waarden van zijn koloniale omgeving. Op 28 augustus 1921 zette hij voor het eerst voet op Europese bodem. In Europa ontwikkelde hij zijn literaire talent in een reeks uitgaafjes voor the happy few, waarvoor hij zijn eigen ervaringen tot uitgangspunt had gekozen. Het waren evenzovele maskerades, speels en balorig. Na een bijna clandestiene entree in de Nederlandse letterkunde bouwde hij een reputatie op als onorthodox criticus die geen blad voor de mond nam. Zijn aanval op valse pretenties en humbug vond weerklank in kringen rond het tijdschrift Forum, maar werd door velen in het kleinburgerlijke Nederland onheus gevonden. Du Perron kreeg het etiket van ‘cynicus’ opgeplakt. Na deze literaire strijd verdiepte hij zich in de politiek, omdat de politiek zich steeds meer met hém was gaan bemoeien. Toen hij in 1936 zijn woonplaats Parijs verruilde voor Nederlands-Indië, was de tijd rijp voor een ander verzet, tegen de hoogmoed van de heersende koloniale kaste en de ongevoeligheid van het blanke ras..." [Inleiding Het leven van een Smalle Mens]

De foto, op boksles, komt ook in het boek voor, met een indirecte beschrijving van een rivaal (Burssens): "Hij nam scherm- en bokslessen om zich in de materiële strijd voor het leven te bekwamen,..."

Een recensie.

"Eddy du Perron heeft in zijn korte leven nauwelijks in Nederland gewoond. Toch kon hij een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers uit het interbellum worden, niet het minst door zijn vriendschap met Menno ter Braak en zijn redacteurschap van Forum. Deze twee gegevens behoren tot Du Perrons levensverhaal, dat in grote lijnen bekend is. Immers de negen delen Brieven, de vier delen Briefwisseling 1930-1940 met Ter Braak en het hoge autobiografische gehalte van veel van Du Perrons fictie, met natuurlijk de roman Het land van herkomst als het meest aansprekende voorbeeld daarvan, geven bij elkaar een uiterst royaal beeld van een intrigerend leven. Ofschoon Du Perrons renommee een biografie volkomen rechtvaardigt, kan de bekendheid van een groot aantal cruciale episoden uit diens leven een nadelige omstandigheid zijn die voor alles nieuwsgierig maakt naar het onbekende en nieuwe dat een biograaf weet toe te voegen.   De neerlandicus Kees Snoek, die in 1990 promoveerde op de biografische studie De Indische jaren van E. du Perron, heeft nu, in 2005, het volledige verhaal van Du Perrons leven gepubliceerd in E. du Perron. Het leven van een smalle mens, een zeer omvangrijke biografie van ruim twaalfhonderd bladzijden. Het levensverhaal zelf telt bijna duizend pagina’s en is verdeeld over drie delen en negenenveertig hoofdstukken van gemiddeld twintig bladzijden. Een korte epiloog over Du Perrons naleven sluit de eigenlijke biografie af. Daarna volgen nog tweehonderdvijftig pagina’s met bronnenlijsten, een primaire en secundaire bibliografie, de noten, een naam- en zaakregister en een lijst Maleise woorden.    

De levensgeschiedenis wordt chronologisch gepresenteerd; de jaartallen in de titels van de drie delen refereren aan essentiële momenten uit Du Perrons bestaan. Het eerste deel, ‘Jeugd in Indië’, heeft betrekking op de periode 1899, het jaar dat Du Perron geboren werd, tot 1921, het jaar dat hij en zijn ouders Indië verlaten. Deel twee heet ‘Europa – het vrije bestaan’ en behandelt de periode 1921-1932, waarin Du Perron vooral in België en Parijs ‘als een jeugdig en enigszins excentriek rentenier’ onder meer betrokken raakt bij enige avant-gardistische literaire activiteiten en op het amoureuze vlak een confronterende leerschool doorloopt. Het derde deel eindigt in 1940, wanneer Du Perron sterft, en begint in 1932, het jaar waarin hij trouwt met de vrouw van zijn leven Elisabeth de Roos, het jaar ook waarin duidelijk wordt dat het familiekapitaal op is zodat hij nu, in de woorden van de titel, moet ‘Schrijven om den brode’.   Binnen dit raamwerk passeren alle markante zaken en gebeurtenissen die we kennen uit de fictionele en niet-fictionele bronnen de revue: van het échec van Du Perrons relatie met Clairette Petrucci en het fiasco van het avontuur met de Oxfordse studente Evelyn Blackett tot de mesalliance van zijn huwelijk met het door hem bezwangerde dienstmeisje Simone Sechez, de zelfmoord van zijn vader en het overlijden van zijn moeder; van de contacten met Paul van Ostaijen, Pascal Pia, André Malraux, Jan Greshoff, Adriaan Roland Holst, J.J. Slauerhoff, Carel Willink en Menno ter Braak tot de Prisma-discussie, het befaamde essay Uren met Dirk Coster, de vier moeizame jaren van Forum en Du Perrons  Multatuli-boeken.   Het spreekt haast vanzelf dat in deze biografie de verhouding tussen autobiografische fictie en biografische werkelijkheid een centrale plaats inneemt. Snoek is erin geslaagd een minutieuze reconstructie van die werkelijkheid te geven, niet in de laatste plaats door vele nieuwe bronnen te gebruiken zoals onder andere dagboekaantekeningen, de bewaard gebleven correspondentie tussen Du Perron en De Roos, brieven uit privé-collecties, en de verslagen van gesprekken die J.H.W. Veenstra in de jaren zestig en zeventig voor zijn onvoltooid gebleven biografie voerde met velen die Du Perron nog gekend hebben. Al deze bronnen stellen Snoek in staat te doen wat hij in de inleiding aankondigt: de precieze verhouding traceren tussen met name de romanfeiten van Het land van herkomst en de biografische realiteit. Het bestaande beeld van Du Perron wordt aldus vooral genuanceerd en gecompleteerd, en daarin is de winst van deze biografie gelegen. Op één uitzondering na verschaffen de nieuwe bronnen geen wezenlijk nieuwe inzichten in Du Perrons leven en werk, hoezeer die ook nog eens belicht worden door een veelzijdige contextualisering van historische, sociologische, politieke, algemeen-culturele en literaire aard.   Regelmatig is erop gewezen dat biografen nogal eens aan volledigheidswaan lijden. Ook Snoek heeft dat ongerief niet geheel op afstand kunnen houden. Omdat de synthese van een selecterende en ordenende visie minder prominent is dan de chronologische registratie van talloos veel feiten en feitjes laboreert de biografie zo nu en dan aan een uitvoerigheid, zo niet wijdlopigheid die, gevoegd bij het opsommend karakter van behoorlijk wat passages, de lectuur soms een vermoeiende affaire maakt. Daar staat tegenover dat Snoek sommige episoden van Du Perrons boeiende leven trefzeker evoceert.   

Dat geldt in hoge mate voor die momenten, hier voor het eerst belicht, waarin de vergaande implicaties van Du Perrons zogenaamde retrospectieve jaloezie een rol spelen. Die jaloezie, zo weten we van Du Perrons fictionele alter ego Arthur Ducroo uit Het land van herkomst, is maniakaal gericht op het eerdere liefdesleven van Jane, de ‘Ene’ naar wie zo lang is gezocht. In werkelijkheid trof Du Perrons obsessieve afgunst de auteur en regisseur Johan de Meester jr. (1897-1986), met wie Elisabeth de Roos in 1927 een kortstondige relatie had. Voor Du Perron was deze man een ordinaire rokkenjager die de integriteit van zijn verhouding met De Roos aantastte zolang hij, De Meester, nog ongewroken rondliep. Deze jaren voortwoekerende jaloezie, door Du Perron zelf als een ziekte, als een ‘kanker’ onderkend, bracht hem op het idee De Meester letterlijk zodanig aan te pakken dat hij in zijn dagboek noteerde welke maximumstraffen het Nederlandse Wetboek kent voor verschillende vormen van mishandeling, onder meer die met voorbedachte rade met de dood als gevolg. Omdat een ontmoeting uitbleef, kon deze psychose pas verdwijnen door een radicale verandering, en die werd gevonden in een terugkeer naar Indië, Du Perrons land van herkomst. Niet de gevreesde aanslag op de ongebonden individualiteit van ‘de smalle mens’ door collectivistische ideologieën van links en rechts in Europa, niet een precaire financiële situatie gaven de doorslag om in 1936 terug naar Indië te gaan, zoals tot nu toe werd aangenomen. Slechts Du Perron en zijn vrouw wisten dat zijn vertrek eigenlijk een vlucht was, in de eerste plaats voor ‘de ziekte’, zoals Du Perron in zijn dagboek stelt: ‘Als ik die in Indië niet kwijtraak, ga ik eraan kapot. Bij bijna alle mislukkingen heb ik het gevoel dat dit toch mij in de 1e plaats heeft ondermijnd.’ Het beginsel van de chronologie dicteert dat deze kwestie van levensbelang in fragmenten beschreven wordt. In hoeverre Du Perron slaagde in zijn opzet, wat de mogelijke oorzaken van deze exceptionele jaloezie zijn: het zijn vragen die niet beantwoord worden. Het enige dat Snoek er nog over opmerkt, honderden bladzijden en twee jaar verder, is dat het “fantoom” De Meester in Indië wat vervaagd was. Du Perron is thans een schrijver van wie slechts één titel courant is: Het land van herkomst. De rest van zijn omvangrijke oeuvre – romans en verhalen, poëzie, essays en kritieken – wordt waarschijnlijk alleen gelezen en bestudeerd in kringen van genootschap en universiteit. De zeer vele naoorlogse reflecties op persoon en werk van Du Perron, zowel de positieve als de negatieve waarvan Snoek in de epiloog een summiere impressie geeft, vormen evenwel de overtuigende bewijzen van zijn onverminderde aanwezigheid in onze cultuur. De hier besproken biografie, met drie prachtige fotokaternen, draagt daar ondanks de gesignaleerde onvolkomenheden niet weinig aan bij. "(Hans Anten, Universiteit Utrecht Uit: Nederlandse letterkunde 10 (2005), nr. 2.   https://www.researchgate.net/publication/27694912_Bookreview_Kees_Snoek_E_du_Perron_Het_leven_van_een_smalle_mens)

De biografie - in stukken en thema's

a. karakterbeschrijvingen

• sterk, trouw, intellectueel, rustig, aardig, sympathiek, serieus, positief, gevoelig, eerlijk, vriendelijk, spontaan, romantisch, warm, vrolijk, artistiek, intens, nauwkeurig, voorzichtig, moedig, sociaal, onafhankelijk, intelligent, sceptisch, kalm, royaal, hartstochtelijk, energiek, vurig, creatief, vastberaden, aardig, onschuldig, elegant, oprecht, fanatiek, ongeduldig, opstandig, intuïtief, praktisch, hardnekkig, sterk, toegankelijk, teruggetrokken, seksueel, rusteloos, creatief, spaarzaam, loyaal, mysterieus, nieuwsgierig, avontuurlijk, koppig, geestig, overtuigend, optimistisch, filosofisch, betrouwbaar, eerlijk, tolerant, extreem, creatief, trouw, veelzijdig, beschermend, aanpassingsvermogen, onredelijk, onpraktisch, hartstochtelijk, diepgaand, energiek, intellectueel, gevoelig, intellectueel, onschuldig, onpartijdig, rusteloos, onafhankelijk, behulpzaam, onafhankelijk, analytisch, rustig, voorzichtig, spaarzaam, sociaal, sympathiek, temperamentvol, sterk, kil, kalm, rustig, stabiliteit, spiritueel, ondernemend, wispelturig, dramatisch, aardig, zelfverzekerd, idealistisch, voorzichtig, vriendelijk, gevoelig, goedgehumeurd

en:

• trouw, mooi, rustig, trots, lief, tevreden, enthousiast, eerlijk, flink, krachtig, helder, stil, bescheiden, moedig, sportief, aangenaam, lui, merkwaardig, sociaal, intelligent, heftig, oppervlakkig, nuttig, kalm, intensief, jaloers, kwetsbaar, energiek, scherpzinnig, creatief, agressief, slim, melancholiek, zelfbewust, zeldzaam, schitterend, behoedzaam, mooi, praktisch, ingewikkeld, spottend, creatief, teruggetrokken, sober, aangepast, eigenwijs, nieuwsgierig, nors, trouw, mooi, innemend, humeurig, eerlijk, creatief, beschermend, gemoedelijk, grappig, lui, aantrekkelijk, strijdlustig, lief, luidruchtig, tam, mooi, innemend, aanhankelijk, helder, trots, enthousiast, energiek, rustig, sociaal, oppervlakkig, oppervlakkig, trots, traag, lief, achterdochtig, behulpzaam, taai, sympatiek, temperamentvol, melancholiek, mensenschuw, kalm, tevreden, leerzaam, liefdevol, rustig, oppervlakkig, slordig, wispelturig, eigenzinnig, welbespraakt, ijverig, gehoorzaam, volgzaam

of:

• direct, sympathiek, gevoelig, enthousiast, kritisch, vriendelijk, spontaan, warm, gezellig, intens, grondig, bescheiden, onafhankelijk, verantwoordelijk, speels, georganiseerd, energiek, ingehouden, gereserveerd, praktisch, objectief, complex, gezellig, systematisch, openhartig, loyaal, overtuigend, uitdagend, veeleisend, tolerant, attent, doeltreffend, diplomatiek, complex, feitelijk, productief, geduldig, betrouwbaar, strategisch, logisch, geduldig, gezellig, objectief, georganiseerd, energiek, enthousiast, analytisch, speels, afstandelijk, sympathiek, grondig, beschouwend, gevoelig, bedachtzaam, onafhankelijk, onafhankelijk, realistisch, ondernemend, ondersteunend, waarderend, expressief, zelfverzekerd, complex, idealistisch, vriendelijk, visionair, gevoelig

b. emotie(s)

• licht, vrijheid, delen, spelen, water, verliefd, bewondering, betekenis, betrokken, angst, gebruikt, lucht, geïnspireerd, plezier, bijdragen, trots, spel, schoonheid, inspiratie, tevreden, ruzie, enthousiast, harmonie, koud, versterkt, ruimte, onzekerheid, warm, vrolijk, ongelukkig, stil, zekerheid, boos, afgewezen, fysiek, onzeker, bedreigd, wanhoop, authenticiteit, bezorgd, vervuld, levendig, teleurgesteld, aanraking, verbaasd, verslagen, vrijheid, nerveus, wantrouwig, zekerheid, kalm, vreugde, aangetast, vieren, vurig, opgewekt, treurig, bescherming, vastberaden, verraden, schaamte, creativiteit, ongeduldig, betekenis, teleurstelling, integriteit, bedrogen, helderheid, verwaarloosd, walging, autonomie, misbruikt, aangevallen, attent, autonomie, water, verward, verwarring, vervulling, voldaan, verbinding, ongelukkig, opgewekt, onderdrukt, licht, creativiteit, enthousiast, gebruikt, trots, vrijheid, vrijheid, aangetast, inspiratie, vrijheid, vrijheid, verslagen, verward, verwaarloosd, spel, trots, ruzie, treurig, angst, lucht, kalm, tevreden, koud, ordening, onzekerheid, onzeker, schaamte, ruzie, plezier, spelen, spel, schoonheid, ongelukkig, ontspanning, walging, emotioneel, angst, authenticiteit, delen, creativiteit, verliefd, harmonie, irritatie, verdrietig, ijverig, vrijheid, vredig, verwaarloosd, vervuld, vervreemd

c. rollen

• leraar, acteur, leider, individualist, denker, baas, artiest, romanticus, krijgsman, waarnemer, onderzoeker, rebel, artiest, bemiddelaar, individualist, levensgenieter, optimist, artiest, beschermer, baas, baas, charmeur, idealist, helper, individualist, gever, vredestichter, visionair

d. deugden

• liefde (emotie), hoop, geloof, moed, aandacht, orde, trouw, vertrouwen, begrip, eenheid, samenwerking, enthousiasme, toewijding, actief, verantwoordelijkheid, respect, wijsheid, hypocrisie, liefde, eerlijkheid, maat, vreugde, ijver, discipline, onverschilligheid, geduld, energiek, zelfvertrouwen, tact, oprechtheid, oprecht, vriendelijkheid, ontspannen, geloof, integriteit, creativiteit, voorzichtigheid, liefde, aandacht, openheid, orde, dankbaarheid, liefde, dienstbaarheid, vertrouwen, trouw, hoffelijkheid, echtheid, doorzettingsvermogen, geloof, betrouwbaarheid, mededogen, sterkte, mildheid, waarachtigheid, loyaliteit, ontvankelijkheid, rechtvaardigheid, liefde, echtheid, aandacht, creativiteit, energiek, wijsheid, eerlijkheid, geloof, behulpzaamheid, traagheid, traagheid, ordelijkheid, reinheid, rechtvaardigheid, rechtschapenheid, rechtschapenheid, stabiliteit, wijsheid, waarachtigheid, zelfvertrouwen, creativiteit, hoop, idealisme, vriendelijkheid, geloofwaardigheid, grootsheid

e. filosofie en ...

• werk, kant, recht, anton, nietzsche, françois, martin, islam, johannes, holmes, shakespeare, accent, sherlock, drang, filosoof, gallimard, verstand, jack, historie, olympia, historie, molière, galerie, lambert, faust, werk, jean-paul, juan, bergson, robespierre, sacha, andrea, denis, gestalten, werther, mann, muse, werk, spinoza, rochefoucauld, giovanni, rousseau, plato, schopenhauer, sartre, mois, verstand, willems, unwin, browning, luther, diogenes, diderot, windus, chatto, verstand, weltanschauung, sturm, albrecht, wahrheit, recht, accent, barry, françois, bildungsroman, beispiel, nietzsche, jean-jacques, aubier, kant, jean-jacques, historie, holmes, powell, maximilien, lamberts, nero, nietzsches, leben, socrates, drang, sturm, selbst, seinen, ripper, quentin, filosoof, 

professie:

• schrijver, dichter, criticus, hoofd, uitgever, journalist, redacteur, arts, leraar, politicus, directeur, model, kunstenaar, waard, notaris, biograaf, officier, cineast, medewerker, onderwijzer, ridder, voorzitter, premier, filosoof, historicus, secretaris, rechter, generaal, dichter, voorganger, hoogleraar, architect, artiest, componist, minister, docent, militair, president, pastoor, visser, uitgever, secretaresse, handelaar, dominee, psycholoog, ingenieur, inspecteur, soldaat, schrijver, onderzoeker, ondernemer, monnik, priester, politieagent, kunstenaar, verslaggever, keizer, econoom, butler, burgemeester, generaal, artiest, accountant, professor, schrijver, hoofd, bioloog, model, directeur, boekhouder, politicus, pastoor, uitvinder, analist, arts, specialist, apotheker, model, medewerker, kleermaker, kardinaal, lector, ridder, politieagent, predikant, psychiater, professor, specialist, natuurkundige, soldaat, notaris, scheidsrechter, onderwijzer, filosoof, artiest, deskundige, criticus, hoofd, hoofd, verkoper, vormgever, handelaar, vlieger

En als laatste, als je de essentiële begrippen in dit boek (dus niet pre sé uit het leven van Du Perron) samenvat, dan krijg je dit:

• brief, greshoff, braak, roman,tijd, clairette, vrouw, moeder, roos, land, schrijver, indische, indië, vriend, boek, holst, vader, marsman, amsterdam, paul, ostaijen, slauerhoff, roland, multatuli, ducroo, malraux, parijs, arthur, brussel, huis (thuis komt ook voor maar veel minder), nederland, bandoeng, literatuur, simone, familie, gesprek, zichzelf

De structuur (na de inleiding) van de biografie is als volgt:

Deel een Jeugd in Indië 1899-1921

I - Een Indisch herenzoontje 1899-1910

• Hoofdstuk 1 De tempo doeloe van Charles en Madeline
• Hoofdstuk 2 Het herenzoontje van Meester Cornelis
• Hoofdstuk 3 Pendelen tussen Meester, Zandbaai en Soekaboemi
• Hoofdstuk 4 Het verschil tussen vriend en vijand

II - D'Artagnan of Don Quichot? 1911-1916 [Dit gaat meer over D'Artagnan dan over Don Quichotte, die wel later in het boek nog ter sprake komt, als symbool voor de strijd van du Perron tegen het kolonialisme. De eerste fictieve leider kreeg de inspiratie van du Perron al vroeg nadat hij het boek van Dumas las, en Snoek ziet vele parallellen zoals die rol van de "Gangmaker" die Beiden personen deelden in zijn ogen.]

• Hoofdstuk 5 De puberteit van een musketier
• Hoofdstuk 6 Visioenen
• Hoofdstuk 7 De eerste Bandoengse jaren
• Hoofdstuk 8 Het tintelen van de onrust

III - De brede heirbaan 1917-1921

• Hoofdstuk 9 Nieuwe impulsen
• Hoofdstuk 10 De eisen van de maatschappij
• Hoofdstuk 11 In de ban van Java
• Hoofdstuk 12 Omwille van de literatuur

Deel twee Europa - het vrije bestaan 1921-1932

IV Een voorbereiding 1921-1922

• Hoofdstuk 13 Het nieuwe leven
• Hoofdstuk 14 Alliantie met Clairette
• Hoofdstuk 15 Montmartre, de leertijd van een amateur
• Hoofdstuk 16 Een gemankeerde Prince Charming
• Hoofdstuk 17 Vlucht naar voren

V - Bij gebrek aan ernst 1923-1927

• Hoofdstuk 18 Le jeune Européen
• Hoofdstuk 19 De ontmoeting met Vlaanderen
• Hoofdstuk 20 De komedietijd van Duco Perkens
• Hoofdstuk 21 Du Perron en het modernisme
• Hoofdstuk 22 De eerste schoten van een franc-tireur

VI - De koorts van het zoeken 1927-1929

• Hoofdstuk 23 Poging tot afstand
• Hoofdstuk 24 Nutteloos verzet
• Hoofdstuk 25 Hubertus bij zon en schaduw
• Hoofdstuk 26 Sarrend en koppig navrant
• Hoofdstuk 27 Strijdend voor 't leven

VII - Schrijver in Nederland 1930-1932

• Hoofdstuk 28 Amsterdams intermezzo
• Hoofdstuk 29 De vrees voor berusting
• Hoofdstuk 30 De foxterriër van de literatuur
• Hoofdstuk 31 Revanche op het leven
• Hoofdstuk 32 Dat ene brandpunt

Deel drie Schrijver om den brode 1932-1940

VIII - Meervoudig afscheid 1932-1933

• Hoofdstuk 33 Dus zullen wij nooit meer dwalen
• Hoofdstuk 34 Vijandige fronten
• Hoofdstuk 35 Een houding in de tijd

IX De marges van het leven 1933-1936

• Hoofdstuk 36 De Eiffeltoren en de vulkaan
• Hoofdstuk 37 In het teken van Mars en Schorpioen
• Hoofdstuk 38 Slauerhoff, de spitsroeden van een vriendschap
• Hoofdstuk 39 Deze grootse tijd

X Terug in het land van herkomst 1936-1938

• Hoofdstuk 40 Onder het oog der barbaren
• Hoofdstuk 41 Oude vrienden en nieuwe kennissen
• Hoofdstuk 42 De klaagzangen van een zenuwlijder
• Hoofdstuk 43 De geest van Multatuli
• Hoofdstuk 44 Drie palmen in de wind

XI Nieuwe wegen 1938-1939

• Hoofdstuk 45 Marginaal in Batavia
• Hoofdstuk 46 Noesantara
• Hoofdstuk 47 Indonesische connecties

XII Laatste tijd 1939-1940

• Hoofdstuk 48 In Holland
• Hoofdstuk 49 ‘Aan het eind van alles’
• Epiloog

--

2023/07/het-land-van-herkomst-du-perron