Amerikanen. Het had zo mooi kunnen zijn (Steven de Foer)
Ergens aan het einde van het boek, wanneer de meer luchtige thema's passeren. Relatief gesproken, vertelt De Foer over Amerikanen en hun obsessie voor sporten, en "dat ze nogal ruw zijn."
Maar de tekst van de journalist, De Foer, is niet minder ruw. Soms deed een regel of paragraaf mijn wenkbrauwen fronsen. De meeste aanvallen zijn letterlijk gericht op de destijds president van de VS, Trump. Hij noemt hem van alles, racistische president, het verschijnsel Trump, "die uit zijn nek lult," ...
Anders dan Geert Mak gaat dit boek wel iets dichter in op de Ruwe werkelijkheid van de huidige Amerikaan. Of die van of uit de geschiedenis.
De inleiding begint met de opening dat Amerikanen dol zijn op hun superhelden. Hij verhaalt over het opgekrikte imago van de Amerikanen die vol zijn van eigen kunnen, maar de statistieken laat zien dat dat steeds minder het geval is. Schoolcijfers bijvoorbeeld. American Exceptionalism bestaat, naast de uitzonderlijke inkomensongelijkheid, lage mobiliteit en obesitas problemen in de zorg om een aantal elementen te noemen. de schrijver-journalist laat alsof hij door het land rijdt wat indrukken langs komen. De vulgaire geldfabriek die Hollywood geworden is, maar aan de andere zijde, Steinbecke en Rothko, om even twee namen te noemen. Maar "Amerika is niet meer het grootste land ter wereld." Dat stelt hij even als het probleem. "Het had zo mooi kunnen zijn," slaat dan op nieuw ontworpen natie VS die alle gebreken van het oude Europa, waaronder die bedroevende ... monarchieën hebben kunnen wegsnijden om netjes opnieuw te beginnen. Maar.... [dit is wat ik architectuur noem: het is nooit perfect: Elk ontwerp heeft gebreken. Het ideaal bestaat enkel op papier.]
De auteur, uit België, nuanceert het adagium "only in America," en laat zijn eigen voorbeeld Elio di Rupo zien, een openlijk homoseksuele zoon van een doodarme Italiaanse gastarbeider..." de Belgische droom lijkt reëler dan de Amerikaanse.
Dan volgt toch wel een aanval op het Amerika van nu of eigenlijk van Trump. Dat begint met hoofdstuk 1 het Uitgegomde volk. Dat verhaalt over de indianen, die worden nu nog gemanipuleerd en getraineerd zodat hun stem niet meetelt, en hij verweeft het verhaal over hoe vroeger de indianen afgeslacht en uitgekamd werden. Het enige positieve is dat er een compensatie kwam in de bouw van casino's in reservaten die bepaalde indianen schatrijk hebben gemaakt.
Hoofdstuk 2 Van slaven tot half-burgers, geeft al een beetje aan dat het niet beter wordt. Hier schrijft de journalist dat de VS vele voordelen had, waaronder de slaven, en dan ook nog in een tijd waar katoen de olie van de negentiende-eeuw kon gezien worden. de basis voor de wereldeconomie (klopt dat wel). hIj haalt hier Steinbeck en zijn travels met Charley aan in een anekdote over een denigrerende behandeling van een neger. Het geweten van de VS (Rosa Parks, Ruby Bridges, De Freedom Riders, MLK en Malcolm X, hun verdriet en moed zitten in het collectieve geheugen van de Amerikanen) hieromtrent is zover dat het Zuiden wel in musea de verschrikkingen tentoonstelt, maar later in het boek blijft het idee van herstelbetalingen taboe.
De belofte van Lady Liberty (3) laat het grensbeleid van dichtbij zien. Dan zie je de ratelslangen voor je opduiken, maar de gevaren komen niet enkel uit de natuur Berucht is en was sheriff Arpaio... Een vriend van Trump en wanneer hij in het gevang komt, verleent de president hem gratie. Minder bekend is het immigratieprobleem in het stadje Port Chester, de illegale buitenwijk van een van de rijkste voorsteden in New York. Niet alleen echte buitenlanders, ook katholieken moest voor hun huid vrezen, in dat geval voor de KuKluxKlan die het ook op hen gemunt hadden.
Bij het lezen van al die immigratieproblemen, wordt aan de andere kant duidelijk dat Spaanse de facto de tweede taal binnen de VS aan het worden is. De statistieken hierover worden wijd verspreid in het verhaal. Dat levert geen cultuurverandering op, zegt de journalist, maar Robert O'Rourke, democraat, noemt zichzelf Beto (Spaans) en niet Bob. [Dus met het Spaans als tweede taal zal ook de cultuur va het land veranderen.] Het beleid om universiteiten om aan de overheidspraktijk mee te doen, wisselt per universiteit. Berkeley eist geen greencards of indicatie van illegalen. Immigranten zijn hard nodig. De VS is een natie van immigranten en zal dat altijd blijven. Reagan wist het al, zonder immigranten kan de economie niet blijven groeien. "A nation of immigrants." De racistische president zou de ius solis willen veranderen opdat immigranten geen Amerikaanse nationaliteit zouden ontvangen bij geboorte, maar dat lukt hem niet. California, zou makkelijk zelfstandig kunnen worden, maar zo ver is het nog niet.
De democratie is ziek (H4) gaat op het verhaal waar Trump zich vergist maar stug blijft vasthouden aan zijn fout en begint te liegen en te verbloemen. De Foer vergelijkt de president met de Romeinse Nero. Trump stond destijds (2014) achter Rusland en bevroor steun aan Oekraïne. Het verval van de democratie, vertelt hij aan de hand van de geschiedenis. Trump die geen verweer krijgt en geen tegenmacht zou in eerdere eeuwen wel de les gelezen worden. Thomas Paine de quaker die wars van standenverschil was en zijn buik vol had van de macht van de monarchische en de corruptie van de overheid trok naar de VS. Hij pleitte in de pamflet voor gelijkheid tussen burgers. Hier slaat vooral de ondertitel van het boek op: het had zo mooi kunnen zijn, moest ook Alexis de Tocqueville gedacht hebben. Maar - met Trump of onder Trump - ontspoort de democratie. Dat zegt niet de journalist, maar ook Stiglitz in 2019: "de republikeinse partij is en door en door corrupte partij geworden."
"Democratie is de noodzaak om af en toe te buigen voor de mening van anderen," zei Churchill. Politiek is ook of links of rechts. en met de lobby's leidt dat tot bedrijven die daarmee dan wel republikeinen (Walmart en hamburgerketen In-N-Out) dan wel democraten (Starbucks en Nike) steunen. Links en rechtse merken dus. Er zijn nog wel optimisten die het met de democratie goed zien komen, maar andere Maarten van Rossum (ik heb Amerika opgegeven) hebben er meer moeite mee. Europeanen begrijpen de VS ook nooit helemaal denk ik dan. Edward Luce, The retreat of western Liberalism, schrijft hetzelfde in zijn boek: de democratie is nog niet dood. nog niet, maar het is tijd om uit de droom te ontwaken.
H5 De Amerikaanse eeuw stelt dat de twintigste eeuw die van de VS was. dat begint over wolkenkrabbers, een Amerikaanse uitvinding (maar ook niet lang niet meer beperkt tot de VS, de grootste gebouwen staan er al lang niet meer. Size matters, dat ook terug te vinden is in eten en gewoontes. Amerikanen gaan liever bij steeds dezelfde keten in de hoop dat ze extra getrakteerd worden door hun loyaliteit. Airmiles... gaat Foer niet op in, maar soortgelijke ideeën wel. De VS heeft een Can Do mentaliteit. Vroeger waren er dan no grote infrastructurele werken / projecten zoals het Erie Canal in NY. Maar de railinfra moet het ontgelden door de luchtvaart lobby en de investeringen verdwijnen. Ook hier oud en modern, of gewone ongelijkheid binnen dezelfde cultuur: achterstallige spoor en treinen en moderne luchtvaart.
H6 Mateloos land. Gaat o.a. over sport, Honkbal. Waar... alles om cijfers en kwantiteit draait. Ook in media draait alles om cijfers. Ook hier slaat de cultuur door, lijkt het: de cijfers bepalen wat er geproduceerd wordt. Al het andere doet er niet toe. Zo is fox groot geworden. Alles is Big Business. Alles is geld en geld is alles. Dat uit zich dan ook in mateloos zoet en overmatige suiker die tot een epidemie van diabetes kan zorgen... Hier zegt De Foer m.i. ook dat Guinness Book of Records Weliswaar een Ierse uitvinding is, de Amerikanen er ook wat van kunnen.
H7 No country for poor man, gaat over de invloed van geld of beter gezegd rijkdom. Geld speelt overal een rol en heeft die van de macht en status van het oude Europa overgenomen. Hieronder andere een korte bespreking van het boek, Hillbily Elegy, beter bekend van de film [een term die de journalist als scheldwoord gebruikt]: A Memoir of a Family and Culture in Crisis is a bestselling 2016 memoir by J. D. Vance about the Appalachian values of his Kentucky family and the social and socioeconomic problems of his hometown of Middletown, Ohio, where his mother's parents moved when they were young. It was turned into a film... (Wikipedia)...
De laatste hoofdstukken gaan over de vier kernproblemen die achter het hele verhaal zitten en krijgen elk een eigen ruimte. Hoofdstuk acht gat over "ongebruikt verstand" en is een aanklacht tegen het school systeem. Dat is of privé of staats of een tussenvorm (Charter - dat evenzo in Spanje werkt). De hulp aan scholen zou gebaseerd zijn op onroerend goed belasting dat gemeentes ontvangen. Hoe lager de onroerend goed in slechte wijken hoe minder schoolresources, en via een negatieve spiraal krijgen slechtere omgevingen, lagere bijdrages en slechtere leraren, waardoor de schoolcijfers ook niet zullen stijgen. Dan zijn er de ivy leagues waardoor van de top dertig universiteiten 16 oid uit de VS komen. Maaar een gemiddelde politieman kan niet rekenen. Dus ook hier zijn de verschillen groot. Er is geen grote onderbouw zoals die er in Europa wel is.
Make Amerika normal again, het laatste hoofdstuk biedt was slotopmerkingen.
Per saldo: mateloosheid, fanatieke gelovers, slecht gespleten onderwijs, NRA,... maar toch heb ik ook het idee dat het boek daarmee nog niet to-the-point is. De Foer gaat op een Europese manier te strijd tegen de VS, maar het blijven wat losse aantijgingen.
Wat me wel op de gedachte brengt is om de Amerikaanse cultuur wat nader te onderzoeken en dan is dit boek een mooi uitgangspunt.
Reacties