De stijl en productiviteit van stopwoorden
Volgens Wijdenes (het fictieve karakter dat verwijst naar een vriend van de schrijver, du Perron) gebruikt [in het boek, het land van herkomst] iedereen - bewust of minder bewust - stopwoorden en hoe minder ze opvallen, hoe belangrijker ze zijn. Zelf gebruikt hij vaak, "ik begrijp niet," aan het begin van een zin.
"Héverlé heeft de gewoonte naar stopwoorden te zoeken bij de mensen; soms vindt hij bijna onmerkbare, bewerend dat die de belangrijkste zijn; hij houdt vol dat ieder mens ze heeft. Bij Wijdenes is het dan: ‘Ik begrijp niet’, aan het begin van een zin geplaatst, en tekenend inderdaad. Haastig uitgesproken, met een iets hoger geluid."
In het Spaans heten stopwoorden, muletillas, krukjes. Anders dan stopwoorden lijken ze meer op hulpmiddelen in de conversatie.
"Niet dan?!"
Dat was een stopwoord dat ik zelf lange tijd gebruikt heb. Het is onderdeel van de stijl, want functioneel voegen ze niks toe, maar daarmee wordt duidelijk dat stijl ergens vandaan moet komen. Stijl hoort wel bij een functie. Elk stopwoord heeft zo zijn eigen doel.
Taalkundig zijn er diverse doelen: aandacht vragen, "vent, wat doe je nu!?" Een idee verduidelijken kan ook: "dus,..." of iets benadrukken. In mijn geval, "Niet dan?" ging het om goedkeuring vragen.
Ik werkte ooit voor een manager die om de haverklap zei: dat begrijp ik niet, vertelt het me nog eens." Dat was geen echt stopwoord, maar werkte met hetzelfde doel: stoppen. De conversatie laten stoppen, want er klopt iets niet. Normaal gesproken wil je een gesprek juist niet storen of onderbreken.
...
Iets anders is een stokpaard(je) iets van een gedachte of idee waar de spreker herhaaldelijk op terugkeert in een gesprek. Grappig genoeg is dat in andere talen niet te vinden, niet in het Frans of Spaans, Duits of Engels (behalve wanneer we hobbyhorse wel een stokpaard, maar niet metaforisch, meenemen).
...
In beide gevallen moet je als gesprekpartner goed Luisteren. Zonder goed naar de ander te luisteren kom je niet op stijlelementen en vandaar uit op een mogelijk diepere betekenis van wat iemand eigenlijk wil zeggen.
Reacties