Reizen zonder John (2)

 Deel zes begint met Seattle (genoemd naar Chief Seattle). De stad van Boeing (sinds WOii), Jimi Hendriks (1942) Starbucks (sinds 1971), Nirvana en Microsoft (sinds 1979 na verhuizing vanaf Alberquerque).

En van Amazon?? 

Portland. Oregon ( hoge werkloosheid) en dan zuiden naar California: "de meest democratische staat in de wereld". Iedere natie is een verbeelde gemeenschap, volgens de theorie van de antropoloog en politicoloog Benedict Anderson. California is eigenzinnig. Na de tweede Wereldoorlog groeit de staat uit tot de rijkste staten van de VS: gouden universiteiten, moderne irrigatiesystemen bloeiende landbouw, honderden films opgenomen per jaar. Steinbeck is niet onder de indruk van California, en heeft enkel bewondering voor de natuur daar: de Sequoias, "voor wie iedereen een vreemde is."

In het erop volgende hoofdstuk gaat hij in op de militaire cultuur. Steinbeck begreep die al niet: "het is vreemd te zien hoe Amerikanen marcheren wanneer dat niet nodig is." Dan volgt San Francisco. Steinbeck mijdt grote steden en trekt snel door naar Monterrey. Mak vertelt hoe the grapes of wrath, dat verhaalt over de praktijken in California, tot stand komt. En over politiek, de verkiezingen zijn nooit ver weg. En mak schrijft: de kiezers zijn hun land kwijt, ze zijn hun verhaal kwijt." Toepasselijk als het gaat om Steinbeck en Mak. Verhalenvertellers. Het laatste hoofdstuk gaat in op de lievelingsplek van Steinbeck, en zijn geboorteplaats: Salinas. Of Mice en Men is daar gesitueerd. Steinbeck wilde in Monterey een stuk land komen maar zag ervan af. Ook hier komt een keerpunt een stijlbreuk van Reizen met Charley, want de auteur wordt hier definitief pessimistisch. Anti-Amerikaans dus. Het was voorbij voor Steinbeck. California was in die zin ook een eindpunt. Van zijn reis. "De neergang van het land loopt parallel met zijn eigen tragiek."

In deel zeven vertrekt Geert vanuit California o.a via de Mojavewoestijn - even kijken op internet naar foto's. Voor Steinbeck is het "een door zon gestraft oord..." met de "woestijnmannen" - en Alberquerque richting Texas. Texas is bijzonder binnen het bijzondere statensysteem van de VS. Een Texaan buiten Texas is een buitenlander. Dat heeft alles met de geschiedenis te maken "waar deze hun vrijheid bevochten op de Mexicanen."  Het is groot en loeiheet. De rijkdom ziet er hier anders uit: rijke mensen die hun status verborgen met spijkerbroeken en rijlaarzen. Bij de U66 aangekomen vertelt Mak het verhaal over de autolobby, die autobussen deed verdwenen en het grote publiek werd zo de verliezer omdat het openbaar vervoer verdween.

Dan volgt er een passage over politiek. Roosevelt "FDR was een oorlogspresident", the new deal, die niet voortkwam uit een filosofie maar uit een temperament (schrijft Richard Hofstadter). En de visie van het Amerika van toen op de oorlog en Hitler. Maar ook de invloed van Roosevelt op Kennedy. Zelfs reagan was een groot bewonderaar van Roosevelt. En de Texaan Johnson "die de grootste Roosevelt fan was van alle presidenten." Dan vervolgt het politieke verhaal met de gelijkenis van film en realiteit: Charlie Wilson. Die heeft echt bestaan. Hij staat symbool voor het gevecht tegen het communisme en steunt zo de milities in Afghanistan tegen Rusland. Die Afghaanse oorlog is inderdaad een factor geweest voor het einde van de Sovjet-Unie schrijft Mak. Het hoofdstuk eindigt met de blinde zendingsdrift van de VS [als andere vorm van koloniale macht] die tragisch eindigt in Vietnam en de droom van superioriteit en welwillendheid verstoort. "Dat was het echte trauma van Vietnam."

Dan stopt het politiek betoog. IN New Orleans (De minst Amerikaanse stad van de VS). Hier schrijft Mak over de parallel tussen Katrina en Kobe in Japan. Daar werd alle infrastructuur in no-time weer opgebouwd. In de VS niet. Vele wijken zijn nu nog niet herbouwd. Kerken en hulporganisaties waren de enige organisaties die hulp boden. De overheid deed nagenoeg niks... Er zijn vernieuwers en conservatieven, zij die het Orleans van toen wilden herstellen, een senator laat een toneel regisseren van hoe de hulp eruit zou kunnen zien, met TV en al erbij maar in het echt gebeurt er niets...

Zo tragisch maar ook symbolisch volgens de visie van Mak, eindigt het laatste deel. Met de ellende van New Orleans...

De Epiloog gaat terug naar het persoonlijke leven van Steinbeck. "Een leven zonder reizen is slechts een half leven." Mak schrijft over het feit dat het boek van Steinbeck ontmaskerd wordt als fictie (Steigerwalds onthullingen), waar veel van zijn aanhangers boos over zijn. Zijn zoon ook schrijver, relativeert de kritiek, maar kent zijn vader wel. IN 1962 ontvangt hij gewoon de Nobelprijs. Hoe zou Steinbeck tegen het huidige America aangekeken hebben, is een retorische vraag in hoofdstuk twee. Hoe zit het met die sociale ongelijkheid? De relatie met Europa en de VS verandert, Europa is een strategische buitenpost geworden. Heeft afgedaan. Steinbeck leed aan een Amerikaanse kwaal van declinism, overal zag hij de neergang. Dat werd in de jaren 50 door de Russische ruimtevaartsucces aangejaagd, in de jaren 70 door de oliecrisis en in de jaren 80 door de overheidstekorten. en sluiting van steeds meer fabrieken. Nu zouden daar de bankencrisis aan toegevoegd kunnen worden. Paul Kennedy die met een apocalyptische voorspelling kwam kreeg echter nog geen gelijk (Rise and fall of great powers). De militaire begroting zou de VS fataal worden en de natie terugzetten in de reguliere machtsverhoudingen, de natuurlijke plaats in de wereld. De tegenreactie kwam ook: How America fell behind in the world it invented and how we van come back. That used to be us, is een boek van Friedman die Mak niet noemt... Alle grote succesvolle strategen kenden hun beperkingen. Wij ook, sluit Mak af...

Dan eindigt het verhaal, de reis van Mak en die sluit aan bij de afloop van Steinbeck die in New York komt te overlijden. Er is een groot dispuut over de erfenis, en er is het verhaal van de twee zonen...

... Zover de aantekeningen op de achterbank van de auto. Het was een mooie reis, waar Geert Mak veel heeft gecombineerd: zijn leeswerk, de reis van Steinbeck observaties en het uiteindelijke verhaal. Misschien alles nog een keer lezen en dan wat meer tussen de regels door zien. Ik denk dat mijn mening over het boek dan niet meer verandert.

-- nog wat referenties:

An American Dilemma (Gunnar Myrdal) maakt korte metten met Amerikaanse principe van gelijkwaardigheid

Silent Spring (Rachel carson)

The end of ideology (Daniel Bell, 1960)