Messi: product van een toxische cultuur
Naar aanleiding van een tweet van Martin Varsavsky (zie foto) ben ik alles over Argentinië en haar cultuur nog eens op een rijtje gaan zetten:
In 1986 maart 1987 kwam ik voor het eerst in Argentinië, en dat was precies in een tijd waarin ik persoonlijke sterk in ontwikkeling was, en Argentinië evenzo. Dat maakt dit verhaal extra interessant.
Ik kwam daar en was sterk onder de indruk van het land de mensen, de cultuur die ik toen nog niet als zodanig begreep, maar in de jaren daarna ben gaan volgen en proberen te begrijpen. Ik las alles was los en vast zat over presidenten, de cultuur, tot hun economische systeem geholpen door een econoom en jurist die ik daar ontmoet had en inmiddels vele boeken over geschreven heeft. hij wees me op de productiviteit van het land, het fenomeen van alfalfa en het verschil met de Nederlandse, of Europese landbouw.
Het land stond in de periode '86 - '88 in vuur en vlam. Er waren naweeën van de dictatuur met her en der nog een couppoging, maar er waren ook nieuwe ontwikkeling, zoals de lancering van een nieuwe krant, Pagina/12. Een feest om te lezen, en men hoopte via Alfonsin op "un Cambio." Op het moment dat er weer eens een stroomstoring was in het gebied, verscheen de krant met een compleet zwarte editie als voorpagina.
Ik leerde de Argentijnen kennen en bleef in de jaren daarna het land en haar gewoontes bestuderen. Toen ik (we) in 2004 in Spanje gingen wonen werd me opnieuw duidelijk hoe de cultuur van Argentinië verschilde met die van Spanje en begreep ik steeds meer over zowel Argentinië, waar ik het Spaans (Castiliaans zeggen de Argentijnen) geleerd had. Ik was toen al geïnteresseerd in Cultuur, en heb toen van die hobby mijn (amateur) beroep gemaakt, ik begon te schrijven over Management, Cultuur en Verandering #MCenV.
Dat viel samen met een tijd waar ik als business-architect veel te maken had met bedrijfs- en organisatie veranderingen en waar cultuur een specifiek element van is.
Dat is even een korte inleiding.
Waarom is de Argentijnse cultuur toxisch? Daar gaat het hier om. En dat heeft alles te maken met Vertrouwen. Of het gemis aan vertrouwen.
Vertrouwen is een complex fenomeen, en het heeft me altijd geboeid en ik heb er veel over geschreven. Toen ik sinds twee jaar geleden een boek ging schrijven over economie en economen, ontmoette ik Bart Nooteboom die als econoom en filosoof (veel refererend aan Levinas) het fenomeen veel nauwkeuriger had ontleed. Hij ziet twee belangrijke componenten in vertrouwen en dat zijn Competentie en Intentie.
De Argentijnen zijn super competent. De beste voorbeelden zijn de vele tandartsen en artsen die het land als export-product produceert, en in Europa zie je de vele voorbeelden. Dat had alles te maken met het buitengewone onderwijs systeem in Argentinië dat groten deels gratis was en (dus) voor iedereen toegankelijk.
... ik schrijf dit met grote stappen snel thuis, omdat het een thema is (Argentinië) dat me al lang niet meer zo boeit.
Competenties dus. Hier komt Messi in beeld, want als er iemand is die competent is dan is het Messi wel. Dus zover geen probleem. De helft van het fenomeen krijgt hier een basis.
Je mag bijna nergens generaliseren behalve bij een fenomeen als cultuur, dat bestaat bij gratie van een generalisatie. Cultuur is iets dat moeilijk grijpbaar is, omdat het mensen verbindt op een heel algemene manier en iedereen zal daar anders over denken. Behalve natuurlijk de (amateur) antropologen. In die rol begeef ik me nu even en dus op glad ijs, want ik ben niet als zodanig geschoold.
In Argentinië heb ik veel antropologen ontmoet, en die waren vaak bezig met typische thema's zoals vooroordelen. Zelf heb ik daar als econoom een thema als geloofwaardigheid aan toegevoegd.
Wat Argentijnen goed kunnen als volk is praten. De eloquentie en welbespraaktheid van Argentijnen is opmerkelijk*. Ik stond er vanaf het begin versteld van hoe makkelijk ze overal woorden voor hebben. En ik heb op dit blog hier al eerder over geschreven Argentijnen zijn hierdoor perfecte verkopers.
En hier komt de valkuil, dat heeft alles met productiviteit te maken. Want wat gebeurt er nu wanneer iedereen goed kan verkopen en een verhaal kan vertellen? Ik wil het begrip charlatan niet gebruiken, maar toch moet je het in die contreien zoeken. Als je zo makkelijk met woorden kan omgaan, dan is taal een wapen geworden. oF een mes met twee zijden.
Messi is wel competent, maar niet direct ook een goede prater. Zijn welbespraaktheid valt wel mee. Het bijzondere aan Messi is dat hij in tegenstelling tot een ander fenomeen, Maradona, opgegroeid en opgeleid, en gecoacht is in Europa. Hij zou dus in feite een Europees product moeten zijn. Hij ging al vroeg van Rosario naar Barcelona, en is pas sinds een jaar of wat naar Frankrijk vertrokken.
In eerdere Mundials, WKs was Messi altijd een probleem voor Argentinië, de club, voor het nationale team. De Argentijnen vonden hem te Europees, en de coach had daar in de vorige WKs geen goed antwoord op.
Je ziet nu dat er iets veranderd is, Messi is op de coaching stoel gaan zitten. Hij heeft nu zoveel ervaring en invloed dat hij is gaan bepalen hoe er gespeeld wordt. En je merkt nu dat het werkt.
Argentijnse voetballers zijn competent niet overdreven, maar zonder Messi stelt het op wereldtoneel niet veel meer voor dan andere experts. Argentijnen doen gewoon goed mee. Punt.
Terug nar het vertrouwen. Het is niet zozeer dat Argentijnen in de rest van de wereld een slecht imago hebben - iets dat wel zo is m.i., vooral in Spanje - maar het is hun eigen vertrouwen dat hun imago bepaald heeft, Argentijnen vertrouwen elkaar niet in Argentinië. Dat merk je aan de inflatie dat naast een economisch fenomeen ook een sociaal fenomeen is door het structureel ontbreken van vertrouwen in vooral instellingen, maar ook in "de ander" (Levinas).
Dat vertrouwen is er gewoon niet. En dat heeft veel met intenties te maken. Want die zijn bij Argentijnen persoonlijk. "Als het me uitkomt, doe ik iets maar anders niet." Zo werkt de cultuur. Los van de competenties, waar dus niks mis mee is.
Toen Messi in een interview, een Nederlandse speler zag aan komen die zijn shirt wilde omruilen, zei hij de legendarische woorden: Que Mirás Bobo, Que mirás. Dat betekent zoiets als wat sta je te kijken, eikel.
.png)
Dat heeft me toen erg aan het denken gezet. Hoe komt iemand die zoveel verdiend, opgeleid is met Europese waarden (Oké, in Catalonië, dat is weer een verhaal apart, daar dwingen ze iedereen die business wil doen in de communiteit, Catalaans te spreken, behalve Messi en Cruijff, voor dat soort grootheden maken ze uitzonderingen) dit soort dingen uitroept... Wat zit je te staren, eikel is een voorbeeld van een Argentijn die teveel vertrouwen heeft gekregen. In Buenos Aires zijn de meeste psychologen per inwoner in de wereld en het minderwaardigheidscomplex is psychische ziekte nummer een van de Argentijnen. [zie een BBC artikel hierover]. Als tegenhanger van het minderwaardigheidscomplex en uiting ervan zijn Argentijnen: Soberbio: Arrogant.
Messi, als klein duimpje, ten opzichte van Nederlanders, erft dat complex gewoon van zijn Argentijnse cultuur. Onder Argentijnen is hij geen Europeaan, maar Argentijn. Als je dus net wint doordat de scheidsrechter je als een Messias ziet en geen gele kaart geeft bij hands dan slaat het je naar je bol. Messi ging dus helemaal uit zijn dak, ontspoort, en laat zich van zijn uiterst slechtste kanten zien. De onsportiviteit van de Argentijnen is ... tekenend.
In 1978 waren het de generaals die in de kleedkamer van de Nederlanders kwamen intimideren en in de halve finale kreeg het Braziliaanse team besmet water (contaminada) zodat ze buikgriep kregen voor de wedstrijd. Zo competitief zijn de Argentijnen, ze willen winnen ten koste van alles.
En dat is waar competentie en intentie leidt tot wantrouwen. Niemand vertrouwt elkaar in Argentinië, en het land is sinds 1986, '88 toen er nieuwe hoop was na de dictaturen, alleen maar afgedaald in Ellende en ellende.
De vraag is waar Argentinië als natie ooit echt anders is geweest. Het land begon als autonome eenheid na de bevrijding van Spanje door San Martin, een militair en politicus die zelfs in Spanje opgeleid is geweest en daar gevochten heeft met Spanjaarden. Argentinië kende haar toptijd aan het begin van de vorige eeuw toen het een van de rijkste landen ter wereld was. bekend om haar graanexporten, het was de graanschuur van de wereld. Maar San Martin voelde al snel dat zijn authentieke en eerlijke daad niet voldoende was in de cultuur van die tijd. Zijn leven vormde een bedreiging voor de eerste en nieuwe leiders na hem die vooral uit waren op (politieke) macht. San Martin had daar als militair geen behoefte aan en wilde enkel zijn militaire invloed en kennis inzetten voor het algemene goed.
Net als San Martin en een later genie Astor Piazzolla die ook in Europa zijn leerschool heeft gehad is Messi een product van de Argentijnse cultuur, maar die is dan al lang niet meer gezond, maar verziekt door het algemeen wantrouwen in de maatschappij. Piazzolla heeft de Tango veranderd door de Europese invloeden te importeren in de Argentijnse muziekcultuur die natuurlijk los staat van de meer economische cultuur waar het hier om gaat.
Messi is opgevoed in Europa, maar neemt daarvan niks mee naar zijn eigen land. Hij is zoals veel Argentijnen doorgeslagen en Soberbio geworden, zeer competent, op het geniale af, maar daardoor is hij nooit als persoon gegroeid. Een uitspraak als deze van Que mirás, bobo is een duidelijke exponent van dit alles. Competentie, ja, maar met welke intentie?
Messi is nog even de Messias. maar meer is het ook niet. Het is een toxisch land, en de arrogante reactie van Messi, "Wat sta je te staren," is precies een uiting van de cultuur en kenmerk van het niveau van de hedendaagse Argentinië.
* - De argentijnse cultuur staat dicht op die oudere Spaanse en Italiaanse cultuur. Over deze laatste schreef Gracian als het volgende:
In wat Andrenio speciale studie zette, was het leren van talen: het Latijn, eeuwige schatbewaarder van wijsheid, het Spaans, zo universeel als zijn rijk, het Frans, erudiet en het Italiaans, welsprekend, al om de vele schatten te bereiken die ze in hen zijn geschreven, al voor de noodzaak om ze te spreken en te begrijpen tijdens je reis door de wereld. (Criticón, ca. 1660)
Reacties