Faalangst (overwinnen) als cultuurfenomeen
Op een website (www.angstlijst.nl) vond ik een opsomming van alle mogelijke angsten. Toen ik het profiel las bleek het initiatief van iemand te zijn die ooit een burn-out had gekregen en zelf een psychologische methode had uitgevonden. De angsten op de site zijn gerubriceerd in vijf categorieën: sociaal, ruimtelijk, natuur, lichamelijk en overig. Tezamen iets meer dan 400 angsten. Veel daarvan zijn bijzonder, zoals "ablutofobie"... De categorie natuur levert de meest bekende angsten op, zoals de angst voor spinnen. Wie is er niet bang (al dan niet, geweest) voor spinnen? Deze angst zou je psychologisch kunnen noemen. Een spin is iets dat je niet kent, een vreemd wezen, terwijl wij mensen in steden opgroeien. Vroeger toen men nog veel meer op het platteland leefde zou een angst voor spinnen veel minder logisch zijn.
Vliegangst is een van de meest moderne angsten, denk ik. Vroeger waren er geen vliegtuigen, dus bestond de angst er ook niet voor. In die zin zou je een categorie - technologie - verwachten, waar de mens argwaan tegen heeft. Zowel vliegangst als pleinvrees vallen binnen de categorie ruimtelijk. hier denk ik dan aan architectuur. De mens in haar omgeving. Pleinvrees is in die zin te vergelijken met angst voor spinnen wanneer in beide gevallen de persoon niet gewend is aan dan wel open ruimtes dan wel aan vreemde dieren.
Bij de lichamelijke fobieën staan angsten als smetvrees of vrees om te stikken. En bij de categorie overige is een bijzondere clown-angst te vinden, maar ook de angst voor mannen of vrouwen. Deze lijken me nu juist weer typisch "sociale" angsten.
Bij de categorie sociaal staat de specifieke angst: faalangst, waar ook plankenkoorst of examenvrees onder geschaard wordt.
Wat me opvalt aan deze angstlijst is dat het een handige inventarisatielijst is om te analyseren waar angsten vandaan komen. Een nadeel is dat angsten emoties zijn die zich soms moeilijk in rationele taal laten vatten. De categorieën sociaal, natuur, lichaam en ruimte geven wel wat houvast. Maar in het algemeen is een angst iets psychologisch. Dat weet de initiatiefnemer van de site ook want hij Pieter Frijters, overtuigd van zijn creatieve vermogen, besloot om het psychologische wiel opnieuw uit te vinden.
En dan heb je nog een typische angst of aanleg zoals timide of schuchterheid, hoe zit het daarmee? Deze angst staat niet in de angstenlijst, en dat komt omdat het meer een persoonlijkheidskenmerk is. Verschillende mensen kunnen meer of minder angstig zijn, los van de ervaringen die ze meegemaakt hebben.
Voor veel angsten heeft de psychologie geen echt antwoord. Voor sommige angsten is het zinvoller om niet jezelf en je angst als uitgangspunt te nemen, maar de wereld om je heen, de cultuur of maatschappij en je angst te spiegelen aan een manier van leven. Een soort levensfilosofie.
Faalangst is daarvoor misschien wel een goed voorbeeld. Hoe komt het dat sommige mensen steeds maar weer iets proberen en zich niet uit het veld laten slaan door hun "mislukkingen," terwijl anderen na een try-out dichtslaan? Gaat het hierbij juist niet om een levensfilosofie?
Een voorbeeld hiervan vond ik in het boek, de schoonheid van de mislukking.
Een filosofische invalshoek over het bestrijden van faalangst, dat begint met de stelling dat je met falen sneller leert. Bijvoorbeeld bij een belangrijke tenniswedstrijd. Wanneer je verliest en echt de ambitie hebt om te winnen dan zorgt een verlies dat je beter oplet op wat je fout gedaan hebt, die lessen zijn waardevoller dan wanneer je gewonnen zou hebben.
Of dat fouten maken je naar de juiste weg voert. De schrijver Charles Pépin, haalt hier uit een lange lijst van filosofen en denkers de filosoof Bachelard aan die meent dat de wijsheid ligt in het herkennen van de fouten die je maakt in het leven en de kracht bezitten om deze recht te zetten. Alleen de dwaas volhardt in zijn verkeerde visie (hoor ik Gracian zeggen). Ook gebruikt hij het begrip Kairos, het moment waar de werkelijkheid ons iets nieuws doet ervaren; een opportuun moment en hij doelt dan op de crisis waar dit boek mede een product van is. Het is juist heel gewoon om angst te ontwikkelen in een crisissituatie waar je niet meer herkent en de vertrouwde omgeving wegzakt. Juist dat moment kan echter ook een start zijn voor een nieuw begin. Het cliché-matig is het een onderwerp van alle crisisboeken die allemaal hetzelfde zeggen, wellicht omdat er een kern van waarheid in zit, niet in de laatste plaats omdat deze crisis ook gewoon een terugkerend fenomeen is waar anderen al lang over nagedacht hebben en tijdloze kennis opgeleverd heeft, blijkens een quote in het boek van Hannah Arendt die schrijft in haar boek the crisis in culture dat de deugd van de politiek de deugd van het begin is, dus wanneer we in een collectieve crisis zitten moeten we ons durven afvragen, wat is er dat gaat beginnen? Een boek uit 1961!
Een ander hoofdstuk zoomt in op de mislukking als bouwsteen van ons karakter. Aan de hand van de dialectiek van Hegel, meent hij dat elke tegenslag, een overwinning hoort, in een spel van een kracht en een tegenkracht die uiteindelijk zorgt voor een nieuwe positie. Een christelijke lezing van de mislukking is een les in nederigheid. Een weer andere filosofische stroming ziet tegenslag als een toetsing van een idee of proces aan de realiteit. Ook de hedendaagse slogan dat een crisis de kans geeft om jezelf opnieuw uit te vinden weet Pépin te relateren aan een filosofische stroming: het existentialisme van Sartre wanneer een mislukking ons op een kruispunt in het leven zet waardoor we een andere weg inslaan. In L'être et le Néant, schrijft Sartre dat een rots op je pad tot weerstand leidt, maar je ook kan helpen om deze te beklimmen voor een nieuw uitzicht.
Er is ook een psychoanalytische lezing, die de filosofie van Freud citeert. In deze visie zorgt #falen voor een nieuw doel, zoals in het geval van Darwin voor wie het de bedoeling was om arts te worden, maar godzijdank mislukte hij daarin. Bij Freud gaat het om het onderbewuste die opleeft wanneer iemands ego, id en superego verschillende doelen nastreven. Wanneer een sollicitatiegesprek faalt, dan kan dat in de zienswijze van Freud heel goed zijn dat dit een bedoeld effect is geweest, een manifestatie van het superego die zich niet bediend voelde. De psychoanalyse zegt ons dus dat mislukkingen tegelijkertijd successen kunnen zijn, als ook het tegengestelde: successen zijn mislukkingen wanneer we niet trouw aan ons eigen zelf zijn.
Mislukken doet pijn omdat we de onderneming persoonlijk opvatten, deze lezing zou van Erich Fromm kunnen zijn al wordt deze filosoof niet aangehaald, maar het gaat om het verschil tussen hebben en zijn: mislukt hebben versus mislukt zijn.
Freud is de eerste psycholoog die zijn psychologie op een hoger niveau heeft gebracht, het gevoel van het individu als cultuurfenomeen. In zijn boek civilization and its discontent - in het Spaans el malestar en la cultura - schrijft hij over de afwijzing van het individu door de (normen van de) groep. Wat goed is voor het individu, zegt Freud, hoeft niet automatisch positief te zijn voor de cultuur en visa versa. De uitdaging hier is om je tegen de groep en de massa af te zetten, ook al denkt iedereen dat je gek bent (mijn vertaling).
Dat lukt niet direct en gaat gepaard met kleine stappen - is het advies van Pepin, maar iedereen kan de stap zetten, daar is enkel moed voor nodig. Dat je in de huidige tijd niet met deze visie wordt opgeleid en opgevoed blijkt wel uit het schoolsysteem waar succes, begint met een zes of zeven, en falen beloond wordt met een onvoldoende.
Maar uiteindelijk is het falen onderdeel van het menselijk leven, in tegenstelling tot het leven in het dierenrijk. Een spin weet hoe hij een web moet spinnen, wanneer hij daarin faalt overleeft deze niet. Zo niet bij de mens. Falen is een soort tweede natuur?
In het nawoord gaat de Franse schrijver nog in op het woord Echec, dat volgens hem een Arabische oorsprong heeft, zoals in "échec et mat," schaakmat, waar hij precies het tegenovergestelde mee wil uitdragen, dat je niet schaakmat bent wanneer je faalt. Dat gebeurt enkel wanneer je teveel waarde legt op wat je omgeving - via de cultuur - ervan vindt.
In die zin lijken veel angsten wel op elkaar in dat je vanuit je omgeving waarin je opgroeit, woont en of werkt iets geleerd hebt, waar tegen je moet vechten. Bij faalangst is dat dat je een andere weg bewandelt dan veel van je klasgenoten, studiegenoten of vrienden. Maar zij bepalen niet wie je bent. Het is maar je omgeving: karakter, schrijft een bekend persoon, is dat wat je doet wanneer niemand kijkt.
--
2018/01/cultuurtyperingen-washington-versus-new-york
-- 3 juni '18. Qua angsten ontbreekt er nog een belangrijke in het rijtje sociale angsten, namelijk Fomo, the fear of missing out. De angst om iets te missen, is typisch een sociale vrees die zeer actueel is met de technologie van nu.
Vliegangst is een van de meest moderne angsten, denk ik. Vroeger waren er geen vliegtuigen, dus bestond de angst er ook niet voor. In die zin zou je een categorie - technologie - verwachten, waar de mens argwaan tegen heeft. Zowel vliegangst als pleinvrees vallen binnen de categorie ruimtelijk. hier denk ik dan aan architectuur. De mens in haar omgeving. Pleinvrees is in die zin te vergelijken met angst voor spinnen wanneer in beide gevallen de persoon niet gewend is aan dan wel open ruimtes dan wel aan vreemde dieren.
Bij de lichamelijke fobieën staan angsten als smetvrees of vrees om te stikken. En bij de categorie overige is een bijzondere clown-angst te vinden, maar ook de angst voor mannen of vrouwen. Deze lijken me nu juist weer typisch "sociale" angsten.
Bij de categorie sociaal staat de specifieke angst: faalangst, waar ook plankenkoorst of examenvrees onder geschaard wordt.
Wat me opvalt aan deze angstlijst is dat het een handige inventarisatielijst is om te analyseren waar angsten vandaan komen. Een nadeel is dat angsten emoties zijn die zich soms moeilijk in rationele taal laten vatten. De categorieën sociaal, natuur, lichaam en ruimte geven wel wat houvast. Maar in het algemeen is een angst iets psychologisch. Dat weet de initiatiefnemer van de site ook want hij Pieter Frijters, overtuigd van zijn creatieve vermogen, besloot om het psychologische wiel opnieuw uit te vinden.
Voor veel angsten heeft de psychologie geen echt antwoord. Voor sommige angsten is het zinvoller om niet jezelf en je angst als uitgangspunt te nemen, maar de wereld om je heen, de cultuur of maatschappij en je angst te spiegelen aan een manier van leven. Een soort levensfilosofie.
Faalangst is daarvoor misschien wel een goed voorbeeld. Hoe komt het dat sommige mensen steeds maar weer iets proberen en zich niet uit het veld laten slaan door hun "mislukkingen," terwijl anderen na een try-out dichtslaan? Gaat het hierbij juist niet om een levensfilosofie?
Een voorbeeld hiervan vond ik in het boek, de schoonheid van de mislukking.
Een filosofische invalshoek over het bestrijden van faalangst, dat begint met de stelling dat je met falen sneller leert. Bijvoorbeeld bij een belangrijke tenniswedstrijd. Wanneer je verliest en echt de ambitie hebt om te winnen dan zorgt een verlies dat je beter oplet op wat je fout gedaan hebt, die lessen zijn waardevoller dan wanneer je gewonnen zou hebben.
Of dat fouten maken je naar de juiste weg voert. De schrijver Charles Pépin, haalt hier uit een lange lijst van filosofen en denkers de filosoof Bachelard aan die meent dat de wijsheid ligt in het herkennen van de fouten die je maakt in het leven en de kracht bezitten om deze recht te zetten. Alleen de dwaas volhardt in zijn verkeerde visie (hoor ik Gracian zeggen). Ook gebruikt hij het begrip Kairos, het moment waar de werkelijkheid ons iets nieuws doet ervaren; een opportuun moment en hij doelt dan op de crisis waar dit boek mede een product van is. Het is juist heel gewoon om angst te ontwikkelen in een crisissituatie waar je niet meer herkent en de vertrouwde omgeving wegzakt. Juist dat moment kan echter ook een start zijn voor een nieuw begin. Het cliché-matig is het een onderwerp van alle crisisboeken die allemaal hetzelfde zeggen, wellicht omdat er een kern van waarheid in zit, niet in de laatste plaats omdat deze crisis ook gewoon een terugkerend fenomeen is waar anderen al lang over nagedacht hebben en tijdloze kennis opgeleverd heeft, blijkens een quote in het boek van Hannah Arendt die schrijft in haar boek the crisis in culture dat de deugd van de politiek de deugd van het begin is, dus wanneer we in een collectieve crisis zitten moeten we ons durven afvragen, wat is er dat gaat beginnen? Een boek uit 1961!
Een ander hoofdstuk zoomt in op de mislukking als bouwsteen van ons karakter. Aan de hand van de dialectiek van Hegel, meent hij dat elke tegenslag, een overwinning hoort, in een spel van een kracht en een tegenkracht die uiteindelijk zorgt voor een nieuwe positie. Een christelijke lezing van de mislukking is een les in nederigheid. Een weer andere filosofische stroming ziet tegenslag als een toetsing van een idee of proces aan de realiteit. Ook de hedendaagse slogan dat een crisis de kans geeft om jezelf opnieuw uit te vinden weet Pépin te relateren aan een filosofische stroming: het existentialisme van Sartre wanneer een mislukking ons op een kruispunt in het leven zet waardoor we een andere weg inslaan. In L'être et le Néant, schrijft Sartre dat een rots op je pad tot weerstand leidt, maar je ook kan helpen om deze te beklimmen voor een nieuw uitzicht.
Er is ook een psychoanalytische lezing, die de filosofie van Freud citeert. In deze visie zorgt #falen voor een nieuw doel, zoals in het geval van Darwin voor wie het de bedoeling was om arts te worden, maar godzijdank mislukte hij daarin. Bij Freud gaat het om het onderbewuste die opleeft wanneer iemands ego, id en superego verschillende doelen nastreven. Wanneer een sollicitatiegesprek faalt, dan kan dat in de zienswijze van Freud heel goed zijn dat dit een bedoeld effect is geweest, een manifestatie van het superego die zich niet bediend voelde. De psychoanalyse zegt ons dus dat mislukkingen tegelijkertijd successen kunnen zijn, als ook het tegengestelde: successen zijn mislukkingen wanneer we niet trouw aan ons eigen zelf zijn.
Mislukken doet pijn omdat we de onderneming persoonlijk opvatten, deze lezing zou van Erich Fromm kunnen zijn al wordt deze filosoof niet aangehaald, maar het gaat om het verschil tussen hebben en zijn: mislukt hebben versus mislukt zijn.
Freud is de eerste psycholoog die zijn psychologie op een hoger niveau heeft gebracht, het gevoel van het individu als cultuurfenomeen. In zijn boek civilization and its discontent - in het Spaans el malestar en la cultura - schrijft hij over de afwijzing van het individu door de (normen van de) groep. Wat goed is voor het individu, zegt Freud, hoeft niet automatisch positief te zijn voor de cultuur en visa versa. De uitdaging hier is om je tegen de groep en de massa af te zetten, ook al denkt iedereen dat je gek bent (mijn vertaling).
Dat lukt niet direct en gaat gepaard met kleine stappen - is het advies van Pepin, maar iedereen kan de stap zetten, daar is enkel moed voor nodig. Dat je in de huidige tijd niet met deze visie wordt opgeleid en opgevoed blijkt wel uit het schoolsysteem waar succes, begint met een zes of zeven, en falen beloond wordt met een onvoldoende.
Maar uiteindelijk is het falen onderdeel van het menselijk leven, in tegenstelling tot het leven in het dierenrijk. Een spin weet hoe hij een web moet spinnen, wanneer hij daarin faalt overleeft deze niet. Zo niet bij de mens. Falen is een soort tweede natuur?
In het nawoord gaat de Franse schrijver nog in op het woord Echec, dat volgens hem een Arabische oorsprong heeft, zoals in "échec et mat," schaakmat, waar hij precies het tegenovergestelde mee wil uitdragen, dat je niet schaakmat bent wanneer je faalt. Dat gebeurt enkel wanneer je teveel waarde legt op wat je omgeving - via de cultuur - ervan vindt.
In die zin lijken veel angsten wel op elkaar in dat je vanuit je omgeving waarin je opgroeit, woont en of werkt iets geleerd hebt, waar tegen je moet vechten. Bij faalangst is dat dat je een andere weg bewandelt dan veel van je klasgenoten, studiegenoten of vrienden. Maar zij bepalen niet wie je bent. Het is maar je omgeving: karakter, schrijft een bekend persoon, is dat wat je doet wanneer niemand kijkt.
--
2018/01/cultuurtyperingen-washington-versus-new-york
-- 3 juni '18. Qua angsten ontbreekt er nog een belangrijke in het rijtje sociale angsten, namelijk Fomo, the fear of missing out. De angst om iets te missen, is typisch een sociale vrees die zeer actueel is met de technologie van nu.
Reacties