Het leven van Machiavelli (2)
... vervolg van Een:
Vijf. Bredere horizon... Florence moet in die tijd zijn machtspositie bestendigen door invloed te houden over schaduwstaten zoals Pisa... hetgeen steeds moeilijker wordt. Als een leider van de strijdmachten – Paolo Vitelli- Pisa niet in toom weet te houden volgt een nieuwe executie van dezelfde Vitelli. Mach adviseert de Kardinaal Ruan van Rome in zijn wens om zijn macht uit te breiden over Italië, maar de kardinaal slaat het advies in de wind en vervolgt zijn eigen plan dat mislukt.Zes. Een woedende echtgenote en een onrustige hertog
Machiavelli trouwt in 1501 met Marietta Corsini, maar dat belet zijn liefde voor omgang met andere vrouwen niet. Dit is typisch voor de tijd. Als Machiavelli zich niet houdt aan zijn plan om op tijd terug te keren van een ambtsreis, ontspringt te woede van zijn nieuwe echtgenote en moet zijn vriend Biagio dit keer tussen beide komen (intermediëren).
Zeven. Het grote theater van de politiek... Hij onderhandelt met El Valentino wiens macht afbrokkelt en die voorstelt om met Florence een alliantie aan te gaan. Mach. licht het bestuur in en die is van mening dat de hertog maar de strijd aan moet gaan met zijn eigen vijanden en dat gebeurt ook; hij laat de rebellen ophangen. Het is voor Mach. Ongetwijfeld weer een voorbeeld van zijn kennis van de realiteit van de politiek van die tijd.
Acht. Geschiedenis leert voor wie er voor open staat... Met hulp van koning v.d. Fransen redt Florence zich van de hertog. In het bestuur wordt duidelijk dat er een persoon moet komen die meer macht heeft dan de wisselende meningen van de individuele bestuurders en de positie van Gonfaloniere – opperste magistraat - wordt hiervoor opgezet.
Mach. krijgt meer aanzien bij de Gonfaloniere en hij begint zijn ideeën uiteen te zetten dat het in belang van Florence nodig is dat er een strijdkracht komt onder het gezag van de staat. Ondertussen heeft de hertog enkel nog een alliantie met de republiek van Venetië, maar de macht van de hertog loopt snel ten einde. Rome, Florence a en de koning van fransen werken aan een plan om hem definitief te stoppen en hij wordt uiteindelijk gevangen genomen in Rome.
Negen. waarschijnlijk een te omvangrijk idee... Met het einde van El Valentino in zicht, adviseert mach. Rome om zich tegen de uitbreiding van Venetië te wapenen. Binnen Florence werkt hij aan zijn plan om te komen tot een eigen militie die ingezet kan worden voor de bescherming van de staat omdat de inzet van een huurleger (mercenarios) niet te organiseren is. Uiteindelijk (1506) weet M. een leger samen te stellen en het volk observeert het defilé en ziet toe hoe voor het eerst een militaire organisatie tot stand gekomen is.
Tien. Afgunst van de Florentijnen en een gevechtspaus... Mach. vervolgt zijn project van de Florentijnse militie en probeert te overtuigen dat deze nieuwe militie het lot van Italië kan veranderen. Maar het project ondervindt (steeds meer) weerstand, o.a. omdat de militie tegen Pisa serieus werd genomen, maar .een aanval of bescherming tegen de macht van de Paus veel minder.
De groten en machtigen (magnaten) binnen Florence keren zich massaal tegen hem, onder andere in persoon van de aristocraat: Alamanno Salviati..
Elf. De missie tegenover de keizer en de overwinning van Pisa... Als er een missie naar de keizer (Karel V) moet worden ondernomen om zijn plannen te kennen, wordt door de macht van de aristocraten niet Mach. gekozen maar Francesco Vettori, met als reden dat er iemand moet komen die jonger is en minder ondernemend. De klap komt hard aan voor Machiavelli. Het verschil tussen rijk en arm wordt duidelijk – en ook waar de echt macht zit: in ideeën en kennis of in legaat van de aristocratie.
Toch onderneemt Mach de missie omdat Soderini Vettori niet vertrouwt.
Hier volgen lessen in cultuur. Mach. is onder de indruk van de organisatie van de Germanen en de vrijheid van de steden, staten. Hij verbaast zich over de rijkdom die hij aantreft en merkt op dat het komt omdat de boeren er arm leven. “ De Duitse volken leven als armen: ze bouwen niet, ze geven niets uit aan kleren en houden geen provisie in huis aan.” Niemand maakt zich zorgen over wat er niet is, maar over wat nodig is. en hun benodigdheden zijn veel minder dan die van ons. Het brute bestaan krijgt niet de waardering van Mach.
Waar het privélevens hem niet inspireert, bewondert hij de militaire organisatie, waar de Italianen veel van kunnen leren. De soldaten worden gewapend en geoefend onderhouden, net zoals hij wilde met zijn Florentijnse Militie. Elke stad heeft grote pakhuis met wapens en munitie EN... ze hebben reserves van brandhout en voedingsmiddelen zodat ze een belegering kunnen uitzitten. Bij zijn terugkomst in 1509 is de overwinning en vrede met Pisa een feit.
Maar de dreiging van de fransen, de Duitsers die inmiddels met de Engels gelieerd zijn, het leger van de paus en de Spaanse troepen in het zuiden, naast de losse staten die zich in bochten wringen om niet omver geworpen te worden.
13. Hoe een republiek sterft. De Franse koning wordt in 1512 verslagen (door Karel V?) en de Spaanse troepen trekken richting Florence. Virrey Cardona wil een deal met Florence, maar Pier Soderini geeft de Medici de vrij hand om terug te keren.
De Spanjaarden plunderen Prato hetgeen het einde van de republiek betekent.
14. Tragedie en glimlach... het betekent ook het einde van Mach. als secretaris op 7 november 1512 als Pier Soderini het land uitgezet wordt en de medici na 18 jaar banningsschap terugkeren. Mach wordt gevangen genomen en dat betekent in die tijd: marteling (handen geboeid achter zijn rug en aan touwen opgehangen en vervolgens laten vallen).
Paus Julio II sterft in maart 1513 en Juan de medici wordt paus Leon X.
En dit betekent dat de Florentijnen juichen want ze zien handel met Rome... Machiavelli wordt na 18 manden vrijgelaten en schrijft aan Vettori dat het hem verbaasd dat hij zoveel penurie heeft kunnen volhouden. Vandaar ook weer een glimlach.
15. Levend (Parecer vivo). Mach. wil de intensiviteit herwinnen die voelde als kanselier, maar nu is hij alleen en begint weer te schrijven. Hij vraagt aan Vettori om bemiddeling bij Leon X voor het vinden van werk voor de republiek, hetgeen niet lukt de zaken zijn veranderd. De bittere glimlach verandert in een traan. Hij leert om zich niet meer zo passievol in te zetten, na deze teleurstellingen. Maar de gesprekken met Vetorri blijft hij ver van de politieke wereld van toen en hij trekt zich terug op het boerenland waar hij zich toelegt op poëzie.
De Vorst en de liefde... De grote politieke werken, schrijft de biograaf ontstaan niet op afstand en met het koude licht van het verstand zoals de academici denken, maar door betrokkenheid in het echte leven... en zo ontstaat De Vorst. M. had gehoopt dat door zijn werk hij dichter bij de aristocraten (de medici) zou komen en zij z’n inzicht zouden overnemen, hetgeen niet gebeurde.
In de vorst rekent Mach af met de traditionele wijsheid en schrijft dat deze nieuw leider zowel vos als leeuw moet zijn: sterk en slim: Als vos om de valstrik te kennen, en als leeuw om zich te verdedigen tegen “de wolven”. Riccio en Riccia (homoseksueel?)
17. De komedie van het leven... Het trieste leven van M. vervolgt met een confessie aan Giovanni Vernacci. Machiavelli. mag nog een keer advies geven aan de paus en schrijft het gedicht de ezel (el asno) over de status (condicion) van de mens...”wordt naakt en ongewapend (indefensief) geboren...”
Ook schrijft hij Mandragora.
18. De smaak van de geschiedenis. La mandragora wordt een groot succes en volgt op discours over de eerste decade van Titus Livius.
Hij neemt deel aan een club jonge sprekers – de tuin van Bernardo Rucellai – die aan zijn lippen hangen en zijn ervaring, kennis en ideeën willen horen.
Hij verblijft in Lucca. En wordt later gevraagd om de geschiedenis van Florence te documenteren. Gefinancierd door de medici.
19. Het verhaal over monniken, de hel en duivels. In 1521 wordt hij naar Capri gestuurd om, Francesco Guicciardini gouverneur van Modena. Hij moet een nieuw organisatie bedenken voor de overgang van bestuur van de medici. Messer Santi en de republiek “de los zuecos”...
20. De laatste liefdes... De schone Barbera (barbara) Satutati Raffacani. Hij is dan 50 jaar en de liefde gaf zijn leven een special cadeau (obsequio) dat zijn leven warmte en schoonheid gaf.
Guicciardini helpt hem echter niet verder (met zijn militaire staats ideeën) en het professionele leven van mach. eindigt van een komedie eerder in een tragedie.
21. Op het plein Vecchio en voor het laatst op het strijdveld... “... als het leven ten einde loopt, nemen mensen afstand en verdwijnt hun passie...” schrijft de biograaf als inleiding.
In 1525 maakt hij geschiedenis van Florence af.
De republieken die het slecht georganiseerd zijn, veranderen steeds van regeringsvorm mar veranderen niet van vrijheid in tirannie, maar van tirannie in “licencia”. Steeds zijn deze regeringen instabiel: Men houdt niet van goede mensen, de ander omdat men niet van wijzen houdt; de ene doet eenvoudig alles fout, de ander moeilijk iets goeds...” schrijft Mach.
22. Meer houden van het vaderland, dan van zijn eigen alma (geest)... En dan eindigt het... met de beroemde plundering van Rome (van Clemente Vii) door de Duitse lansquetes en Spaanse troepen.
Machiavelli is dan inmiddels ziek geworden en heeft maagkrampen en hoofdpijn en sterft op 21 juni 1527 na een confessie aan broeder Matteo...
En dan de taal; wat is nu zo typisch in het verhaal over Machiavelli; hij sprak geen Grieks [bijzonder detail...], maar beheerste naast het Italiaans uit de tijd enkel Latijn...
De gelijkenis met Erasmus: Eén Europa, eén cultuur, eén taal? Het latijn!
In een oude referentie vond ik nog, dit:
Zowel Schrijvers als Eugène Roorda, die ons inwijdt in de cynische geheimen van de reclamewereld, blijken te zweren bij amorele managementsgoeroes avant la lettre. De 15de-eeuwer Niccolo Machiavelli en de 16de-euwer Baltasar Gracián, biechtvader van het Spaanse hof. 'Wees goed als het kan, maar rot als het moet.' http://www.fd.nl/artikel/13658349/rat-gedijt-tijden-crisis
-- 6 april. 
Er zijn natuurlijk meer biografieën. Ook een Nederlandse, zag ik, via een boek op bol.com (foto)
Erica Benner is een goed geschreven en makkelijk leesbaar boek ... Wat mij boeide was haar enorme kennis over het chronologische verloop van het leven van Machiavelli, de beschrijving van de rol van zijn familie en vrienden, zijn liefde en beschermzucht voor Firenze en zijn uiterst politieke sluwheid en intelligentie.
Wat ik daarentegen niet apprecieerde in haar schrijven, is haar nieuwe Machiavelli denkwijze: Volgens Benner moet haast alles wat Machiavelli heeft geschreven met de bril der dubbelzinnigheid worden gelezen. Met andere woorden, (haast) alles kan zowel op de ene als op de andere manier worden geïnterpreteerd en dat is nu net iets te gemakkelijk naar mijn mening. Het is allemaal een beetje dubbelzinnig. Benner noemt deze werkwijze ’de sluwheid van de vos’ omdat de vos (lees: Niccolò) zich op die manier indekt tegen mogelijke vergeldingen van de machtshebbers (alsof die niet tussen de regels kunnen lezen!). Volgens mij ’dekt’ Benner zichzelf in tegen misinterpretaties van haar nieuwe theorie. Benner is docente in Yale en ’experte’ in Machiavelli en dus is dit een nieuwe Machiavelli-denkstroming, alsof we er al niet genoeg hadden!
In ’De Heerser’ prijst Machiavelli Cesare Borgia de hemel in als het prototype van de machtshebber, maar volgens Benner bedoelt Machiavelli het dus net andersom: Borgia is een grote blaaskaak. Benner haalt (verkorte!) stukjes tekst uit De Heerser aan die met heel wat moeite dubbel kunnen worden begrepen, maar ze vergeet met opzet een heleboel beroemde quotes uit De Heerser die helemaal niet ambigu zijn en die de grote bewondering van Machiavelli uitdrukken voor één van de enige mannen in de Italiaanse Renaissance voor wie hij respekt had. In Cesare zag hij namelijk de mogelijkheid om zijn geliefde Italie één te maken, en, nog veel belangrijker, Borgia deed waar Machiavelli alleen maar van kon dromen: een eigen militie organiseren om de buitenlandse machten uit Italie te houden. Dit was Machiavelli’s ultimatieve doel maar hij heeft dit nooit voor elkaar gekregen. Borgia deed dit wel en niet alleen in woorden.
Benner is volgens de achterflap ’experte’ in Machiavelli maar het is duidelijk dat haar kennis van Cesare Borgia en paus Alexander VI begrensd is waardoor ze Machiavelli’s Heerser onrecht aandoet. Om Machiavelli te kunnen begrijpen moet je namelijk ook dat hoofdpersonage van De Heerser (èn zijn familie, èn de tijdsgeest, èn de hoofdpersonages in die tijd) perfekt kennen. Ze had zich meer moeten verdiepen in het leven van beide Borgias, in hun ambities, in hun plannen die ze ook bijna hebben kunnen uitvoeren, in hun persoonlijkheid en prestaties. Paus Alexander VI was helemaal niet zomaar een bedrieger zoals Benner hem al te simplistisch beschrijft en zoals ze weerom Machiavelli gebruikt om hem op die manier te portretteren. Het is waar dat Alexander VI de laatste 5 eeuwen op die manier werd beschreven door Borgia-haters, maar in de 20ste en 21ste eeuw zijn er ondertussen een heel aantal solide biografieën geschreven door gerenommeerde geschiedschrijvers die de eeuwen van Borgia demonisering tegenspreken en de Borgia familie in haar eer herstelt. Denk maar aan Orestes Ferrara, Garner, Mallett, Hollingsworth, Woodward, Bradford, Meyer etc.). Wanneer ze de beroemde Borgia familie begrijpt en vooral Cesare’s gecompliceerde persoonlijkheid doorheeft, dan zou haar grote kennis van Machiavelli’s geschriften een diepere, en intelligente Heerser kunnen peilen in plaats van de domme krachtpatser die ze nu van hem maakt.
De dubbelzinnigheid theorie vind ik persoonlijk dus te simplistisch. Ook de beschrijvingen, conversaties en interpretaties van Machiavelli’s gesprekken met Borgia zijn te subjectief beschreven, en je voelt in de taal Benner’s antipathie voor Cesare Borgia. (bron: https://www.bol.com/nl/nl/p/als-een-vos/9200000086440943/)
Reacties