De biografie van een publicist

Wanneer ik een stijlbreuk zie raak ik gemotiveerd om te onderzoeken wat die verandering in stijl inhoudt. Waarom loopt de biografie van iemand linea-recta naar een ogenschijnlijk doel, om dan opeens een afslag te maken naar een weg die niet meer aansluit op de gelopen route?

Op de VPRO website vond ik deze podcast met Willem Middelkoop, een 52 minuten lang interview naar aanleiding van zijn nieuwe boek, patronen van bedrog.

Ik was en ben vooral geïnteresseerd in de productieve biografie van deze schrijver, die zich in het interview publicist noemt. Hij begon als fotograaf ("niet zomaar een fotograaf, want je kan overal foto's over maken," maar fotojournalist), werd later en aansluitend journalist, beurscommentator en later investeerder. Hij heeft nooit gewerkt voor een baas, al is hij even chef van de beeldredactie van het Parool geweest omdat hij veel geld wilde verdienen en wanneer je kiest voor een baan dan verdien je niet veel. Met die visie trok hij de wijde wereld in, zeg maar. 

"Ik ben een hedonist," vertelt hij ook. En hij voelde al heel jong dat hij anders was. Dat is niet zo vreemd want hij is geboren in Zwitserland, zijn vader was natuurkundige en moest hem alleen opvoeden hetgeen niet lukte waardoor hij naar een pleeggezin moest. Daar begint de biografie af te wijken van een norm: opgroeien in een normaal gezin, in een Nederlandse cultuur. Niet dus.

Het is een interessant verhaal dat ik achter elkaar beluisterd heb. Mijn grote vraag was, hoe verandert iemands productieve profiel in zijn werkzame leven?

De grote verandering die Middelkoop doorgemaakt heeft in zijn onstuimige carrière is aan de ene kant een geleidelijke ontwikkeling, van fotojournalist, naar journalist, beurscommentator, parallel hieraan heeft hij een ontwikkeling doorgemaakt als privé-investeerder in onroerend goed ("huisjesmelker" merkt de interviewer op) en die ontwikkelingen komen samen wanneer hij gaat beleggen en investeren in zijn goudvondst goudfonds en nu een discoveryfund, maar vooral ook als schrijver, dat hij parallel daaraan bleef doen. Zelf noemt hij zich dus publicist (en niet schrijver). Op mijnwoordenboek staat daarover: iemand die verhalen en artikelen schrijft die uitgegeven worden. Waarover later meer.

Productief gezien liggen de rollen van publicist en journalist dicht bij elkaar. Maar terug naar het interview herinner ik me wat de interviewer concludeert, je wilt dat je foto op de voorpagina komt!

Publicist is dus nog heel breed.

Een verdieping van die rol en van de biografie van de publicist/investeerder is mijn inziens wat zijn uiteindelijke doel is met de publicaties. Misschien ligt de clou ervan in zijn eigen uitspraak, dat hij een hedonist is, iemand die van mooie dingen houdt en graag in vijfsterrenhotels vertoeft. Qua productiviteit en stijl kan je dan maar aan een ding denken: aan status.

Dat is dan ook, m.i. waar de verandering zit in zijn productieve biografie. En het is tegelijk ook de constante in deze biografie: de zoektocht naar status. De voorpagina willen halen.

De verandering is dat hij begonnen is met het schrijven van boeken die de bedoeling hadden om winst te behalen. De val van de dollar is daar een voorbeeld van. Je bent belegger of investeerder, je ziet wat er in de wereld gebeurt en gebeuren kan, en je schrijft erover. Aan de ene kant voor mensen zodat deze ook kunnen inspelen op die verandering (let op: de dollar gaat vallen) en daar rijk van kunnen worden, of in termen van beleggen: een performance behalen. Het doel is: performance (prestatie). De focus om ergens heel goed in te worden (beleggen) en daar geld mee te verdienen. Wanneer je dat lukt, ontvang je de roem die erbij hoort: de status. Performance komt bijna altijd als eerste, de status is meestal een resultaat. Behalve in de meerderheid van de gevallen - en waar tegenwoordig zo veel kritiek op is, bij de 1% die de status erft.

Ergens in het interview aan het eind, zegt Middelkoop, dat wat mensen niet zien is dat ik altijd aan het werken ben. Je moet keihard werken. Ik kijk nooit televisie. Dat is proces van opofferen, dat hoort bij het verlangen naar status, maar ook bij het ondernemer zijn en zonder keihard werken komt er geen prestatie.

Zijn tweede boek, the big reset, past ook bij het prestatiedoel. De schrijver in zijn rol als journalist en dus iemand die op het nieuws zit, voelt dat er onheil aankomt en wil iedereen waarschuwen. De schrijver is ook investeerder / ondernemer en heeft al goud ingeslagen om zijn eigen actieplan concreet te maken. De Tesla-revolutie geeft ook een waarschuwing in de vorm van het zien aankomen van een verandering die grote consequenties gaat hebben. Net als de big reset.

Maar dan het laatste boek, patronen van bedrog. Daar is de grote verandering. Het gaat niet meer in beleggen of investeren, of om een journalistieke inspanning om een probleem in de samenleving op grote schaal te communiceren, zodat men (belegger) er iets mee kan doen. Prestatie speelt bij patronen van bedrog geen rol, het gaat enkel nog om de status. Voorbeelden zijn dat hij autoriteiten aanhaalt. zoals dé autoriteit - zoals hij het zelf zegt in het interview, op het gebied van journalistiek, een hoogleraar die vind dat de journalisten van tegenwoordig geen kritische vragen meer stellen.

Waar de eerste boeken de lezer gemotiveerd werd door een journalistiek getint verhaal over de val van de dollar en toekomstige veranderingen, zit de motivatie nu puur in de mening van autoriteiten waar Middelkoop tussen onderhandelt. Een werk dat te vergelijken is met Wim Kayzer van de VPRO (ook journalist) die de serie Een Schitterend Ongeluk gemaakt heeft, waarin ook autoriteiten aan het woord kwamen, elke topspecialist op een vakgebeid. Exact dezelfde formule past Willem Middelkoop toe. In Het Ongeluk van de deep state kan je ook een soort troost vinden, namelijk dat de wereld niet is zoals je op het eerste gezicht denkt.

De publicist zet echter wel steeds meer zijn geloofwaardigheid op het spel. Over het fenomeen, de scoop vertelt hij, "dat is dus niet iets dat Journalisten hebben gevonden, maar wat inlichtingendiensten aan journalisten aangeven, zodat deze het openbaren."
Wanneer je dat hoort, wanneer ik het hoor, denk ik: deze journalist heeft zoveel gespeurd en gelezen, maar hij is vergeten om literatuur te lezen. Evelyn Waugh bijvoorbeeld schreef al over de scoop in 1938.

En dan ga je als amateur-onderzoeker verder graven. Waarom noemt hij zich publicist en niet schrijver, terwijl hij nota bene best-sellers geschreven heeft?
Waarom zijn er schrijvers? Waarom schrijft men zoveel, waarom is het boek het ultieme statussymbool geworden? En waarom is er fictie naast non-fictie? En waar ligt de echte waarheid? Waarom zijn er fictieschrijvers die over imaginaire werelden schrijven? En waarom lezen mensen dat? Waarom lezen mensen Oorlog-en-Vrede, of Sense-and-Sensibility of desonetten van  Shakespeare of de voorbeeldige nouvelles van Cervantes?

Fictieschrijvers willen de wereld doorgronden net zoals journalisten of filosofen dat willen. En om de wereld te leren kennen, de echte wereld kan je een fictief verhaal verzinnen of een dorp als Macondo, dat toch echt lijkt.
Non-fictieschrijvers daarentegen verzinnen niks, maar komen toch met theorieen. "Ik geef geen bewijs," zegt Middelkoop over 9/11, "maar ik schrijf wel dat met de informatie de huidige of mainstream waarheid niet kan kloppen."

In beide gevallen willen zowel de publicist als de "gewone" schrijver een verhaal verkopen. De ene op het gebied van non-fictie, de ander over fictie. Het gaat om het aannemelijk maken van een verhaal. Verhalen vertellen is misschien wel de essentie van wat ons mensen maakt en onze cultuur onderscheid van de natuur. Het vertellen van verhalen.

Maar er is qua productiviteit wel een groot verschil tussen de non-fictieauteur, de publicist en de fictieschrijver. De eerste moet toch wel een ethiek hebben om zo waarheidsgetrouw te schrijven. Net als een journalist niet mag liegen. De tweede mag leugens verkondigen binnen een fictionele context,a ls het maar geloofwaardig blijft en als het maar leuk geschreven is. Maar wanneer je schrijft dat de dollar valt, en hij valt niet, dan heb je toch wel iets uit te leggen. Want je doel is publiciteit! Je bent ten slotte publicist.

Zelf val ik buiten de doelgroep van deze publicist, en dat komt omdat zijn boeken voor mij niet tijdloos genoeg zijn. De dollar moet ik nog zien vallen, de big reset komt maar niet en Tesla is denk ik eerder failliet dan de revolutie die haar naam draagt. Ik lees dus liever Evelyn Waugh dan een contemporaine non-fictieschrijver. Maar ik begrijp de Nederlandse cultuur wel waarin deze boeken een goede voedingsgrond blijken. Nederlanders hebben graag een mening en wat is er beter dan een bekende journalist die zo'n mening kant-en-klaar ventileert die men vervolgens massaal kan napraten en doorverhandelen?

Naarmate ik zelf meer schrijf en dus denk, wordt ik me vooral bewust van hoeveel ik eigenlijk niet weet. Hoeveel er nog te leren valt, en hoe klein de mens toch is, in die grote wereld. Maar een  publicist mag natuurlijk niet te veel twijfelen. Boeken moeten overtuigen. Dat is de kracht van een publicist.

-- 11 juni
Een ander voorbeeld van de hang naar status is de volgende tweet van de schrijver:
Zeer interessante reactie van Ton de Kok (1942) oud militair en voormalig politicus op de ‘onder-de-gordel-aanval’ in NRC van @ericchendriks. Hij was zat 11 jaar voor de CDA in de Tweede Kamer als o.m defensiewoordvoerder. Komplotpraktijken bevestigd van binnenuit #spreadtheword (WMiddelkoop, 10 juni twitter). "oud militair, politicus, 11 jaar CDA," het is allemaal status! Statuspolitiek kan je dus zeggen, dat is dus geen onderzoek. En zeker niet neutraal.

Er zijn meer bijzondere zaken en die biografie. Ergens zegt Middelkoop in het interview, ik heb noodgedwongen drie mensen in dienst. We hebben zo veel mogelijk uitbesteed maar meer was niet mogelijk. Hij zegt dit om de zaken te verbloemen. Wanneer je ondernemer ben en mensen in dienst hebt dan is het namelijk niet goed, zeker in het huidige klimaat waar de CEO 100 tot 300 keer zoveel verdient dan de werknemer. Hij wil dus geen kapitalist heten. Maar hij is dat wel, want hij buit een investeringsfonds uit, waar deelnemers 50,000 euro aan kapitaal moeten inbrengen. En die participatie is begrensd in de tijd, je kan dus als klant maar een keer per maand uitstappen. In de tussentijd kan er van alles fout gaan en die kans is groot in de toekomst, waardoor de beleggers het kijken hebben.
Overigens is dit inherent aan (kapitalistische) ondernemers. Niks mis mee, zolang je je als schrijver maar realiseert dat dat je imago bepaalt, ondernemer en verkoper, en dat is de onderliggende toon van die bestsellers. De waarheid komt (bij ondernemers) altijd op de tweede plaats.

-- 14 juni
Heb uiteindelijk die nrc-recensie gelezen van Eric C Hendriks, politiek socioloog aan de universiteit van Bonn, zaterdag 9 juni: alle gekheid op een stokje: een Middelkoop, of een Thierry Baudet in de politiek, zijn geen bange types maar grote ijdeltuiten. Dat beide heren overlopen van succes en talent kan hun hun hoogmoed alleen vergroot hebben. Maar waarheidsvinding is een nederige onderwerping. Enkel alleen al door die laatste zin zorgt ervoor dat ik achter deze opinie sta (eerder dan dat ik Middelkoop zou geloven). Of Middelkoop een ijdeltuit is laat ik in het midden, maar zijn optreden past bij de productieve rol en stijlkenmerken van de fotojournalist wiens foto graag op de voorpagina pronkt. In die weg is hij doorgeslagen. Denk ik.

Zelf vond Middelkoop - gegeven zijn tweet n.a.v. deze recensie - karakter-moord. Tsja.

-- 2 juli
Op twitter lees ik een bericht over een blanke familie die werd vermoord door drie misdadigers. N.a.v. het bericht ontstaat op twitter grote ophef (typisch twitter natuurlijk). Halverwege de reacties (op de eerste foto) komt iemand met de stelling dat deze misdaad het werk is van de Deep State (tweede foto) en de NWO, de nieuwe wereldorde:

Al deze gruwel wordt aangestuurd door de Deep state, wij allen zijn slachtoffers van deze EVIL , mensen tegen elkaar opzetten dat is hun doel, het ultieme 500 miljoen mensen mogen over blijven, daarom moeten wij niet elkaar bestrijden maar De Luciferians Reptielen De NWO

-- 16 juli twitter, @nntaleb:

To have a real “deep state” you need the intelligence of a Professor Moriarty or the craftiness of a Colbert. Not a collection of hand-to-mouth bureaucrats.