Ergens in april
Ergens in april, werd mijn moeder geboren. Veel later in mijn leven begreep ik dat het moment van geboorte van invloed is op je ontwikkeling. Mijn moeder was een ram, en of je daar nu in gelooft of niet, ik zou geen ander dier weten die bepaalde karaktereigenschappen kunnen typeren. Mijn moeder was ook zo trouw als een hond, maar ik ga nu van de eigenlijke weg af.
Als de sterren van invloed zijn op je temperament, hoe zit het dan met de sterrenhemel die zo ver verwijderd is van het kleine Nederland.
Holland mag je niet meer zeggen. Maar Holanda of Oranda of hoe het daar geheten heeft, de wederzijdse beïnvloeding is een feit gebleven / geworden.
Daar waar veel Ned-Indië-gangers hun verleden trots uitdroegen, was dat bij mijn moeder en mijn opa's veel minder het geval. Bij mijn opa's - van mij moederskant - herinner ik nog wel dat we rijsttafel aten, en dat de pan met rijst onder het kussen van het grote grootouderlijke bed beschermd lag. Mijn moeder had veel minder "op" met haar geboorteland, al waren we meer dan gemiddeld chinees-gangers, en de Chinees, het chinees-eten is sterk beïnvloed door Indonesië. Nergens in geen enkel land vind je het Chinese eten van Holland.
Ik ben er nooit geweest, tenminste, wel in de buurt - de Maleisische zijde van Borneo of hoe nu heet - maar nooit in het echte Indonesië. Nooit heb ik Djakarta of Batavia gezien. Mijn moeder zei dan altijd, "ach dat is toch niet meer hetzelfde," weemoedig en het beeld dat zij van het land had koesterde ze veilig waarmee ze ons in feite te kort deed. Maar het moet ook gezegd worden dat wij weinig wilde weten van "hoe het daar was." Toen eenmaal de politionele acties in het nieuws kwamen, werd het onderwerp / thema Nederlands-Indië nog meer gemeden.
Soeharto en Soekarno, ik kan ze denk ik nog niet uit elkaar halen, terwijl ik toch ook het boek (...) van Van Reybrouck gelezen heb.
Ik heb wel enige spijt dat ik te weinig informerend ben geweest richt haar verleden. Of andere verhalen die daarmee te maken hebben. Zelf ben ik wel iemand die zich in het verleden kan of okn verliezen, maar zij niet. De toekomst heeft niks met het verleden te maken, zou ze gezegd kunnen hebben, terwijl dat verleden haar zo gevormd heeft.
In de trein ontmoette ze mijn vader. Die was gek genoeg ook in die streken geweest en ze raakte niet meer uitgepraat. Ook zijn ouder waren er naartoe geëmigreerd en vertrokken net na de oorlog. Bij mijn vader ging dat via een omweg naar Australië, mijn moeder ging direct.
Haar vader was bijzonder verzwakt geraakt in het kamp en kampte met een slechte gezondheid waar hij niet meer vanaf kwam. Vooral zijn longen waren beschadigd.
Mijn opa was zijn tijd misschien vooruit in de zin dat hij de zachte waarde belangrijk vond, misschien ook omdat zijn vroeg "de broek aan had," zoals dat toen heette. Mijn moeder is duidelijk - als enigst-kind een combinatie van haar beide ouders, waar ze het sterke van haar moeder heeft , maar ook het zachtaardige van haar vader.
Had.
Alles in het verleden natuurlijk en toen die ene gebeurtenis toesloeg veranderde alles.
Schaamte heeft een grote rol gespeeld in het leven van mijn moeder. Ze moest zich schamen, omdat ze als zestienjarig meisje uit "Indië" kwam in een klas met jonge Hollandse meiden van 11 en 12 die hetzelfde niveau hadden.
Ervaring niet meegerekend.
Later in de bredere familie was dat een punt waar een conflict door ontstond. Mijn moeder heeft het tot verpleegster gered via allerlei losse modulen al heette dat toen niet zo, maar ze was geen studiehoofd en zeker geen academicus wat in die tijd nog niet de inflatie had ondergaan als in onze tijd. Nu zegt academische vorming of "gestudeerd hebben" minder dan in die tijd, waar een universitaire opleiding nog iets van klasse en status was. Intellectuele status.
Later toen ik ben gaan werken merkte ik pas hoeveel ik nog moest leren op het gebied van emotie en gevoelens. Via bedrijfscursussen kom je erachter hoe weinig je nog weet over samenwerken, en vooral over het omgaan met emoties. Mijn moeder heeft die tijd niet gehad, niet de tijd om zich verder te ontwikkelen en emotioneel denk ik wel eens dat ze nooit boven die oorlog en "het kamp" is uitgekomen. Nu zijn we emotioneel slimmer met zijn allen.
Denken we.
Mijn moeder heeft door haar gevoelens op de achtergrond te plaatsen veel bereikt wat anders mogelijk nooit gelukt zou zijn. maar ook dat is niet zonder neven-effecten geweest.
Als verpleegster mocht ze niet blijven werken na haar trouwen en toen ze eenmaal wel weer een baan kon krijgen - via via, eerlijk is eerlijk - was dat haar redding. Het was een moderne job omdat ze thuis kon werken. Echt een kantoor c.q. winkel aan huis. Dat is niet meer van deze tijd. Maar dat heeft er toe geleid dat ze er altijd was.
Mijn moeder was er altijd. Als ik nu als ouder en grootouder zie hoeveel tijd kinderen van je vragen, dan denk ik nog wel eens aan haar leven terug. Natuurlijk ben je niet altijd aanwezig. Ook al ben je thuis...
Door een combinatie van uitfaseren van de baan waar ze werkte en haar fysieke problemen met vooral haar rug door haar kampervaring, kon ze vroeger met pensioen.
Wij waren toen inmiddels allen uit huis. Dat was heel eenvoudig: mijn zus ging als eerste, toen mijn oudere broer en ik als jongste ging als laatste. Uit het veilige Rotterdam (en omstreken) verhuisde ze toen naar Zeeland. Een keuze die werd ingegeven door omstandigheden die zich in die jaren ontwikkeld hadden. mijn zus. Dat is een ander verhaal.
En wat gebeurt er dan met je wanneer je naar een nieuwe omgeving verhuist? Nieuwe kennissen en vrienden, toeloop, een nieuw leven. In Zeeland had mijn moeder altijd een mooie tijd gehad, heb ik altijd gedacht. Maar misschien was dat de laatste jaren minder het geval toen ik er echt over ging nadenken.
Lukt het nog om te aarden in een nieuwe omgeving? Ik denk het wel, dat was het probleem niet, maar haar wereld was niet erg groot. Als ik zelf merk hoe mijn wereld zich verkleinde toen ik wegging bij mijn laatste werkgever, kan ik me voorstellen dat wanneer je kinderen uit huis zijn, je wereld ook kleiner wordt.
Daar komen nieuwe ontwikkelingen voor in de plaats. Mijn moeder sloot zich aan bij groepen, vooral om cursussen te doen. Musea was nooit echt haar ding, Opera wel, maar in die latere jaren heb ik haar nooit meer naar een opera "zien", ze vertelde er in ieder geval niet over. [dit moet ik checken].
Ze heeft overigens nooit die liefde voor opera's over kunnen brengen, want toen ik er eenmaal rijp voor was, miste het haar interesse al.
De laatste - bijna vier - jaren, verbleef ze in een verpleeghuis...
Reacties