Hoe lees je een boek?

Aan het eind van het boek in het derde deel, nadat hij zijn regels voor goed lezen heeft geopenbaard, stuit de schrijver (Mortimer Adler & Charles Van Doren) op een paradox, wanneer hij van non-fictie over gaat naar fictie-boeken. Het lezen van fictie is veel moeilijker dan het lezen van non-fictie, schrijft hij, maar tegelijkertijd is de kunde om literatuur te lezen veel meer aanwezig dan die voor het lezen van non-fictie boeken, zoals boeken over wetenschap, filosofie of geschiedenis. De uitleg van deze schijnbare paradox is dat - zo lees ik - literatuur en fictie is meer gericht op het entertainen, onderhouden (het woord is "delight") terwijl bij non-fictie de instructieve kant voorop staat.

Deze gedachte is uit 1940, maar de versie waarin hij samen schrijft met Charles van Doren is uit 1972. Adler was filosoof en vooral bezorgd met het niveau van onderwijs, waar lezen zo groot deel van uit maakt. Alles begint met goed lezen, en doordat er steeds minder tijd voor gereserveerd werd, begon hij aan het schrijven van dit boek. "Dan moeten mensen maar zelf hun onderwijs oppakken," was zijn motivatie om dit boek te schrijven. Te beginnen met: hoe lees ik een boek. Het non-fictie boek neemt de rol van de leraar of meester over. "Zelfs wanneer de meester er niet meer is, blijft zijn les voortbestaan."

Het is geen eenvoudig boek, want de schrijfstijl is lastig. Op Wikipedia lees ik biografische details over de filosoof en daar had iemand toegevoegd, "misschien had hij er een ander boek aan toe moeten voegen: how to write."

Na het eerste deel dat dus de aanleiding bespreekt om het boek te schrijven gaat deel twee in op de specifieke regels. Op dat moment sta je er nauwelijks meer voor open, en verwacht je geen spektakel, maar dan overtreft de schrijver de verwachtingen van de lezer die doorzet.
"Je moet een boek, tenminste een goed boek, minstens drie keer lezen," want anders zal je nooit helemaal begrijpen wat de schrijver heeft willen zeggen. De eerste analyse begint met de structuur van het boek. Dat is als het geraamte van een vis en wanneer je weet hoe dat opgebouwd is begrijp je ook wat je ermee kan doen.
Probeer eens in één zin of paragraaf te vertellen waar het boek over gaat. Dat soort oefeningen zijn nodig om een goede lezer te worden. Begrijp uit welke onderdelen het werk is opgebouwd, en definieer het probleem dat de schrijver probeert op te lossen...
Na analyse komt de interpretatie. Hiervoor is het belangrijk de woorden te vinden die voor de schrijver belangrijk zijn. Coming to terms with the author, betekent zoiets als het eens worden met, tot een vergelijk komen. Dus erover eens worden waar het om gaat. Alleen kan de auteur niks confirmeren.
Naast woorden zijn er kernzinnen. Wat is het doel (geweest) van de schrijver? Welke propositie heeft hij met het boek. Heeft de schrijver wel alle problemen opgelost?

Begin nooit met kritiek. Wat ikzelf denk ik ook wel eens vergeet. Pas wanneer je de analyse en interpretatie hebt afgemaakt kan je een begin maken met kritiek. Hier voegt Mortimer een viertal criteria toe aan het proces. Als het gaat om kritiek kan de auteur een aantal onjuistheden geattribueerd worden. Hij is ofwel ongeïnformeerd, verkeerd geïnformeerd, hij schrijft onlogisch. In al deze gevallen gaat het erom dat de criticus het niet eens is met het boek. Als laatste kan je daar nog aan toevoegen dat het werk onvolledig is. Bijvoorbeeld in het geval dat er andere theorieën of boeken zijn die meer over het onderwerp onderwijzen.

--
2013/10/literatuur-vraag-en-aanbod