Shifts & Shocks (& Solutions)

De Shifts & de Shocks, de economische aardverschuivingen is een boek van FT-journalist Martin Wolf geschreven in 2013.
In het voorwoord schrijft hij over het motief van dit boek, dat hij de crisis ook niet had aan zien komen omdat in zijn mentale model een herhaling van de jaren dertig gewoon niet paste. Dit boek wil lering trekken uit die vergissing. het wil onder meer de vraag aan de orde stellen of Minsky's eis dat een theorie in de mogelijkheid van grote depressies voorziet, redelijk is, en zo ja: wat het antwoord van economen daarop moet zijn.
Verderop in het verhaal nuanceert hij deze stelling wanneer hij met artikelen uit de FT die hij geschreven heeft op momenten voor de crisis aanhaalt dat er grote problemen op ons afkwamen, echter nooit in de vorm van de crisis zoals die zich ontpopte.

De structuur van het boek is driedelig. Het eerste deel over de schokken is wat het meest bekend is. In alle drie de delen maakt hij structureel onderscheid tussen de westerse economieën in de ontwikkelde landen, de opkomende markten en China als ook Europa en de Euro. In deel één zet hij zijn visie uiteen van de crisis aangesterkt met theorieën van anderen (oa. Kenneth Rogoff & partner) en schrijft hij over de jaren die op de crisis volgden. Ook kan niemand met zekerheid zeggen hoe het anders geweest zou zijn, vindt hij de inzet van middelen en de acties van de VS (o.a. de minister van Financiën) correct. "Het had beter gekund." De paniek werd een halt toe geroepen en aan de recessie kwam uiteindelijk een eind. Wat ontbrak was verder hulp bij het proces van Deleveraging in de najaren van de crisis.
In de eurozone (hoofdstuk twee) kwam er door de nieuwe crisissituatie -de tweede akte van de mondiale crisis- een extra dimensie bij omdat de tekorten van de Zuidelijke lidstaten sterk opliepen, daarmee de renteverschillen met het noorden en het wantrouwen waardoor de recessie werd versterkt. Wolf neemt heel duidelijk stelling tegen de opinie en strategie van de Duitse minister van Financiën (Schauble) om geen tekorten toe te laten en zijn unilaterale visie dat kredietnemers wel de "schuld" van opgelopen tekorten en uitbundig lenen, terwijl de kredietgevers vrijuit gaan. "De crisis is gevolg van slordig begrotingsbeleid," schrijft Schäuble. Wolf: "Deze visie is niet alleen misleidend, maar ook gevaarlijk." Ook wijst hij erop dat de begrotingstekort van Spanje van voor de crisis zelfs ver  (< 30%) onder dat van Duitsland (>50% van BNP) lag. .. Een sterke tegenhanger dus van het Duitse austerityprogramma. De euro heeft natuurlijk wel duidelijk het herstel afgeremd concludeert Wolf, en Duitsland (en andere kredietlanden) profiteerde(n)  intussen van de uitzonderlijke lage rentes (die hoger geweest zouden zijn zonder de Euro, door de opgelopen spread tussen kredietverstrekkers en kredietnemers), maar "zij toonden geen Dankbaarheid. Deze onverdiende winst droeg niet bij aan hun bereidheid om hun in de problemen geraakte partners te helpen."
Hoofdstuk drie, the brave new world begint met een citaat van ... uit Brazilië over de valutaoorlog die de crisis heeft gecreëerd en die hun land's concurrentiepositie verzwakt. Desondanks is algemeen de conclusie dat de Emerging markets de crisis redelijk goed doorgekomen zijn (al is het boek verschenen voor de crisis in Turkije en Argentinië van 2018). Dit komt door hun sterkte betalingsbalansposities die precies tegenover gesteld was aan die van de rijke landen.
China is hierin een apart verhaal, waar Wolf minder op de rol van China en de relaties tussen de EM ingaat, maar de groeivertraging vanaf de tien procent van de laatste jaren zal tot nieuwe uitdagingen leiden. Ook China heeft te maken met bubbels die met deze grote groei samengaan.

Deel twee zoals gezegd zoomt in op de verschuivingen, die aan de crisis voorafgingen. In hoofdstuk vier gaat het om de toenemende (en inherente) instabiliteit van het financiële systeem zelf in de laatste decennia. Het hoofdstuk begint met de CEO van Citigroup, destijds een financieel conglomeraat, die vertelde dat zolang de muziek speelt je mee moet dansen, en als je zelf niet mee doet neemt iemand anders wel je plek in. Zo werkte het gewoon. Financiële crises zijn endemisch en kennis van instabiliteit is door oude bronnen al bevestigd (Walter Bagehot rond begin negentiende eeuw) maar ook recent Hyman Minsky in de jaren tachtig. In de tijd dat het goed gaat begint de fraude toe te nemen [dat zou je nu als een indicator kunnen zien voor de volgende crisis], maar toch is ook fraude geen oorzaak. factoren die wel oorzakelijk zijn, zijn de toenemende liberalisering (Laissez-Faire van Thachter, Reagan) en de globalisering ook van de financiële sector zelf. Innovatie was een andere factor, waar ingenieuze producten werden ontwikkeld zoals de CDO en de ABS'en. Producten die Taleb als intellectueel frauduleus bestempelde. Leverage was een andere factor. Wolf refereert hier aan The Bankers' New clothes van Anat Admati. de mate van leverage nam op alle fronten toe. En dan waren er de Prikkels. OOk de beleidsmakers faalden, de regulering was onvoldoende en het monetaire beleid enkel gericht op inflatie schoot tekort, met de gedachte dat daarmee economische stabiliteit zou komen. De reactie op de crisis zelf (stelt wederom Admati in BNC) zou beter gekund hebben wanneer er meer begrip was geweest [maar dit gaat in tegen de feiten dat men te weinig op de hoogte was]. Hij stelt dat Lehman gered had moeten worden en er meer garanties hadden moeten komen vanuit de overheid om te redden. Die kwamen uiteindelijk wel. Maar te laat.
Fragiliteit is dus inherent aan het financiële systeem en hausses en crises horen daarbij. De stabiliteit die monetaire autoriteiten dachten te brengen was onterecht, en eerder een aanzet om - door lage volatiliteit - meer risico te gaan nemen door de marktpartijen. marktwerking maakt een financieel systeem niet stabiel. Dat weten we nu ook. En door de arrogantie (cultuur) van wetenschappers (denk aan LTCM) en beleidsmakers werd het systeem juist meer fragieler in de jaren voor de crisis.
De lobby van de financiële sector om minder wetgeving te krijgen draagt ook bij aan de inherente instabiliteti. Toezichthouders lopen altijd achter de feiten aan...

Naast echter de financiële sector als geheel speelt (hoofdstuk 5) ook de verandering van de economie voorafgaand aan de crisis een grote rol bij de totstandkoming van de crisis. Beginnend met een mondiaal spaaroverschot, o.a. door de vergrijzing, de stijging van de olieprijzen en  en de lage investeringsgraad van de ontwikkelde economieën. En dan is er de hiermee samengaande verlaging van de rente. (leestip: het tijdperk van overaanbod, Daniel Alpert).
Dan zijn er de mondiale onevenwichten. "Het is geen toeval dat toen de crisis begon deze kapitaal importerende landen - de VS en periferiek Europa (Spanje, Ierland, etc.) - het hardste trof"
Daarnaast was het toenemende krediet het probleem, dat juist samenging met het spaaroverschot om de ontwikkelde economieën te ondersteunen. In de Eurozone zien we dat spaaroverschot en tekort in dezelfde regio fataal kunnen zijn onder een gelijke munt. Wederom verdedigt Wolf hier de tweezijdige visie dat crediteuren beter op hadden moeten letten (caveat creditor).
De diepere krachten achter de mondiale patroon verschuivingen in besparingen, investeringen en kapitaalstromen zijn:
- economisch liberalisme (dat o.a. leidde tot schaduwbankactiviteiten)
- technologische ontwikkeling
- vergrijzing (vooral Japan en Duitsland waardoor investeringen afnamen)
Dit ging samen met een structureel lagere rente (inflatie).
In een voetnoot komt in dit hoofdstuk nog een verwijzing naar voren van een Nederlandse econoom (Bezemer) die beweert dat de traditionele economische modellen niet ... zijn om crises te begrijpen, omdat ze geen rekening houden met stromen. Alternatieve accountantsmodellen wel.

Deel drie gaat in op (de) oplossingen, te beginnen met de economische wetenschap (hoofdstuk zes - de val van de orthodoxie) omdat de crisis een interne oorsprong heeft en dus in theorievorming over financiën en economie het probleem gezicht moet worden. In het hoofdstuk gaat Wolf in op orthodoxe modellen waarin de rol van kredietverlening meestal afwezig is.
Alternatieven zijn er wel (Knut Wicksell over markten en de natuurlijke rentevoet) en ook de Oostenrijkse school die deze theorie verder uitwerkten (o.a. L. von Mises) met de rol va banken en kredietverlening. die o.a. ook de terugkeer van de goud standaard (in de moderne versie) betogen, iets dat Wolf niet serieus als mogelijkheid ziet. Zowel deze stroming als de Chicago (monetaristen) zien een terugkeer naar 100% reserve banking. Hyman Minsky (ook Chicago) had kritiek op de orthodoxe stromingen. Dan is er og Lerner die een moderne variant van de monetaire theorie (MMT) onderbouwt. Al deze theorieën hebben de gemeenschappelijke gedachte dat de huidige geldschepping destabiliserend werkt.
Hoofdstuk zeven (een beter financieel stelsel) gaat in op dit laatste onderwerp. Geldschepping en kapitaaleisen van banken. In Europa is het BIS hier hard mee bezig (Basel III), maar lijkt voor alsnog meer van hetzelfde. De kapitaaleisen voor banken gaan omhoog, maar blijven laag in vergelijking met andere bedrijven. Dan zijn er innovaties om obligaties tot aandelen te converteren bij crisis situaties (de Equity resource notes, ERN) maar onduidelijk is hoe deze in crisissituaties werken [over de huidige coco-bonds spreekt Wolf niet].
Ook werkt men aan nieuwe regelingen mar die zijn zo bijzonder complex dat het haast onmogelijk is dat daarmee het systeem verbetert. Macroprudentie is een nieuwe beleidsactiviteit van de centrale banken om het macrosysteem mee te nemen bij de beleidsvorming, en niet enkel micro-economische maatregelen.
De laatste twee hoofdstukken gaan over het "opruimen van de huidige macro-economische chaos." Hoofdstuk acht gaat in op de algemene situatie, hoofdstuk negen op de Eurozone. Algemeen is het spaaroverschot en de lage rente een groot probleem, de ontoereikende vraag, excessieve schulden en mondiale onevenwichtigheden.
 De vraag of de huidige lage groei van de economie het probleem is, of dat voor de crisis de groei te hoog was gegeven de krediethausse. Er is een output-gap ontstaan die niet snel gedicht kan worden. verder vernietigde de crisis productiepotentieel, dit laatste heeft te maken met eerder genoemde reactie op de crisis en austeriteitsmaatregelen (vooral in Europa).
Het deleveraging proces is een andere probleem. Uit schulden groeien kan door inflatie en reële groei of door herstructurering. De eerste lijkt haast onmogelijk in het huidige scenario van lage groei, juist door die schulden (financiële repressie).
In Europa (negen) is de situatie nog problematischer. "De euro is op een ramp uitgelopen." A.d.h.v. de metafoor van een (slecht) huwelijk beschrijft Wolf de opkomst van het idee tot de uitwerking, invoering en crisis. Wederom refereert de schrijver hier aan een van zijn eigen artikelen in het FT, "the german model is not for export...  Europa moet een groot Duitsland worden, maar het Duitse model werkt alleen omdat andere landen er het spiegelbeeld van zijn." Er bestaat een document van de Europese commissie dat tekorten op de LR van 4% als onevenwichtig beschouwt, maar bij overschotten dit % op 6% staat, "precies het percentage van Duitsland."
verder beschrijft hij wat scenario's voor de EU, zoals uittreding van een staat, of volledige opbreking (van het huwelijk). Bestaat er ook een oplossing voor het euro-probleem?

Het boek gaat veel dieper in op sommige thema's en het deel over oplossingen neemt het grootste gedeelte van het boek in. De euro-problematiek speelt daarin dan weer de hoofdrol.
De conclusie maakt ook een referentie aan een gezegde, Fire next time, en daarmee bedoelt hij dat gegeven het feit dat de frequentie van het aantal crises de laatste jaren toeneemt, de kans aanwezig is dat de volgende keer de rijke landen deze niet kunnen blussen zonder grootschalig in gebreken te blijven in de publieke of private sector. Tegelijkertijd worden de economieën van de rijken landen gaandeweg relatief kleiner...Er blijven vele vragen over. Bijvoorbeeld, wat moet de rol worden van de internationale instellingen (zoals het IMF)? Qua beleid  verandert er met de nieuwe orthodoxie niet teveel los van wat (extra, nieuw macroprudentieel) toezicht. Er zouden dus nieuwe en meer radicale oplossingen nodig zijn. Wederom sluit hij het verhaal af met de euro, als een van de gebieden waar de elite gefaald heeft.

--
2016/08/the-big-short

-- 20 Sept 2023. Een nieuw boek van de journalist en econoom heet The Crisis of Democratic Capitalism.
"Will America’s woes bring down democracy and capitalism worldwide?
Martin Wolf issues a pessimistic warning in “The Crisis of Democratic Capitalism” and pins much of the blame on the failures of elites .... he argues that neither capitalism nor democracy can survive and thrive without the other, and where they have coexisted in a kind of self-reinforcing harmony, they have produced the most prosperous, free and happy societies the world has ever known. But, Wolf warns, that self-reinforcing harmony has now given way to an equally self-reinforcing collapse characterized by crony capitalism and thuggish autocratic rule that threatens our freedoms and our prosperity."
(bron: https://www.washingtonpost.com/books/2023/02/09/capitalism-crisis-book-martin-wolf/)

Wolf is zoon van een joodse dramaturg die ontsnapte uit Wenen in 1937 en naar London vertrok op de verdenking van de intenties van Hitler. Zijn moeder was een Hollandse joodse vrouw die meer dan 30 familileden verloor in de oorlog (bron El Pais, 10 sept 2023)
.
In het boek verwijst hij naar Stefan Zweig, die een grote vriend van zijn vader was, via het boek De wereld van Gisteren... Hij gelooft niet in het basisinkomen.... 

Reacties

Populaire posts van deze blog

Typisch Spaans: Balay

Economie - Teveel wiskunde, te weinig geschiedenis?

Begraven of cremeren?