Eindelijk las ik dan dit boek, Silent Spring van Rachel Carson. Ik kreeg het cadeau voor mijn verjaardag, van iemand die geologie en milieukunde had gestudeerd en nu op het gebied van waterhuishouding promotie doet. Het boek had haar leven veranderd, vertelde ze me.
Ik kende het boek als fenomeen, maar niet qua inhoud. Inmiddels heb ik het gelezen.
Op wikipedia staat een uitgebreide samenvatting en zoekend op Silent Spring geeft tal van referenties. De meeste daarvan zijn "zestig jaar later:" wat is nu de status quo (zie onder voor een aantal links).
Er is een voor en een na Silent Spring. Zelf op mijn eigen blog zie ik dat in die jaren het WNF wordt opgericht. Ook de milieubeweging komt tot stand na het werk van Carson. Milieu is nog geen thema in de politiek.
Een aantal termen die veel voorkomen in het boek zijn als volgt (in willekeurige volgorde):
- DDT 130
- resistance 53
- environment 76
- toxic 72
- parasite 20
- spider 26
- oxidation 22
- energy 49
- cancer 119
- disease 142
- persticides 76
- poison 250
- environment 76
- synthetic 16
- ecology 22
- nature 104
Wat ik er zelf nog uithaal zonder weer een hele samenvatting te geven is dit.
Het boek bestaat uit een eenvoudige structuur van zeventien hoofdstukken, en zijn geschreven in een wat geromantiseerde stijl die inhoudelijk wel alarmeert maar qua vorm bijzonder beschaafd blijft. De toon van een vergelijkbaar boek van milieuactivisten van nu zou veel harder klinken. Slechts twee hoofdstukken hebben de term dood in zich (elixers of death en Rivers of death).
De eerste twaalf hoofdstukken gaan over algemene biologie en ecologie en laten diverse voorbeelden zien waar voornamelijk DDT - dat is de essentie - veel meer schade doet aan het milieu (en term die nog niet gebruikt wordt).
Persoonlijk vallen mij twee dingen op in deze hoofdstukken. Allereerst dat ik al eerder schreef en waar ik me zelf bewust van ben is hoe weinig ik weet van biologie en chemie. In hoofdstuk drie begint ze met een lezing over de moleculaire structuur van methanol waar eenvoudige binding met chloor tot (in twee stappen) aneastethische chloroform oplevert. Dat is dan ook de enige uitleg op dat (school of wetenschappelijke) niveau, dat verder niet meer terugkeert. Maar ook qua biologie zijn al deze hoofdstukken erg leerzaam, vooral voor een leek zoals ik. Het gaat om zaken als rivieren en gewoon de bodem en hoe een eenvoudige worm voor een ecologisch evenwicht zorgt, door deze bodem open te spitten, als het ware. [het huidige stikstof debat kan ik na het lezen van dit boek echter nog niet plaatsen in het geheel].
Dan komt in hoofdstuk dertien opeens de mens en haar energiehuishouding, Mitochondria, mitosis en ATP (als batterijoplader - ATP is de universele valuta van energie) en ADP (ontlader) tevoorschijn. Oxidatie krijgt (toen al) aandacht en hoe levende wezens sterven door synthetische chemie.
Het hoofdstuk wat hier logischerwijs op volgt gaat over kanker. Zij schrijft dat de strijd in het eind van de vorige eeuw (dus rond 1900) ging om de toegenomen hoeveelheid germs (ziektekiemen), en "nu" is de wereld overbevolkt met carcinogens.
De natuur vecht terug (H15) laat zien dat de natuur zeker nit hulpeloos is, en resilience toont (een hedendaagse term) en dat het juist de insecten zijn die (70% tot 80%o van de levende wezens op aarde zijn zijn insecten) die in te zetten zijn tegen het probleem waar juist DDT als oplossing gold (zoals bladluis), als ook over resistentie. Hier komt de Nederlandse bioloog C.J. Briejèr (weer) in beeld die hier veel ervaring mee heeft. In een onderzoek van Robert Metcalf wordt het probleem duidelijk dat insecticide alle insecten aanvalt en dood, terwijl dat juist het probleem is, die insecten kunnen elkaar bestrijden (dat gebeurt nu ook in de land en tuinbouw (zie onder). Resistentie komt o.a. voor bij de spin myth (spider mite). De spin (kijk naar het werk van Dr. Ruppertshofen) is precies een van de insecten die ingezet kan worden als middel tegen plagen. Het hoofdstuk sluit af met een filosofische quote (G.C. Ullyett): we must abandon the attitude of human superiority...
Natuurlijke selectie werkt ook bij resistentie. De slimste insecten overleven, maar voor mensen is dit geen oplossingen. Resistentie tegen gif duurt eenvoudigweg te lang. [ik moest hier denken aan natuurlijk immuniteit van de corana virussen van nu].
Maar ook hier gaat het (qua "wapens") om biologie en niet enkel om chemie. [ook qua professies interessant*] Dat is de andere weg. Hier komt een duidelijk fenomeen boven water wat in de hele wereld en economie werkt: schaalgrootte. Chemie en pesticide zijn zo effectief juist omdat ze op grote schaal in te zetten zijn geweest. Schaalgrootte is de factor in de economie van alle tijden.
In het nawoord (uit 1999) gaat Linda Lear in op o.a. het wetenschappelijke establishment van die tijd en de problemen van toen en van nu.
Inderdaad een bijzonder boek.
* - Er zijn gewoon meer mensen die scheikunde studeren dan biologen, lijkt me en dat houdt heel simpel in meer mensen die zich om de natuur bekommeren dan die professionals die de natuur als grondstof zien.
--
Er zijn drie boeken uit de jaren zestig die de alarmklok geluid hebben over het gif dat royaal is rondgesproeid tegen “ongedierte” – en dat nog wordt rondgesproeid, maar anders. Het bekendste is zeker Silent spring van Rachel Carson, in het Nederlands vertaald onder de titel Dode lente. Het tweede is Zilveren sluiers van de Nederlandse bioloog C.J. Briejèr, die eerder dan zijn vakgenote over het gevaar van insectenbestrijdingsmiddelen geschreven had. Maar net iets eerder nog was er – jawel – “onze eigen” Murray Bookchin onder het pseudoniem Lewis Herber met Our synthetic environment.*) Zestig jaar geleden geschreven, net als Silent spring. “Er is nog tijd” staat er in het voorwoord. (bron: https://krapuul.nl/berusting-is-de-dood/)
"Urgentie en traagheid." We zijn nu 150 pagina’s verder in Hilhorsts graverij in het leven en de ziel van Rachel Carson, haar talenten en ontwikkeling. De laatste 125 pagina’s gaan over haar erfenis en wat we daarmee gedaan hebben. Haar werk heeft, zeker ook in Nederland, geleid tot milieubewegingen en een breder milieubesef bij het grote publiek. In de loop der decennia zijn kleine en grotere successen geboekt... Maar het is een hardnekkige eigenschap van de mens om steeds opnieuw dezelfde fouten te maken. Hilhorst noemt twee begrippen als belangrijke oorzaak en die ook steeds terugkeren in Carsons morele overwegingen: urgentie en traagheid. Super-actuele punten in de huidige discussie over milieucrises. De problemen zijn urgent, de aanpak stroperig traag. (bron: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/60-jaar-na-silent-spring)
"Boeren die het anders doen." Het goede nieuws is dat volgens Van Dijk er nu al veel innovatieve oplossingen zijn. Als milieu-wetenschapper is hij zich gedurende zijn carrière steeds meer gaan verdiepen in alternatieven voor de huidige intensieve landbouw. Daar komt hij steeds meer boeren tegen die het anders doen. Die aan natuurlijke plaagbescherming doen bijvoorbeeld, door loopkevers aan te trekken (eten 1000 bladluizen per uur!) of lieveheersbeestjes. Een andere oplossing is strokenteelt, of het zelfs helemaal door elkaar heen zetten van planten, waardoor het veld voor de insect geen gespreid bedje met eten meer is. En tot slot de laatste innovatie, die nog in de kinderschoenen staat: het versterken van de natuurlijke afweer van planten door de goede bacteriën in de bodem rondom de wortels van de plant te bevorderen. “Een soort Yakult voor planten.” (bron: https://www.sg.uu.nl/artikelen/2020/09/hoe-we-een-tweede-silent-spring-kunnen-voorkomen)
Reacties