De metamorfose van de wereld (Ulrich Beck)

Als het gaat om veranderen, dan zijn er diverse paradigma's, zoals evolutie, revolutie of transformatie. Het boek van Ulrich Beck gaat nog een stap verder: we zijn aangekomen in een metamorfose van de wereld. De overtreffende trap van veranderen?

Het boek heeft Beck overigens niet zelf afgeschreven daar hij voor de publicatie overleed. De metamorfose van de wereld gaat over de veranderingen van onze tijd, onze generatie waarin de klimaatverandering een centrale plek inneemt. Het is een teken van onze moderne wereld waar men net als ten tijde van Copernicus dacht dat men - de natiestaat - centraal staat en de rest eromheen draaide. Terwijl nu duidelijk wordt dat dit, deze visie niet meer werkbaar is. De socioloog draagt een  kosmopolitische visie uit waarin de grootste problemen van nu globale problemen zijn en die zorgen dat de lokale instituties niet meer uitgerust zijn om deze op te lossen. De problemen van onze tijd transcenderen onze kennis, dat lijkt paradoxaal, omdat de moderniteit zoveel nieuwe kennis heeft opgeleverd maar deze zorgen er tegelijkertijd voor dat deze nieuwe kennis tot nieuwe problemen leiden waar de mens niet op voorbereid is.
Het gaat niet om slechte neveneffecten van een positieve verandering, maar om de positieve effecten van een negatieve verandering. Het klimaat verandert. En het (enige)  positieve daaraan is dat het een emanciperende werking heeft; nu doen we tenminste wat. We worden bewust.
Hij heeft daarbij geen deterministische visie op de klimaatverandering, dat deze dan wel goed dan wel slecht is, hij geeft "enkel" aan dat deze verandering onze huidige macht overstijgt. De problemen kunnen tot een catastrofe leiden, maar ook voor een emanciperende werking zorgen.

Een voorbeeld van de veranderingen van deze tijd geeft hij in hoofdstuk twee, waarin het eeuwenoude moederschap tot een pijler van de samenleving werd gezien, maar nu met technische mogelijkheden er zoveel varianten mogelijk zijn dat het oude lemma van we weten wie de moeder is maar niet de vader, kan wijzigen tot het omgekeerde.
Maar een belangrijker voorbeeld dan wel het centrale thema is de klimaatverandering. 

Beck leeft zich hier als Blaise Pascal in, in een analogie waarin hij stelt dat het ontkennen van de klimaatverandering net zo "onhandig" is als het ontkennen van het bestaan van God. Want, wat nu als hij wel blijkt te bestaan EN je geloofde er niet in?

Het concept van de metamorfose refereert aan een geschiedenis zonder precedent van een verandering op globaal niveau die te vergelijken valt met drie soortgelijke verandering.
De eerste is de zogenaamde Aschenzeit of axial age de eerste honderden jaren voor onze jaartelling waarin op diverse plekken in de wereld soortgelijke filosofische denkprocessen op gang kwamen (wel in Griekenland en China maar niet in Egypte bijvoorbeeld). Het is een begrip van de filosoof Karl Jaspers die meende dat de filosofie een keerpunt maakte waarin de mens zelf begon na te denken in plaats van gebeurtenissen  aan goden toe te schrijven. Rationaliteit heeft daar haar oorsprong.
De revolutie (in Frankrijk) was een tweede periode van grote veranderingen, die in additie tot de eerste bovendien tot alle lagen van de bevolking haar effect zou hebben. Bovendien zou de ene revolutie nieuwe revoluties triggeren.

Metamorfose sluit aan op een derde grote veranderingsperiode namelijk die van het uiteenvallen van het imperialisme - en de koloniale transformatie - waarin de bipolariteit van de wereldorde ten einde kwam. Deze koloniale transformatie is een vroege vorm van imperialistische globalisatie, echter deze is nog niet geheel globaal in haar vorm maar multi-nationaal. Het ontstaan van de natie staat is volgens deze theorie niet mogelijk geweest zonder het koloniale tijdperk waarin  mensen en resources van gekoloniseerde gebieden geëxploiteerd werden. Kosmopolitisme gaat nog een stap verder dan kolonisatie.
De grote drijfveer - the change agent - van de metamorfose is de risico maatschappij (risk society). Dat is term die Beck zelf eerder heeft bedacht (eind jaren 80) voor het ongekende vertrouwen van experts in de technologie die als een nieuwe soort kruisvaarders denken dat net als met het geloof van vroeger, de technologie nu alle problemen oplost. Echter technologie brengt externe effecten voort waar niemand van weet hoe die tot nieuwe problemen leiden.
De klimaatverandering wordt in deze theorie als noemer gebruikt voor dit vertrouwen in de techniek. Het denken hieromtrent slaat nu om en dat is de start van de metamorfose. Overal, maar juist in de steden gebeurt dit en Beck wijdt dit aan de verandering van het falen van de staat, die het probleem niet voelt terwijl men in de steden (met het verhogen van de zeespiegel) de problemen opeens uit hun onzichtbaarheidsstadium treden. De trend van Duurzaamheid is dus een positief effect van een negatieve verandering. Misschien is de wereld te redden, door deze metamorfose van onze denken ... Vreemd genoeg schrijft Beck dat dit op zich niet uniek is in de geschiedenis en hij refereert dan aan de periode na de oorlog en calamiteiten waar een soortgelijk denken in de mensheid ontstond, het denken in termen van dit nooit meer (nooit meer de Holocaust, Hiroshima, recentelijk Fukushima, waardoor Duitsland haar kernprogramma heeft afgezworen.)

Een specifiek hoofdstuk gaat in op het digitale risico: het falen van de functionele instellingen en privacygegevens cq. dataprotectie. Beck overleed in 2015.