De ondergang van het westen

How the west was lost (Dambisa Moyo, 2011), klinkt wat onschuldiger, maar de Nederlandse vertaling dekt de lading wel: het ziet er slecht uit voor het Westen, wanneer je nadenkt over de problemen die Moyo aankaart.

Ik las dit boek na twee andere (Nederlandse) boeken over Inflatie en De Schuldenberg en dit boek borduurt een beetje verder op de schuldenberg in de zin dat daar ook de hypotheeksituatie (in Nederland) als problematisch te boek staat, maar verder dan deze voorgaande boeken geeft dit economische verhaal toch wel veel meer te denken over ons typische westerse cultuur. En het cultuurprobleem daarvan. Een element daarvan zou je kunnen toeschrijven aan de complacency van het westen. Het is een verhaal dat me veel meer aansprak en geloofwaardiger leek dan Suicide of the West.

De gezamenlijke noemer wat dit boek deelt met een totaal ander thema van het eerste boek (Dead Aid) is dat goede intenties desondanks toch geen goede resultaten hoeven op te leveren (good intentions, bad outcome).

Aan de hand van de groeitheorie van Robert Solow die daarvoor drie factoren beschouwt, deelt ze het eerste deel van het boek in. Kapitaal is de eerste factor en daar gaat het vooral om de verkeerde allocatie van deze factor dat vooral zichtbaar is in de overheidsregulering om "iedereen maar een huis aan te praten," in de VS (maar ook in Nederland merkt de lezer dan wel op). Zij gaat hier duidelijk verder in haar kritiek door niet enkel op de schuldfactor te letten, maar juist ook op opportunity "kosten" van de slechte allocatie van kapitaal. "Hebben die banken niets anders om uit te lenen, dan simpele hypotheken?" Aan de hand van opties (beleggen) laat ze zien hoe risicoperceptie verschilt per marktpartij: de aandelen belegger ziet zijn aandeel als een call-optie en wil dat bedrijven zo veel mogelijk vreemd vermogen investeren, terwijl obligatiebeleggers juist willen dat bedrijven zo veel mogelijk met eigen vermogen investeren, omdat daarmee hun risico daalt. De huiseigenaar, is hierbij een soort "schizofreen gezinshoofd" die op en hybride manier risico ervaart: aan de ene kant hopend op waardestijgingen (aandelenbelegger) maar hij kan ook zijn huis kwijtraken (als schrijver van een putoptie), iets dat weinig huiseigenaren maar beseffen.
Ook het lenen voor consumptiedoeleinden - de creditcardcultuur - is dodelijk voor de suprematie van het westen...
De tweede factor, arbeid, krijgt ook een andere dan normale invalshoek, namelijk (o.a.) die van de arbeiderspensioenen, die als een weeffout bedacht zijn en waar nu de wrange vruchten van geplukt worden. Bij dit pensioensysteem blijkt de ponzifraude van Madoff maar wat geneuzel, volgens de auteur. De problemen van de pensioenen worden naar de toekomstige generaties toe geschoven en hier voegt ze toe dat "de Chinezen," geen pensioenen kennen. De problemen van het westen worden al bij de inleiding afgezet tegen het opkomende oosten, dat begon in Japan (in de jaren negentig) maar nu veel sterker nog overgenomen wordt door China en India.
De derde groeifactor bestaat uit een reeks van factoren die totale factor productiviteit heten en omvatten technologische ontwikkeling, maar ook juridische systemen en alle structurele zaken die productiviteit kunnen verhogen. Ook onderwijs en de verandering in het westen van een productiestructuur naar een service-economie krijgt aandacht. Er zijn steeds minder ingenieurs in het westen en door protectionisme komt er ook steeds minder immigratie van ingenieurs van buitenaf. Ook hier geeft het boek alvast een flash forward door te laten zien dat China en ook India meer dan genoeg ingenieurs opleiden en dat er in die landen alles wat in het westen geproduceerd werd en wordt ook daar gemaakt wordt inmiddels.
De dienstensector heeft zoals bekend is een veel lagere productiviteit...

Hoe loopt dit af? Een bepaalde visie staat beschreven in deel twee, maar die is veel minder interessant. China doet het nu goed, al weet niemand precies hoe dat komt en hoe de staatsregulatie zich in de toekomst kan blijven ontwikkelen, zonder dat het problemen oplevert. Het westen heeft - bij dit lezen - wel even voldoende problemen om over na te denken. Moyo vindt het vooral spannend hoe China, met een geheel ander systeem als het onze, toch veel meer groei weet te behalen. En zij zegt: let niet teveel op hoe China het doet, behoorbeeld zoals haar inmenging in Afrika, maar let op jullie (het westen) eigen problemen. Want, vergeet niet, toen Amerika hulp bood in Afrika, was dat met de eis dat de artsen ui Amerika moesten komen...

--
2018/12/edge-of-chaos