Identiteit & identiek en de dubbelganger

 Het thema van de dubbelganger is een bekend en populair literair thema. Jose Saramago schreef erover (the Double) als ook Gerrit Komrij, met Dubbelster. Dat was niet zijn beste boek, meen ik zelf.

Dubbelster gaat over showmaster Otto Kappeteijn die voor de spiegel staat en stelt dat hij "gelukkig en intens tevreden is: hier een ster, daar een ster." Maar dan merkt hij dat deze machtige dubbelconstellatie bedreigd wordt wat hij zelf heeft gevormd en begint de schijnwereld te ontvouwen en komt hij oog in oog met zichzelf achter: Wie is hij? 

Het verhaal van Saramago lijkt hierop. Een schoolleraar Tertuliano die gescheiden ziet opeens dat er een acteur is die precies op hem lijkt. Het is een verhaal waar hij op zoek gaat naar deze persoon en zichzelf voor de man gaat uitmaken en zelf zo ver dat de vrouw van zijn dubbel hem niet herkent wanneer deze in zijn leven doordringt.

De dubbelganger, Fjodor Dostojevski, 1846 heeft als Thematiek: "De dubbelganger ontwikkelt zich op de avond waarin het leven van de hoofdpersoon een onomkeerbare mislukking lijkt te zijn geworden. Er splitst zich een alter ego af, dat wel grote sociale successen behaalt, hetgeen weer een allesvernietigende jaloezie bij de hoofdpersoon opwekt. Het ontstaan van dissociatieve identiteitsstoornis na een traumatische gebeurtenis wordt zo geloofwaardig aan de lezer beschreven." (Wikipedia)

...

Begint identiteit daar niet precies, bij identiek en is daarom het thema van dubbelgangers zo geliefd maar ook zo gewaagd, want het is een thema dat al vaak gebruikt is.

"Sartre beweerde dat ‘Existentie vooraf gaat aan essentie’, en ging daarin mee met  Heidegger. De mens ontwikkelt zijn/haar identiteit in actie, heeft geen vaste essentie, en kan  de verantwoordelijkheid voor zijn/haar daden niet afschuiven op de omstandigheden, zelfs als  die extreem zijn. Je bent altijd vrij om ‘nee’ te zeggen. Ik ben het eens met Sartre (en  Kierkegaard en Heidegger) dat het zelf niet vooraf bestaat, maar een aangeboren talent heeft  om zich te ontwikkelen in wisselwerking met de wereld. Dat wil nog niet zeggen dat het vrij  is." en "In Continentale Filosofie is de samenleving de meest gehate structuur. Maar de ontwikkeling van persoonlijke identiteit ontspruit in wisselwerking met cultuur, en cultuur ontspringt in wisselwerking tussen mensen. Die hebben elkaar nodig. Identiteit verliest zijn connotatie van ‘gelijkheid’, van ‘identiek’ zijn. Iemands identiteit handhaaft zijn verschil met die van anderen, en verandert ietwat in de tijd. Zij ontwikkelt zich uit geërfd talent, langs een persoonlijk levenspad. Iemands identiteit is deels verborgen, zoals Freud ons leerde. De identiteit van een natie is gewikkeld in haar ideologie en cultuur. De ontwikkeling van cultuur wordt gedragen door mensen, in de verwerving en verschaffing van economisch, sociaal, intellectueel en symbolisch kapitaal."  (bron: BN 2023, referentie volgt nog) 

...

En zo ook, Naomi Klein waagt zich aan dit thema.

"Doppelganger is een gids voor onze verontrustende tijd en nodigt ons allemaal uit om onze reflecties in de spiegel te bekijken. Het is voor iedereen die urenlang in een konijnenhol op internet heeft rondgezworven, die zich afvraagt waarom onze politiek zo fataal is verwrongen, en die een uitweg wil uit onze collectieve duizeligheid en weer wil vechten voor wat er echt toe doet. Door elementen van tragikomische memoires, huiveringwekkende politieke reportages en spinnenweb-opruimende culturele analyses samen te voegen, duikt Naomi Klein diep in wat zij de Spiegelwereld noemt – ons gedestabiliseerde heden vol dubbelzinnigheden en verwarring, waar extreemrechtse bewegingen solidariteit tonen met de arbeidersklasse. Door AI gegenereerde inhoud vervaagt de grens tussen echt en onecht, New Age welzijnsondernemers die anti-vaxxers zijn geworden, verwarren onze vertrouwde politieke loyaliteiten nog verder, en velen van ons projecteren onze eigen zorgvuldig samengestelde digitale dubbelgangers op de sociale media.

... Dit rijk genuanceerde intellectuele avonturenverhaal begint met Naomi die worstelt met haar eigen dubbelganger, een publieke intellectueel wiens opvattingen tegengesteld zijn aan die van Klein, maar wiens naam en publieke persoonlijkheid voldoende op elkaar lijken dat veel mensen de twee door de jaren heen hebben verward. Van daaruit richt haar blik zich zowel naar binnen, naar onze psychische landschappen – gebaseerd op het werk van Sigmund Freud, Jordan Peele, Alfred Hitchcock en Bell Hooks, om er maar een paar te noemen – als naar buiten, naar onze elkaar kruisende economische, ecologische, medische en politieke werelden. crises. Uiteindelijk probeert Klein de Spiegelwereld te ontvluchten en een pad uit te stippelen voorbij verwarring en wanhoop, en geeft Klein een onthullende behandeling van de manier waarop velen van ons nu denken en voelen.

“Dit boek is voor mij een vertrekpunt. Het is persoonlijker, experimenteler, en hoewel het niet in traditionele zin over mijn dubbelganger gaat, onderzoekt het wel hoe het voelt om je identiteit te zien wegglippen in de digitale ether, een ervaring die veel meer van ons zullen hebben in het tijdperk van AI. . Meestal is het een poging om de wildheid van het huidige moment aan te pakken – met samenzweringsculturen die opkomen en vreemde links-rechts allianties ontstaan en niemand lijkt te zijn wat ze lijken. Doppelganger is mijn poging om een bruikbare kaart te maken van ons moment in de geschiedenis, maar om dat te bereiken moest ik een paar keer verdwalen.” " (https://naomiklein.org/doppelganger/)