Wereldbeeld. Een inventarisatie.

Wat is dat nu precies, een wereldbeeld? Het lijkt zo eenvoudig. We hebben allemaal een wereldbeeld, zegt men. Is dat zo?

Ik ging surfend op zoek, en kwam ten eerste bij deze categorisering:

 (https://worldviewjourneys.com/vier-wereldbeelden/)

Verder zoekend...

(1) Het Marxistische wereldbeeld – De afzonderlijke elementen

Voor de doelen van dit artikel, wordt het Marxistische wereldbeeld gepresenteerd als een alomvattende ideologie uit de filosofische principes van Karl Marx, Friedrich Engels en Vladimir Lenin:

• Marxistische theologie – Atheïsme
• Marxistische filosofie – Dialectisch materialisme
• Marxistische ethiek – De moraliteit van het proletariaat
• Marxisme en wetenschap – Doorbroken evenwicht (evolutie)
• Marxistische psychologie – Monisme (Behaviorisme)
• Marxistische sociologie – Een samenleving zonder klassen
• Marxistisch recht – Het recht van het proletariaat
• Marxistische politiek – Etatisme/statisme (Een communistische wereldregering)
• Marxistische economie – Communisme
• Marxistische geschiedenis – Historisch Materialisme

https://www.allaboutworldview.org/dutch/het-marxistische-wereldbeeld.htm

(2) - Welk wereldbeeld of kleur past bij jou…

• Wereldbeeld: De wereld is de natuur. Motivatie: Overlevingsdrang.
• Wereldbeeld: De wereld is mysterieus en beangstigend. Motivatie: Geborgenheid. Geestverwantschap.
• Wereldbeeld: Survival of the fittest. Motivatie: Energie en Macht. Helden en veroveringen.
• Wereldbeeld: De wereld wordt gecontroleerd door een hoger iets. Motivatie: Orde. Vinden van betekenis en doel in opoffering.
• Wereldbeeld: De wereld is vol van leefbare opties en talrijke alternatieven. Motivatie: Is economisch / materialistisch bepaald. Succes. 
• Wereldbeeld: De wereld is woonplaats van alle mensen die samen delen. Motivatie: Verbinding en het leveren van bijdragen aan de gemeenschap.
• Wereldbeeld: De wereld staat voor het risico van verval. Voorbeelden in het heden: Lees: Reinventing Organizations (Frederic Laloux). Motivatie: Ontdekken van de schatten van de rechterhersenhelft (zie mijn eerdere blog hierover).
• Wereldbeeld: De totale aarde als levende entiteit. Voorbeelden in het heden: Integrale Coaching. Integrale Mindfulness (Ken Wilber). Integrale intelligentie.

(bron: https://www.keesvanderstel.nl/welk-wereldbeeld-past-bij-jou/)

(3) Wereldbeeld: is een ander woord voor paradigma?

Het geocentrisme of geocentrische model was, gedurende de middeleeuwen, het wereldbeeld (in de wetenschap: paradigma)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Geocentrisme

(4) - ‘Wereldbeeld’. Wat verstaan we daaronder? Een wereldbeeld is in essentie een wijze van het verstaan van en omgaan met de wereld. Het is het omvattend perspectief van waaruit iemand de wereld begrijpt en bejegent. Charles Taylor spreekt in dit verband over een best account, David Holley over een life-orienting story en Mikael Stenmark over een view of life. (bron: https://debezieling.nl/hoe-redelijk-uw-wereldbeeld-zeven-kritische-vragen/)

(5) Mens- en Wereldbeeld van de Grieken

Het oude Griekenland 

Het Griekse wereldbeeld ontwikkelde zich als volgt: de Grieken gaven aanvankelijk een mythologische verklaring voor het ontstaan van de wereld. In het oude Griekenland werd voor het eerst gepoogd het mythische wereldbeeld te vervangen door een natuurwetenschappelijk wereldbeeld. ... Dit natuurwetenschappelijke wereldbeeld drong echter slechts door tot een kleine groep van de bevolking. De meeste mensen bleven de aarde en het heelal zien zoals ze ‘met eigen ogen zagen’: als een platte onbeweeglijke schijf met de hemellichamen daarboven.

De Grieken verklaarden ook het ontstaan van de mens mythologisch. De mens was afhankelijk van de gunsten van de goden. Ook was de mens in de eerste plaats lid van een gemeenschap. De gemeenschap was belangrijk, niet het individu. Na de dood leefde men als schim voort in de onderwereld... Sinds de 6de eeuw v. Chr. veranderde dat mensbeeld bij een kleine groep van de bevolking. Geleerden geloofden niet meer dat de goden alles bepaalden. Zij gingen de mens zien als een zelfstandig wezen: zijn verstand liet hem toe zelfstandig vragen te stellen en antwoorden te geven en zo kon hij kennis en inzicht verwerven. (bron: https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/626-mens-en-wereldbeeld-van-de-grieken.html)

(6) Meer op de coachingstour, vond ik deze, "Sheila Neijman is psycholoog & gelukscoach. Zij helpt mens en organisatie groeien naar een hoger geluksbewustzijn.":

Deze mooie figuur herken ik toevallig, van de energieniveaus. Zij geeft daar geen bronvermelding van, maar die is afkomstig van Hawkins. Of "Ik ben de wereld" een wereldbeeld is, vraag ik me af. Maar intuïtief is daar wel iets voor te zeggen. Op die energieniveaus volgens de theorie lukt het mensen niet om boven zichzelf uit te stijgen en zijn alleen hun eigen ellende. Maar een echte wereldbeeld is het niet, maar hier zie je dat vooral bij coaching alles wat bruikbaar is gebruikt en overgenomen wordt. Deels misschien terecht, want het concept wereldbeeld heeft ook geen nominatie. (bron: https://heart4happiness.nl/wat-is-jouw-wereldbeeld/)

(7) Mens en wereldbeelden

Een mensbeeld is een omvattende voorstelling van wat het betekent om mens te zijn. Deze visie is verbonden met een bepaalde religieuze of andere levensbeschouwelijke overtuiging. Dit moet steeds in verband worden gezien met een wereldbeeld, wat duidt op het geheel aan opvattingen omtrent het eigen bestaan van de mens in zijn omgeving. Deze beelden zijn steeds een combinatie van verschillende mogelijkheden, die vaak onderling exclusief zijn. Hieronder zijn de belangrijkste tegenstellingen opgelijst.

.1. Binair versus holistisch - Een binair wereld- of mensbeeld vertrekt vanuit een eerder Newtoniaanse visie. Dit betekent dat er heel duidelijk vanuit een oorzaak-gevolg verband wordt geredeneerd over hoe de wereld in elkaar zit. De wereld volgt een bepaald binair patroon waar niet kan worden aan ontkomen. Deze binaire visie is in de complexe realiteit zoals we die vandaag kennen echter zeer moeilijk verdedigbaar. Daarom heeft de groei van de wetenschap mee gezorgd voor de intrede van meer holistische wereld- en mensbeelden. Hierbij wordt er niet enkel gekeken naar een oorzaak-gevolgstructuur, maar men tracht andere externe factoren onder de loep te nemen. Verklaringen zijn in dit soort meerlagig wereldbeeld dus het resultaat van een veelheid aan factoren. Omgevingsfactoren worden zoveel mogelijk in rekening gebracht.

.2. Moraliteit versus eigenbelang - Een ander belangrijk element dat een zeer grote impact heeft op hoe de mens en wereld kunnen worden geïnterpreteerd, is de rol die wordt toebedeeld aan moraliteit. Deze discussie gaat al eeuwen mee. Verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), een van de grondleggers van de moderne filosofie, beschouwde moraliteit niet als een sociale uitvinding, maar als een natuurlijk uitvloeisel van instinctieve menselijke afkeer voor lijden. Op die manier plaatste hij dit op gelijke voet met pakweg medeleven of empathie. Rousseau ging hierbij niet zover om te zeggen dat mensen in hun natuurlijke staat moreel zijn, maar oordeelde dus wel dat dit in het verlengde ligt van natuurlijk en instinctief menselijk gedrag. -/- Vanuit dit vertrekpunt ontwikkelde hij de idee van de “algemene wil.” Op basis van hun instinctieve houding ten aanzien van anderen zijn mensen in staat deze te onderscheiden van hun eigenbelang en persoonlijke voorkeuren. De samenleving was voor Rousseau daarom gebaseerd op een sociaal contract of maatschappelijk verdrag tussen vrije individuen die onderling besluiten een gemeenschap te vormen. -/- Hobbes plaatste eigenbelang centraal in zijn mensbeeld. - Dit mens- en wereldbeeld zet zich duidelijk af van populaire ideeën de meeste van zijn voorgangers, die een veel negatievere visie op de mens hadden. Zo ontwikkelde Thomas Hobbes (1588-1677) een heel andere visie op de sociaalcontract-theorie. Hobbes plaatste eigenbelang centraal in zijn mensbeeld. Dit was volgens hem het natuurlijke gevolg van de gelijkheid tussen mensen, die enkel maar kon leiden tot wantrouwen en conflict op kleine en grote schaal. Een bekende slagzin van de Engelse filosoof was dan ook “Homo homini lupus est” (de mens is voor andere mensen een wolf). -/- Op basis besef rond de menselijke natuur zag Hobbes het sociaal contract als een overeenkomst tussen de mens en een absoluut heerser of “Leviathan”, die over de volledige macht kon beschikken en hiervoor enkel aan god verantwoording moest afleggen. Hierdoor bleef er voor de mens enkel nog de vrijheid over die door de soeverein werd toegestaan. Deze situatie was in de ogen van Hobbes de enige mogelijke om de mens te beschermen tegen zichzelf.

.3. Vooruitgangsoptimisme versus apocalyptisch denkbeeld. - Een volgende tegenstelling die cruciaal is in de ontwikkeling van een eigen mens- en wereldbeeld, is de plaats die vooruitgang inneemt. Wanneer deze positief benaderd wordt, leeft men in de gedachte dat de menselijke samenleving zoals we die kennen een uiting is van een proces dat zich voltrekt doorheen de tijd en leidt naar een steeds groetere staat van volmaaktheid. Dit zogenaamd vooruitgangsoptimisme gaat er dus vanuit dat de evolutie die mens en wereld doormaken steeds voor een verbetering in de toestand zal zorgen. Dit soort apocalyptische denkbeelden dienen veelal om een religieus denkkader en gedrag te kunnen verklaren en te motiveren. -/-  Deze visie is in de eerste plaats een product van de verlichting en zet zich af van de tot dan toe zeer dominante religieuze wereldbeelden, die uitging van een apocalyptische benadering. Dit kan gezien worden als een vorm van “achteruitgangsgeloof”. Hierbij gaat men ervan uit dat de mens en de wereld een eindig en onbeheersbaar geheel vormen dat op weg is naar de afgrond en niet meer kan worden gered van de ondergang. Dit soort apocalyptische denkbeelden dienen veelal om een religieus denkkader en gedrag te kunnen verklaren en te motiveren, en kan ook een bepaalde vorm van vooruitgangsoptimisme in zich dragen. In dit geval staat de vernietiging van de realiteit ook gelijk aan de start van een nieuw, beter tijdperk.

.4. Constructivisme versus traditie. - Een andere “breuklijn” die de visie op de mens en de wereld voor een groot stuk mee bepaalt, is de kijk op de maakbaarheid van de mens en zijn omgeving. Zogenaamde constructivisten zullen in deze de nadruk leggen op het feit dat alles wat we kennen het resultaat van is van een menselijke opvatting over de realiteit en dus is “geconstrueerd.” Bijgevolg kan alles ook op een andere manier worden vormgegeven en is er dus heel weinig dat niet onderhevig kan zijn aan verandering. Daartegenover staat een visie die net de nadruk zal proberen leggen op de continuïteit, datgene wat doorheen de tijd is gegroeid. Plotse verandering zijn in deze visie best te vermijden. Deze tegenstelling komt ook vaak voor in politieke kwesties doorheen de tijd.

.5. En vandaag? - Deze discussies over mens- en wereldbeeld gaan al mee sinds het ontstaan van de mensheid. Doorheen de eeuwen moeten ze vooral gezien worden in een religieuze context. In meer recente tijden wordt zo ook steeds vaker louter filosofisch-maatschappelijk ingevuld. Een voorbeeld daarvan kan gevonden worden bij Leo Apostel (1925-1995). Deze filosoof probeerde in zijn loopbaan een vernieuwend wetenschappelijk-filosofisch wereldbeeld te ontwikkelen. Hierin vertrok hij vanuit een duidelijk atheïstische visie, maar probeerde hier toch een ruimte te creëren voor spiritualiteit. Dit definieerde hij als “een systematische houding en strategie gericht op ervaringen die onze relatie met de diepste realiteit belichamen.”  .. Op die manier probeerde Apostel de discussie rond de verschillen in mens- en wereldbeeld weg te trekken van de klassieke tegenstelling tussen rede en religie, zoals die sinds de Verlichting heel vaak wordt voorgesteld en in heel veel van de hierboven verklaarde tegenstellingen is terug te vinden. Door spiritualiteit te beschouwen als een houding creëerde hij ruimte voor een niet-theïstische invulling ervan. / De discussies rond mens- en wereldbeeld lijken zo steeds meer los te komen van de klassieke tegenstellingen of “breuklijnen”.  / De discussies rond mens- en wereldbeeld lijken zo steeds meer los te komen van de klassieke tegenstellingen of “breuklijnen”. Dit betekent zeker niet dat dit debat aan relevantie zou hebben ingeboet, alleen toont het dat iedere visie moeten begrepen worden als een uiting van de tijdgeest waarin ze naar voren ingebracht. Zo schreef Hobbes zijn duidelijk pessimistische visie op mens en staat in een context van hevige Engelse burgeroorlogen, terwijl pakweg Apostel kon teren op een groter wordend inzicht in de wetenschappelijk werkelijkheid. / De negatieve perceptie over mensen wordt vooral gevoed om bepaalde betwistbare praktijken te kunnen verklaren. / Een zeer recent voorbeeld van een poging om een nieuw wereld- en mensbeeld te creëren is te vinden bij de Nederlandse historicus en auteur Rutger Bregman. In zijn werk De meeste mensen deugen houdt hij een pleidooi voor een positiever mensbeeld. Op basis van talloze onderzoeken uit heel wat verschillende wetenschapstakken concludeert Bregman dat mensen van nature uit de neiging bezit om anderen te willen helpen. De negatieve perceptie over mensen wordt vooral gevoed om bepaalde betwistbare praktijken te kunnen verklaren, zo stelt de auteur. Het boek groeide ondertussen uit tot een wereldwijde bestseller. (bron: https://www.kuleuven.be/thomas/page/contextuele-achtergronden-mens-en-wereldbeelden/)

(8) - 

Soorten wereldbeelden: concept en vormen Oriëntatie in het leven, reflectie, acties en menselijk gedrag worden bepaald door het wereldbeeld. Dit is een nogal gecompliceerd filosofisch concept, dat de psychologische, cognitieve, logische en sociale aspecten van het menselijk bestaan ​​omvat. Verschillende wetenschappen definiëren dit fenomeen op hun eigen manier, filosofie probeert alle bestaande benaderingen te verenigen, waardoor een integraal concept ontstaat. Concept van wereldbeeld Het menselijk bewustzijn heeft een complexe structuur, waarvan het basisdeel het wereldbeeld is. De belangrijkste soorten wereldbeelden worden gevormd naarmate de persoonlijkheid zich ontwikkelt en zijn een integraal onderdeel samen met karakter. Het is een geconcentreerd idee van een persoon over de wereld, zijn ervaring, cognitieve voorraad. 

Wereldbeeld is een generaliserende categorie, wat betekent in de filosofie dat een persoon een theoretische basis verwerft in ideeën over het leven. Het omvat de resultaten van iemands begrip van de globale problemen van het zijn: over de zin van het leven, over het concept van geluk, over wat goed en kwaad is, wat waarheid is, enz. Dit zijn de meest algemene principes van het bestaan ​​van een individuele persoon. 

Tekenen van wereldbeeld Tegelijkertijd heeft het wereldbeeld, ondanks een uitgesproken subjectief karakter, historische en sociale aspecten, daarom fungeert dit fenomeen als een teken van de menselijke soort als geheel en heeft het objectieve, algemene tekens. Het belangrijkste kenmerk van een wereldbeeld is de integriteit ervan, het is een complexe formatie, het is een vorm van sociaal en individueel menselijk bewustzijn. Het wordt ook gekenmerkt door generalisatie, omdat iemand uit ervaring universele conclusies trekt en het universum verklaart. structuur Omdat een wereldbeeld een complexe formatie is, worden er verschillende niveaus in onderscheiden, ten minste twee: dit zijn soorten wereldbeelden van een theoretische en praktische volgorde. De eerste zijn het resultaat van een abstract begrip van de meest algemene principes van het bestaan ​​van de wereld, die meestal wordt gevormd in de loop van opleiding, filosofische en wetenschappelijke kennis, de laatste zijn de ideeën die spontaan worden gevormd over de volgorde van de dingen in de wereld, ze worden bepaald door individuele ervaring. 

De componenten wereldbeeldstructuren zijn kennis, interesses, ambities, principes, idealen, stereotypen, normen, overtuigingen. 

Het wereldbeeld, de soorten en vormen ervan zijn het resultaat van iemands begrip van de omringende realiteit. De belangrijkste structurele elementen zijn wereldperceptie en begrip van de wereld als de implementatie van twee fundamentele manieren om de realiteit te beheersen. 

Wereldbeeld - het resultaat van kennis met behulp van de zintuigen, percepties en emoties. Begrip is het resultaat van een logisch, rationeel begrip van de feiten van de objectieve en subjectieve werelden. Het complexe vormingsproces Een persoon ontvangt niet vanaf de geboorte allerlei wereldbeelden, ze kunnen alleen in vivo worden gevormd. Socialisatie is direct gerelateerd aan de vorming van een wereldbeeld. Wanneer een persoon universele menselijke en filosofische vragen begint te stellen, begint het wereldbeeld vorm te krijgen. Dit is een complex proces dat tegelijkertijd in meerdere vlakken plaatsvindt. Een persoon verzamelt ervaring en kennis, interesses en vaardigheden worden in hem gevormd, dit alles zal onderdeel worden van het wereldbeeld. Het belangrijkste punt bij de vorming van het wereldbeeld is het zoeken naar iemands plaats in de samenleving, zelfrespect en persoonlijkheidsoriëntatie spelen hier een belangrijke rol. Geleidelijk wordt het systeem van beoordelingen van de wereld en zichzelf daarin vastgelegd en gaat het in op de categorie van overtuigingen en ideeën, die de basis vormen van het wereldbeeld. Het proces om een ​​wereldbeeld te vormen is lang en misschien zelfs eindeloos. Het begint in de kindertijd, wanneer elementaire levensideeën worden gelegd en stereotypen worden gevormd. In de jeugd verschijnt een systeem van principes dat de basis zal vormen voor menselijk handelen, en in de volwassenheid vindt de kristallisatie van het wereldbeeld plaats, zijn bewustzijn en correctie. Dit proces kan een leven lang meegaan. Onderwijs speelt een belangrijke rol. Verschillende manieren en soorten wereldbeeldvorming leiden ertoe dat het vele vormen en opties aanneemt. 

Traditionele wereldbeelden Een brede kijk op de wereld is een wereldbeeld, het kan zich spontaan ontwikkelen in de eerste stadia, gebaseerd op levenservaring, maar het wordt meestal blootgesteld aan sociale invloedsfactoren, in de eerste plaats heeft het gezin de belangrijkste invloed. Traditioneel is het gebruikelijk om zulke soorten wereldbeelden te onderscheiden als het gewone, filosofische, wetenschappelijke, historische, religieuze, mythologische. Er zijn ook pogingen om typen op verschillende gronden te onderscheiden, bijvoorbeeld een optimistisch en pessimistisch wereldbeeld, rationeel en intuïtief, systemisch en chaotisch, esthetisch. Er kunnen talloze dergelijke voorbeelden zijn. 

Mythologisch wereldbeeld Primitief bewustzijn en assimilatie van de wereld nam verschillende vormen en soorten aan, het wereldbeeld van een persoon werd gevormd op basis daarvan. Mythologische ideeën over de wereld worden gekenmerkt door syncretisme en een metaforische vorm. In onverdeelde vorm combineren ze overtuigingen, kennis, overtuigingen. Dat is de reden waarom wetenschap, religie en filosofie ooit uit mythen zijn ontstaan. 

Het mythologische wereldbeeld is gebaseerd op directe ervaring, een persoon kon zelfs in de tijd van het worden niet diep in dingen doordringen, maar hij had antwoorden op de vragen van het zijn nodig, en hij creëert een systeem van verklaringen, dat hij in een mythopoetische vorm aanbrengt. Het mythologische wereldbeeld wordt minder gekenmerkt door kennis, en in grotere mate door representatie en geloof. Het weerspiegelt de onweerstaanbare afhankelijkheid van de mens van de krachten van de natuur. Mythologische ideeën komen uit de primitieve oudheid, maar ze verdwijnen niet uit het leven van de moderne mens - sociale mythologie gebruikt tegenwoordig met succes de eenvoudigste verklarende mechanismen. Ieder van ons in onze individuele ontwikkeling doorloopt het stadium van mythologische kennis en de elementen van het mythologische wereldbeeld zijn relevant in elk historisch tijdperk. 

Religieus wereldbeeld Het mythologische wereldbeeld wordt vervangen door een religieus wereldbeeld. Ze hebben veel gemeen, maar een religieus wereldbeeld is een hoger stadium van menselijke ontwikkeling. Als het mythologische alleen was gebaseerd op zintuiglijke beelden en tot uitdrukking kwam in de houding, dan voegt religieus logische waarneming toe aan zintuiglijke waarneming. De belangrijkste vorm van bestaan ​​van een religieus wereldbeeld is geloof, en op deze basis is de wereld van de gelovige gebaseerd. Het geeft een persoon antwoorden op de basisvragen van het zijn en vertrouwt niet alleen op emoties, maar ook op logica. Een religieus wereldbeeld bevat al een ideologische component, vestigt een oorzakelijk verband tussen fenomenen, acties van mensen en de wereld. De belangrijkste soorten religieus wereldbeeld - jodendom, islam, christendom, boeddhisme - belichamen verschillende beelden van de wereld en idealen. Religie verklaart niet alleen de wereld, maar legt ook bepaalde gedragsregels vast. Het religieuze beeld van de wereld bevat morele idealen en normen, dit wereldbeeld wordt al gebouwd in de loop van antwoorden op vragen over de zin van het leven en de plaats en betekenis van een individu in de wereld. De centrale plaats in het religieuze wereldbeeld wordt ingenomen door de persoon en het idee van God, hij fungeert als de bron van alle fenomenen en het belangrijkste verklarende argument. Een persoon wordt de enige vorm van realisatie van religiositeit aangeboden - geloof, dat wil zeggen dat, ondanks de aanwezigheid van logica in religieuze teksten, een beeld van de wereld van de gelovige nog steeds is gebouwd op emoties en intuïtie. 

Historisch wereldbeeld De mensheid in het ontwikkelingsproces ondergaat aanzienlijke veranderingen in houding en vooruitzichten. In dit verband kunnen we praten over het wereldbeeld van verschillende historische tijdperken, die worden geassocieerd met een dominante kijk op de wereld. De oudheid is dus een tijd van dominantie van esthetische en filosofische idealen. Ze zijn het belangrijkste referentiepunt van een persoon in de perceptie van de wereld. In de middeleeuwen heerst een religieus wereldbeeld, het is geloof dat een bron van begrip voor de wereld wordt en antwoorden op belangrijke vragen. In de moderne tijd is de basis voor de vorming van een wereldbeeld het wetenschappelijke beeld van de wereld, de natuurwetenschappen beantwoorden de belangrijkste vragen om in overeenstemming te zijn met hun ontdekkingen en hypothesen. De 19e eeuw is de tijd van de vorming van een multipolair beeld, parallel zijn er verschillende filosofische en wetenschappelijke concepten die het belangrijkste ideologische principe voor mensen worden. In de 20e eeuw groeit het mozaïek van wereldbeelden alleen en vandaag kun je zien dat ze op verschillende gronden worden gevormd - van mythologisch tot wetenschappelijk. 

Gewoon wereldbeeld Het eenvoudigste soort wereldbeeld is het gewone, dat ideeën over het dagelijks leven combineert. Dit is een deel van het bewustzijn dat rechtstreeks voortvloeit uit de ervaring van een persoon. Het wordt gevormd op basis van sensorisch-emotionele perceptie van de wereld. De belangrijkste bron van ideeën voor het dagelijkse wereldbeeld - deelname aan praktische activiteiten, arbeid en sociale activiteit. Een persoon observeert de omringende realiteit: de natuur, andere mensen en zichzelf. Hij stelt de wetten vast die de uitgangspunten worden van het gewone wereldbeeld. Vaak wordt het ook gezond verstand genoemd. Een kenmerk van het dagelijkse wereldbeeld is traditie. Tegenwoordig zijn de media primair verantwoordelijk voor de vorming ervan, en stereotypen zijn de belangrijkste bestaansvorm. Vaak wordt het gerealiseerd in de vorm van bijgeloof, omdat het gebaseerd is op ideeën die van generatie op generatie worden overgedragen, niet altijd bevestigd door wetenschap of praktijk. 

Filosofisch wereldbeeld Reflecties op de zin van het leven, op de basis van het zijn en het doel van de mens leiden ons naar het ontstaan ​​van een filosofisch wereldbeeld. Het is voortdurend in ontwikkeling en uitbreiding, zoals elke theoretische kennis, verrijkt met nieuwe gedachten. 

Een kenmerkend kenmerk van het filosofische wereldbeeld, in tegenstelling tot het mythologische en religieuze, is gebaseerd op kennis. Filosofie komt voort uit objectieve kennis van de wereld, maar interpreteert ze via een subjectieve methode - reflectie. Het is ook kenmerkend voor filosofische reflectie om te vertrouwen op de wetten van de logica, terwijl ze werken met hun categorieën en concepten. Filosofisch wereldbeeld wordt gekenmerkt door systematiek, in plaats van zintuiglijke ervaring, de leidende methode van cognitie is reflectie. Filosofisch wereldbeeld Drie evolutionaire stadia van vorming zijn verstreken: kosmocentrisme, toen werd gezocht naar antwoorden op vragen over de oorsprong van het universum; theocentrisme, de oorzaak van alle dingen is God; antropocentrisme, wanneer de problemen van de mens op de eerste plaats komen, duurt dit stadium vanaf de tijd van de Renaissance tot heden. 

De belangrijkste soorten van filosofische wereldbeelden, zijn: idealisme en materialisme. Ze ontstonden bij het aanbreken van de mensheid. Het idealistische wereldbeeld beschouwt het ideale principe als het belangrijkste principe van de wereld: spirituele, mentale, mentale fenomenen. Het materialisme verwijst daarentegen naar het primaire principe als materie, dat wil zeggen dingen, objecten en lichamen. De filosofie omvat dus niet alleen vragen over iemands plaats op aarde en de betekenis ervan, maar reflecteert ook op de primaire bronnen van de wereld. Andere soorten wereldbeschouwing in de filosofie worden ook onderscheiden: agnosticisme*, scepticisme en meer private: positivisme, irrationalisme en rationalisme, existentialisme en andere. 

Wetenschappelijk wereldbeeld In de loop van de ontwikkeling van het menselijk denken verschijnen nieuwe soorten wereldbeeld. De wetenschappelijke verklaring van de wereld wordt gepresenteerd in de vorm van algemene kennis over haar organisatie en structuur. Het probeert de belangrijkste vragen van redelijk en rationeel zijn te beantwoorden. Onderscheidende kenmerken van het wetenschappelijke wereldbeeld: systemisch en integriteit, gebaseerd op logica, en niet op geloof of gevoel. Het is uitsluitend gebaseerd op kennis, bovendien, geverifieerd en bevestigd, of op logische hypothesen. Het wetenschappelijke wereldbeeld beantwoordt vragen over de wetten die het bestaan ​​van de objectieve wereld beheersen, maar reflecteert, in tegenstelling tot andere soorten, niet over de houding tegenover hen. Omdat het wereldbeeld altijd wordt gerealiseerd in de vorm van waarden en levensrichtlijnen, creëert de wetenschap een cognitieve reserve, die de basis voor gedrag wordt.

(bron: https://biz.htgetrid.com/nl/new-vidy-mirovozzrenij-ponyatie-i-formy.html)

(9) - Wat kan je hier zelf nu uit afleiden? Wat zou ik er zelf over zeggen?

Ik heb ongetwijfeld een wereldbeeld. Ik moet o.a. denken aan de begrensde en niet-begrensde wereld visie waarin je de rol van de overheid en centraal gezag ziet. Verschillende mensen hebben andere visies over de rol van de overheid. Maar of hierdoor een ander wereldbeeld nodig is?

Hoe zit ik zelf de wereld?  Is het bestaan van (een) God belangrijk voor het handelen van mensen? En verandert dan je wereldbeeld? Hebben Joden en Christenen een ander wereldbeeld. En moslims? Gezien de integratieproblemen zou je stellen dat Moslims heel anders denken, maar die integratieproblemen kan je ook schuiven onder cultuurverschillen. Die dan weer te maken kunnen hebben met een wereldbeeld.

De marxist denkt anders dan een liberaal. Logisch. Een reductionistisch wereldbeeld wat je vaak in de wetenschap ziet is anders dan een holistisch wereldbeeld. Maar waar zitten die verschillen precies, en kan je echt van zo'n wereldbeeld spreken als een abstractie die ook concreet te maken is?

Actueel: de gelijktijdige publicatie van een boek over het asielprobleem van Grunberg en Koopmans was aanleiding  voor een journalist om beide wereldbeelden van de twee schrijvers te vergelijken (Zie: de beste georganiseerde schrijver)

(10) - Op de website van de Vrije universiteit van Brussel staat een onderzoek naar het concept van wereldbeeld.

Het eerste deel van deze tekst geeft een overzicht van wat een wereldbeeld is en waarom het noodzakelijk is er een te hebben. Het tweede deel richt zich op het streven naar een geïntegreerd wetenschappelijk wereldbeeld. In het kader van deze poging worden drie algemene wetenschappelijke benaderingen voorgesteld: de algemene systeemtheorie (systems theory) als een universele taal voor de wetenschap, een algemene probleemoplossende (problem-solving) benadering en het algemene idee van evolutie, in de ruimste zin van het woord. We besluiten met een enkele opmerkingen over de beperkingen van een zuiver wetenschappelijk wereldbeeld. (bron: https://researchportal.vub.be/nl/publications/what-is-a-worldview)

Er is dus wel degelijk een meer academisch onderzoek naar dit idee van wereldbeeld. Een boek dat hier bij hoort is dit: "Nieuwheid Denken. De Wetenschappen En Het Creatieve Aspect Van De Werkelijkheid, Jan van der Veken"

De wetenschappen en in het bijzonder de exacte wetenschappen hebben het moeilijk met het creatieve aspect van de werkelijkheid. Vooral bij de studie van complexe en niet-lineaire systemen zoals levende wezens duiken er nieuwe wetten op die niet in reductionistische visie blijken te passen. Deze 'emergente' wetten zijn immers niet tot de fundamentele wetten van de fysica te herleiden.

In dit boek bespreken we de problemen die samengaan met het ontstaan van nieuwe structuren en gedragspatronen tijdens het evolutieproces. We trachten een denkkader te ontwikkelen om nieuwheid te denken. Daarbij gaan we ervan uit dat het creatieve aspect van de werkelijkheid zich niet volledig aan de rationaliteit onttrekt. Belangrijke thema's zijn onder meer de geslaagde structuur van de werkelijkheid, de grenzen van het reductionisme, het emergentiebegrip en de visies van Leo Apostel en Alfred North Whitehead. (bron: https://www.bol.com/nl/nl/p/nieuwheid-denken/1001004006296884/?bltgh=it6D2Fwv5RvjYsrPYZFODA.2_6.7.ProductPage)

Apostel en van der Veken hebben vragen opgesteld die belangrijk zijn voor het bepalen van een wereldbeeld:

Dit vraagt om een vervolg.

--
2016/09/een-kwestie-van-conflicterende-visies (Thomas Sowell)

-- * aug 2024 luisterend naar de Zomergasten-podcast hoor ik Marleen Stikker vertellen over hoe een agnistisch wereldbeeld (o.a. door het uitstellen van een mening) haar geholpen heeft. Vooral nieuwsgierig blijven.