Machtspatronen (en de hofnar die ze doorbreekt)

Eerst de machtspatronen:

 Na het lezen van Dominations and Power van Santayana, kwam ik opnieuw bij Power versus Force (PvF). Daarin vond ik machtspatronen die ik eerder had gezien, maar weinig aandacht aan besteedde. Misschien goed om die nog eens voor het licht te houden.

Het idee van het boek van PvF is om energieniveau in communicatie te vinden en deze als zodanig te herkennen als uiting van macht dan wel kracht. De lijst met tegenstellingen is oorspronkelijk in het Engels, maar ik heb Nederlandse termen proberen te vinden. Zowel de tegenstelling - in sommige gevallen schijnbare synoniemen - zijn interessant op zichzelf, maar daarnaast gericht op de hier genoemde tegenstelling macht versus kracht. 

Dit is taal.

De lijst in het boek en volgens het inzicht van de auteur is ongeordend. en begint dan zo.

• Overvloedig vs excessief
• Accepterend vs afwijzend
• Toelatend vs ontkennend
• Esthetisch vs kunstzinnig
• Vriendelijk vs neerbuigend
• Toegeeflijk vs controlerend
• Waarderend vs jaloers
• Goedkeurend vs kritisch
• Aantrekkelijk vs verleidend
• Autoritair vs dogmatisch
• Bewust vs bezorgd, ongerust
• Gebalanceerd - extreem
• Prachtig - glamoureus
• Zijnd - hebbend
• Gelovend - insisterend
• Briljant - slim
• Openhartig - berekenend
• Onbezorgd - frivool
• Uitdagend - belemmerend
• Liefdadig - kwistig
• ...
• Vertrouwend - arrogant
• ...
• Moedig - roekeloos
• ...
• Verdedigend - aanvallend
• democratisch - dictatoriaal
• ...
• holistisch - analytisch
• ..
• eerlijk - legaal
• ...
• principieel - gepast, geschikt (expedient)
• ...
• Doelmatig - begerig
• ---
• Strevend - strijdend
• ...
• ...
• 
  
• Warm - koortsig 

Vervolgens,

na het zoeken op "machtspatronen" kwam ik bij De Hofnar: Een culturele uitvinding van Juri Hoedemakers... Hierbij een recensie van zijn boek (1) en een artikel van de auteur zelf (2)

(1) RECENSIE: GEZOCHT: HOFNAR – ORIGINEEL EN VEELBELOVEND. 02/12/2021

Een hofnar in je bedrijf? Wat een raar idee! Iemand die grappen maakt in een kleurig pak en een hoed met belletjes, is dat nou nodig? Jazeker, stelt Juri Hoedemakers, ook bekend als Drs. Hofnar, in dit aardige boek over reflectie uit 2021: Gezocht: Hofnar. Want de grappenmakerij is maar 1 van de 16 functies die de hofnar heeft. En aan die andere 15 heeft een leider óók behoefte. Dat helpt hem reflecteren …

Het managementboek Gezocht: hofnar …

… heeft een originele insteek, geeft heel veel informatie hoe anderen én een model je kunnen helpen bij je reflectie over je gedrag en acties, en veel grappige voorbeelden. Qua structuur had het wat beter gekund, maar voor een debuut is het bepaald veelbelovend .…  Het boek bestaat uit 3 delen: een korte theoretische inleiding over reflectie, dan een wat groter deel over de historie en functie van de hofnar en tenslotte het model van de auteur hoe een hofnar(-achtige tool) te gebruiken bij de reflectie.

Ik vond het middelste deel, de 16 functies van de hofnar en hoe we die tegenwoordig terugzien in bedrijven en de maatschappij in het algemeen, veruit het interessantste en verrassendste! Wist jij dat een hofnar Entertainer, Adviseur, Criticus, Satiricus, Spion, Vertrouweling, Bemiddelaar, Flapuit, Beste vriend, Zondebok, Coach, Onderhandelaar, Sfeerbewaarder, Observeerder, Allesweter en Statussymbool was? Wat vroeger verenigd was in één persoon, is nu belegd bij 16 verschillende personen, of helemaal niet. Nu hebben we Businesscoaches, Toezichthouders, Specialisten, enzovoorts. Is dat effectief, vraag ik me dan direct af?

Moderne hofnarren. In de lijst met hofnar-achtige functies binnen het bedrijfsleven miste ik een belangrijke: de Internal Auditafdeling. Onafhankelijk, en opgericht en ingericht om juist kritisch te zijn op het interne reilen en zeilen van een bedrijf. Hierbij wordt de rol van de leiding zeker niet over het hoofd gezien, omdat deze vaak de oorzaak is van problemen.

Wél wordt de externe adviseur genoemd, die ‘met kop en schouders boven de rest uitsteekt’ als het gaat om het vergroten van reflectie. Niet zo raar natuurlijk, aangezien de auteur zo’n externe adviseur is. Een beetje reclame mag best. Maar heeft deze én de vrijheid, én het vertrouwen én de brede kennis én de persoonlijkheid van de traditionele hofnar, vraag ik me af?  En of een consultant zo onafhankelijk is …. Iedereen die hiervoor betaalt krijgt is tot op zekere hoogte afhankelijk. Goed dat Juri dit ook aan de orde stelt en zich afvraagt of de hedendaagse hofnar niet een vrijwilliger zou moeten zijn. Interessant idee!

Hofnar: van persoon tot model. Omdat Juri de hofnar als persoon niet snel ziet terugkomen, heeft hij de functie ervan in een model gegoten, zodat de leiders van bedrijven hun eigen hofnar kunnen zijn. Dat model begint met een praktijkvoorbeeld bij Achmea, waarbij 4 leiderspetten worden onderscheiden: de specialist, de leider, de manager en de coach. De leider als specialist bijvoorbeeld, focust op expertise, adviseren, overdragen, leraarschap. Dit mapt met 3 van de 16 taken van de hofnar: de adviseur die onafhankelijk de waarheid zegt, de spion die op de hoogte is wat de bevolking denkt en doet, en de allesweter die overal met de koning mee naar toe ging. Hoe de hofnar-achtige reflectie in dit leiderschapsprogramma wordt vormgegeven vertelt het boek helaas niet, zodat deze mapping blijft zweven en het nut ervan mij niet helemaal duidelijk is.

Het Reflectiemodel Hoedemakers is de conclusie van het boek, waarin 2 cirkels worden gegeven: de Koningscirkel, waarin de leider zélf de reflectie doet, en de Hofnarcirkel, waarin de reflectie door een derde persoon (de hofnar dus) wordt begeleid. De Koningscirkel gaat in op het proces van reflecteren: teruggaan naar het moment van actie, verkennen van gedachten en emoties, evaluatie van goed en niet goed, etc. Geen van de hofnar-functies komt hierin terug. In de Hofnarcirkel worden de 16 hofnar-functies niet expliciet benoemd, wel worden wat tips gegeven waar je bij de benoeming van de hofnar op moet letten. Ik vond dit niet heel vernieuwend, hier had meer mee gedaan kunnen worden.

Evaluatie. De insteek van de hofnar is uiterst origineel, en de auteur heeft zich goed verdiept in de rol en het effect van de traditionele hofnar aan het hof. De link met de huidige invulling van deze ‘tool voor reflectie’ is interessant, maar blijft wat oppervlakkig. De voorbeelden die hierbij worden gegeven zijn soms heel goed, en soms wat gezocht, niet echt overtuigend. Ook miste ik een aantal voor de hand liggende voorbeelden, zoals Ray Dalio’s Bridgewater, waar feedback / kritiek leveren zo’n beetje verplicht is omdat dit leidt tot het steeds verder ontwikkelen van de medewerkers, inclusief de leiders.

... [enige kritiek op de stijl...] Daarnaast zijn de gebruikte theorieën soms wat hoog over. Ik vermoed dat dit komt doordat het boek een afgeleide is van een veel uitgebreidere scriptie. Maar gelukkig: de originele scriptie is te bestellen, voor nadere theoretische onderbouwing. Die heb ik inmiddels binnen, en ga me daar binnenkort eens in verdiepen! (bron: https://www.1001managementboeken.nl/recensie-gezocht-hofnar-origineel-en-veelbelovend/)

- - - 

(2) Verrassende sleutel tot succes: waarom moderne ondernemers een hofnar nodig hebben (sept 2023).

" Juri Hoedemakers, ook bekend als Drs. Hofnar, onderzoekt de rol van de traditionele hofnar in moderne organisaties. Aan de hand van een 'speciaal sprookje voor ondernemers' schetst hij de unieke waarde van een hedendaagse hofnar en wat je als moderne ondernemer kunt leren van deze aloude figuur binnen je bedrijf.

[Hij] promoveert aan de Erasmus Universiteit op de herwaardering van de hofnar in de huidige maatschappij. ...

Wat kunnen we van de hofnar leren in de tegenwoordige tijd?  ...  In het bruisende hart van de zakenwereld bevond zich een CEO genaamd Erik. Hij was de trotse leider van een succesvol bedrijf, maar de laatste tijd begonnen er zich problemen voor te doen die hij niet kon negeren. De organisatie zat vast in oude patronen, en zelfs als de noodzaak voor verandering overduidelijk was, leek niemand in staat om de waarheid recht voor zijn raap te vertellen. Het klonk allemaal te bekend voor Erik: hij bevond zich in een ivoren toren, ver verwijderd van wat er werkelijk gaande was op de werkvloer.

Erik wist dat hij moeilijke beslissingen moest nemen om zijn bedrijf te redden, maar elke keer als hij de vergaderruimte binnenliep, werd hij begroet door knikkende hoofden en instemmend gemompel. Hij voelde dat er iets ontbrak in zijn leiderschapsteam, iets dat hem een eerlijke en ongefilterde kijk op de situatie zou geven.

Zestien verschillende rollen voor hedendaagse hofnar binnen bedrijf / Op een dag, terwijl hij zijn zorgen deelde met een goede vriend, werd Erik geïntroduceerd aan een idee dat hem zowel verraste als intrigeerde: het aanstellen van een hofnar. Zijn vriend vertelde hem over JH... De hofnar, zo vertelde zijn vriend hem, was ooit de enige persoon die de koning de onverbloemde waarheid kon vertellen, en JH betoogde dat dit concept net zo relevant kon zijn in de bedrijfswereld van vandaag.

Gedreven door nieuwsgierigheid en een verlangen naar positieve verandering in zijn organisatie... 

Oplossingen voor hardnekkige problemen / Maar wat Erik het meest intrigeerde, was het potentieel van de hofnar om een einde te maken aan angstculturen, polarisatie en personeelstekorten in zijn organisatie. Deze waarheidsverteller zou kunnen helpen om open en eerlijke communicatie te bevorderen, wat op zijn beurt angst en verdeeldheid zou verminderen. De adviseur kon de organisatie uit de sleur halen en nieuwe oplossingen vinden voor de meest hardnekkige problemen. En de vertrouweling kon conflicten oplossen voordat ze escaleerden, waardoor een harmonieuze werkomgeving ontstond.

Met deze inzichten in gedachten, besloot Erik de stap te zetten en een hofnar aan te stellen in zijn organisatie. Hij koos iemand die zowel grappig als scherpzinnig was, iemand die de waarheid kon vertellen zonder angst voor vergelding. De verandering was merkbaar vanaf het moment dat de hofnar zijn intrede deed.

Hofnar en storytelling / De hofnar, die zichzelf voorstelde als Alex, bracht een nieuwe dynamiek naar de vergaderingen. Hij bracht lichtheid en humor, waardoor de sfeer ontspannen en positief werd. Hij moedigde open discussies aan en zorgde ervoor dat alle stemmen werden gehoord, ongeacht hun positie in de organisatie. Langzaam maar zeker begon de cultuur binnen het bedrijf te veranderen. Angst maakte plaats voor vertrouwen, en polarisatie werd vervangen door samenwerking. Medewerkers voelden zich gehoord en gewaardeerd, wat leidde tot een hogere betrokkenheid en een vermindering van het personeelstekort.

De impact van de hofnar was niet beperkt tot de vergaderruimte. Hij gebruikte zijn rol als verhalenverteller om de visie van de organisatie te verspreiden en medewerkers te inspireren om zich in te zetten voor een gemeenschappelijk doel. Het bedrijf begon te floreren, niet alleen in financiële zin, maar ook op het gebied van werknemerstevredenheid en maatschappelijke betrokkenheid.

Hofnar als krachtig middel voor positieve verandering / In de loop van de tijd begonnen andere bedrijven de transformatie bij Erik's organisatie op te merken en namen zij ook hofnarren aan. Het concept verspreidde zich als een positieve epidemie in de zakenwereld, en angstculturen, polarisatie en personeelstekorten begonnen te verminderen.

Erik realiseerde zich dat het aanstellen van een hofnar niet alleen een oplossing was voor de specifieke problemen waarmee zijn organisatie werd geconfronteerd, maar een krachtig middel was om positieve verandering te stimuleren in de moderne zakenwereld als geheel. Hij besloot zijn verhaal te delen met andere ondernemers, in de hoop dat zij ook de waarde zouden zien van deze oude traditie in een nieuwe context.

In een wereld waarin problemen zoals angstculturen, polarisatie en personeelstekorten de norm lijken te zijn, kan de moderne hofnar wellicht dé onverwachte oplossing zijn waar ondernemers naar op zoek zijn

Bedrijfscultuur transformeren / En zo werd de hofnar, eens een figuur uit lang vervlogen tijden, een symbool van innovatie en positieve verandering in de moderne bedrijfswereld. Een herinnering aan de kracht van eerlijke communicatie, creativiteit en humor, en een baken van hoop voor diegenen die geloven dat een betere manier van zakendoen mogelijk is.

In een wereld waarin problemen zoals angstculturen, polarisatie en personeelstekorten de norm lijken te zijn, kan de moderne hofnar wellicht dé onverwachte oplossing zijn waar ondernemers naar op zoek zijn. Het verhaal van Erik en zijn hofnar, Alex, toont aan dat het aanstellen van een hofnar niet alleen zakelijke problemen kan oplossen, maar ook de bedrijfscultuur kan transformeren en positieve veranderingen kan stimuleren in de bredere maatschappij. Durf jij de traditionele grenzen te doorbreken en een hofnar aan te stellen in jouw koninkrijk van de onderneming? De keuze is aan jou, maar de potentiële voordelen zijn veelbelovend." (bron: Juri Hoedemakers (a.k.a. Drs. Hofnar), https://www.deondernemer.nl/blog/verrassende-sleutel-tot-succes-waarom-moderne-ondernemers-een-hofnar-nodig-hebben~ed0abb7)