Twintiger - Pauw of Uilskuiken
Terwijl ik het e-mail adres zocht van iemand om te reageren op een post (het emailadres kon ik niet meer vinden overigens) kwam ik op deze e-mail terecht die ik in juli 2003 naar Ronald Giphart had gestuurd. Nooit meer iets gehoord [maar later heeft hij wel gereageerd]...
Het gaat over het boek Gala, daar refereert hij aan een boek van Baltasar Gracián. Volgens mij en zoals ik destijds reageerde, klopte de vertaling niet.
Het gaat om een personage uit het boek. Het staat te ver van me af om precies te weten waarover het nog gaat, maar Gracián maakt een vergelijking van mensen op leeftijd (de twintiger is een ... de dertiger is een ...)
Wat is een twintiger, waarmee kan je die vergelijken? Met een Pauw, vooral omdat deze (nog zo) trots is, of eerder met een Kalkoen, omdat hij zulke domme dingen doet?
Het werk waaraan Giphart refereert heet: "Handorakel en kunst van de voorzichtigheid," van Baltasar Gracián. Deze handleiding bestaat uit 300 leefregels. Artikel 276 is op te vatten als een handleiding voor (persoonlijke) veranderingen, die de mens ondergaat:
- iemand van twintig is een kalkoen
- iemand van dertig een leeuw
- een veertiger een kameel
- een vijftiger een slang
- met zestig is deze een hond
- bij zeventig een aap
- en bij tachtig... niets
- - -
...
Er staat een fout in Gala, op de allerlaatste bladzijde. Het is, denk ik, niet jouw 'schuld' want het betreft een vertaling van het boek van Gracián. Ik heb het oorspronkelijke werk er even bijgehaald ...
In de oorspronkelijke tekst staat "Pavón" bij iemand van twintig en "León" als deze bij dertig is geworden. De vertaling (die je gebruikt in Gala) luidt - "pauw" (bij 20) en "leeuw" bij dertig. Dat laatste klopt natuurlijk gewoon.
In de Nederlandse taal heb je wel verkleinwoordjes. Heel sterk heb je het over standaardwerkje (Gracián). In het Spaans heb je echter ook toevoegingen die een vergroting aangeven. Pavón is zo'n woord. Het is een vergroting van Pavo (Kalkoen). Pavón zou letterlijk dus een grote kalkoen betekenen, maar figuurlijk betekent het meer iets als uilskuiken, want dat denk ik is wat Gracian bedoeld heeft voor iemand van twintig. ...
- - -
Op zijn blog vond ik deze post over Gala:
http://www.ronaldgiphart.nl/26-06-2009/gala-eindelijk-verfilmd/
7 november 2009.
-------------------
Tja, wat een oude e-mail teweeg kan brengen. Er nog eens goed overnadenkend... In Spanje bestaat het gezegd "la edad del pavo," hetgeen betekent de pubertijd, waarin jongeren domme dingen doen (pavo betekent dan stommerd). Maar je mag veronderstellen dat met twintig deze periode wel afgelopen is. En dan geeft de Pauw wel een aardige vergelijking, iemand die trots is en pronkt.
(Misschien duurde mijn eigen pubertijd wel wat langer dan gemiddeld, en was ik misschien op mijn twintigste wel dat uilskuiken ;-) als je het me nu zou vragen dan zou ik zeggen. met Pavon bedoelde Gracian een Pauw, dat is het meest logische.
--7 juni 2021
Uiteindelijk heb ik deze post eerder geplaatst, maar ook weer verwijderd...
En ik kwam op deze post door een andere allegorie:
Reacties
ik heb gezocht naar uw emailadres, maar die kon ik niet meer vinden. Er staat mij namelijk bij dat ik u weldegelijk heb geantwoord en bedankt voor het verbeteren van mijn fout. Zelfs heb ik geprobeerd uw bevinding in een herdruk op te nemen, getuige het volgende:
onder de zoekterm 'kalkoen' vond ik in op mijn harde schijf een mail van mijn redactrice (dd 21 december 2004, toen we een herdruk van "Gala" in voorbereiding hadden): "Het dankwoord staat op de laatste pagina en de zin over de grote kalkoen alias het uilskuiken die je wilde toevoegen past eigenlijk niet binnen de opmaak. Ik heb eea even met Joost overlegd. Nu dachten wij eerst aan een verkorte versie van de zin, maar dat is moeilijk omdat je de lezer moet noemen die dit heeft opgemerkt. We hebben daarom bedacht dat we de zin niet opnemen in deze editie van GALA en het dus laten zoals het is. De zin over het uilskuiken zal ik op je website ergens bij een highlight of in 'Boeken' vermelden.
Of die laatste highlight (wat dat ook moge zijn) op de site van Podium terecht is gekomen weet ik niet, inmiddels is hun vormgeving en inhoud geheel veranderd.
Ergo, ik dank u nogmaals hartelijk voor uw wenk en bij de volgende herdruk van het boek zal ik de verbetering met al mijn energie doordrukken!
Met vriendelijke groet,
Ronald Giphart
Hartelijk dank voor je reactie. Je e-mail is inderdaad niet bij mij aangekomen destijds -want een mailtje van Ronald Giphart zou ik niet snel over het hoofd gezien hebben -en is waarschijnlijk ergens in de Internet Cloud verloren gegaan.Toch leuk dat je dan nu nogmaals en en-publique reageert.
Het is toch wel aardig om te zien dat er iets met een opmerking is gebeurd.
Mijn reactie duurde even omdat ik je werk zocht, maar ik denk dat Gala nog in een van de boekendozen zit die nog niet verhuisd is. Ik was namelijk wel benieuwd wat de impact zo'n verandering (van pauw naar kalkoen) in het boek zou kunnen teweegbrengen. Als er een veranderde versie uitkomt lees ik die graag.
Ook ben ik nog wel benieuwd of de vertaling van het werk van Gracian gewijzigd is naar aanleiding van mijn opmerking. Ongetwijfeld is naar dat boek minder vraag en zal er niet snel een nieuwe druk uitkomen.
Zelf ben ik amateurschrijver van non-fictie boeken die de organisatie (management, cultuur en verandering) als onderwerp heeft. Deze hebben echter nog weinig stof doen opwaaien. Mijn nieuwste boek komt deze maand uit en is een combinatie van fictie en non-fictie. Misschien komt daar ook nog eens een (spontane) reactie op. Al is het maar om te vertellen dat er "een foutje" in zit.
Hartelijke groet,
Hans Bool