Intelligentia (in Nederland)

Ik kwam het woord Intelligentsia (Engels) tegen en vroeg me af waar je dat (nog) tegenkomt. In een ijssalon in Eindhoven, dat ten eerste.

Op wikipedia staat in de Nederlandse versie dit: "De term werd aanvankelijk meestal in verband met Rusland en de latere Sovjet-Unie gebezigd, maar wordt tegenwoordig – niet zelden ook in een negatieve connotatie – in engere zin ook wel gerelateerd aan de manier waarop bepaalde categorieën intellectuelen hun zelfbeeld definiëren." Bij zie ook, staan deze termen: Apparatsjik, Nomenklatoera en Dissident (Slavische oorsprong) In de Engelse versie - die vijf to tien keer zo uitgebreid is - verwijzen ze naar: Academia, Anti-intellectualism, College graduate, Philippine ilustrado, Creative class, Obrazovanshchina, Organic intellectual  (in de Spaanse versie komt enkel het begrip Intellectueel als verwijzing). De engelse versie gaat verder in op Mass Intelligentsia, als sociologische opvolger van het begrip:

"In de 20e eeuw hebben sociologen de term massa-intelligentsia afgeleid van de statusklasse-term Intelligentsia om de populaties van geschoolde volwassenen te beschrijven, met een discretionair inkomen, die intellectuele belangen nastreven via boekenclubs en culturele verenigingen, enz. Die sociologische term werd populair gemaakt door de schrijver Melvyn Bragg, die zei dat de massa-intelligentsia conceptueel de populariteit verklaart van boekenclubs en literaire festivals die anders van beperkte intellectuele interesse zouden zijn geweest voor de meeste mensen uit de middenklasse en de arbeidersklasse. In het boek Campus Power Struggle (1970) ging de socioloog Richard Flacks in op het concept van de massa-intelligentsia:

Wat [Karl] Marx niet kon voorzien. . . was dat de antiburgerlijke intellectuelen van zijn tijd de eerste vertegenwoordigers waren van wat in onze tijd een massa-intelligentsia is geworden, een groep die veel van de culturele en politieke kenmerken bezit van een [sociale] klasse in de zin van Marx. Met intelligentsia bedoel ik degenen [mensen] die zich beroepsmatig bezighouden met de productie, distributie, interpretatie, kritiek en inprenten van culturele waarden."

Indoctrinatie zou je op basis van die laatste statement hiermee in verband kunnen brengen.

Historiek.net heeft ook een eigen visie: De term intelligentsia is nauw verbonden met de Russische geschiedenis. Wat betekent dit woord eigenlijk? En waar komt dit historische begrip vandaan? Betekenis van de term intelligentsia. Het begrip intelligentsia betekent ‘een groep van intellectuelen’, of… / …de klasse der intellectuelen (https://historiek.net/intelligentsia-betekenis-herkomst/139762/)

In MCenV kwam ik het tegen bij een verhaal over de ingenieur Brunel: 

• Let a thousand flowers bloom is a common misquotation of Chairman Mao Zedong's "Let a hundred flowers blossom". This slogan was used during the period of approximately six weeks in the summer of 1957 when the Chinese intelligentsia were invited to criticize the political system then obtaining in Communist China.

Het is oorspronkelijk een slavisch begrip, dat voor het eerst in Polen en later in Rusland wordt gebruikt. Daar is het bekend om geworden. Maar in de getoonde context van China zou je ook kunnen zeggen dat het een communistische toepassing heeft gekregen. Zouden hedendaagse marxisten het nog gebruiken?

En inderdaad: 

Tien jaar geleden, of zelfs zes of zeven jaar geleden, hadden verdedigers van de Russische subjectieve school voor sociologie (de ‘sociaal-revolutionairen’) met succes het nieuwste pamflet van de Oostenrijkse filosoof Max Adler voor hun doel kunnen gebruiken. De afgelopen vijf of zes jaar hebben we echter zo’n grondige, objectieve “school voor de sociologie” doorlopen, en de lessen ervan zijn met zulke expressieve littekens op ons lichaam geschreven, dat de meest welsprekende apotheose van de intelligentsia, zelfs afkomstig van de ‘marxistische’ pen van M. Adler zal het Russische subjectivisme op geen enkele manier helpen. Integendeel: het lot van onze Russische subjectivisten is een zeer serieus argument tegen de aantijgingen en conclusies van Max Adler.

Het onderwerp van dit pamflet is de relatie tussen de intelligentsia en het socialisme. Voor Adler is dit niet alleen een kwestie van theoretische analyse, maar ook een kwestie van geweten. Hij wil overtuigen. Adlers pamflet, gebaseerd op een toespraak voor een publiek van socialistische studenten, is gevuld met vurige overtuiging. De geest van proselitisme is doordrenkt van dit kleine werk en geeft een bijzondere nuance aan ideeën die geen aanspraak maken op nieuwheid. Om de intelligentsia voor zijn idealen te winnen, om tegen elke prijs hun steun te veroveren, heeft dit politieke verlangen de overhand op de sociale analyse in Adlers pamflet, waardoor het de specifieke toon krijgt die het heeft en de zwakheden ervan worden vastgesteld. (Leon Trotsky

The Intelligentsia and Socialism, https://www.marxists.org/archive/trotsky/1910/xx/intell.htm)

Er is ook een film uit 2020: "Intelligentsia," gelinked aan het AI-thema van nu.

• Lisa, een AI-auditor, voert een interview met een nieuw AI-programma genaamd Eugene. Eugene's gespreksprestaties zijn uitzonderlijk, maar als hij begint te praten over zijn dochters en tekenen van zelfbewustzijn vertoont besluiten Lisa en haar team het programma uit te schakelen. Lisa wil echter nog een laatste keer met Eugene praten voordat ze hem uitschakelt maar naarmate het gesprek vordert, realiseert Lisa zich dat er iets heel anders aan de hand is.

Kortom? Het begrip is nagenoeg dood, maar heeft zich getransformeerd tot een stijlconcept, waar klasse juist in een andere context wordt gegoten (zoals ijs).

De context - en het verhaal zelf - waarin ik de term tegenkwam was anders dan de hier genoemde bronnen. Daar kom ik later op terug.

--

2010/04/het-brunel-verhaal