Pensioenen: de allegorie van prudentie

 

Het is niet voor het eerst dat ik een schilderij "ontdek" door het werk van een professional die dat werk gebruikt om een verhaal te vertellen. Een beeld zegt meer dan duizend woorden.

In dit geval gat het om Onno Steenbeek die zijn inaugurele rede wijdt aan "Risico's van een goed pensioen." Ergens in het jaar 2012.

Laten we goed voor ogen houden hoe iemand in het leven zou staan op verschillende leeftijden: als jonge hond, als sterke leeuw in de kracht van zijn leven, of als wijze oude wolf.

In de pensioenwereld is het levenscyclusmodel van Modigliani een soort evidence-based uitgangspunt waar beleidsvragen mee uitgewerkt worden.

Het schilderij van Titiaan is een van de vele kunstwerken in de oratie, maar steekt boven de andere werken uit, omdat het ook op de kaft van het stuk pronkt. 

Gerijpt kunstenaar. Als gerijpt kunstenaar schilderde Titiaan omstreeks 1570 een indringend, drievoudig mansportret 'De Allegorie van Prudentie'. Wie het eenmaal gezien heeft vergeet het nooit meer: een jonge man, een man in de bloei van zijn leven en een grijsaard zijn als één wezen geportretteerd met de bij hen behorende dieren: hond, leeuw en wolf. Het is of de kunstenaar geleerd heeft boven het leven te staan en de fases in de ontwikkeling van de mens overziet. (bron: Thera Coppens)

Op Wikipedia (waar bovenstaande foto vandaan komt) lees ik:

Allegorie op Prudentia (beleid, wijsheid), met links Titiaan, in het midden zijn zoon Oratio en rechts vermoedelijk zijn neef Marco als de drie generaties van het Vecellio familiebedrijf, ca. 1570

Op de Nederlandse Wikipedia, staat het werk niet opgeslagen, wel in 9 andere talen, naast het Engels: 

• Azərbaycanca
• Català
• Español
• Français
• Italiano
• Polski
• Slovenščina
• Türkçe
• ไทย

Op Wikipedia lees ik:

Het schilderij wordt meestal geïnterpreteerd als werkend op een aantal niveaus. Op het eerste niveau vertegenwoordigen de verschillende leeftijden van de drie menselijke hoofden de drie leeftijden van de mens (van links naar rechts: ouderdom, volwassenheid en jeugd), een onderwerp dat Titiaan 50 jaar eerder had uitgebeeld in zijn The Three Ages of Man. De verschillende richtingen waarin ze worden geconfronteerd, weerspiegelen een tweede, breder concept van tijd zelf als een verleden, heden en toekomst. Dit thema wordt herhaald in de dierenkoppen: een dier met drie koppen (wolf, leeuw, hond) om het verstrijken van de tijd te vertegenwoordigen (verleden, heden, toekomst) wordt geassocieerd met Serapis in Saturnalia van Macrobius, en geassocieerd met Apollo door Petrarca, en de iconografie wordt bijvoorbeeld herhaald in de Hypnerotomachia Poliphili van Francesco Colonna (1499), de Hieroglyphica van Pierio Valeriano (1556), en de Iconologia van Cesare Ripa (1643). Het derde niveau, waaraan het schilderij zijn huidige naam heeft gekregen, wordt gesuggereerd door een nauwelijks zichtbare inscriptie boven de portretten: EX PRÆTE / RITO // PRÆSENS PRVDEN / TER AGIT // NI FVTVRA / ACTIONĒ DE / TVRPET (Latijn voor "van de ervaring van het verleden, het heden handelt voorzichtig, opdat het toekomstige acties niet bederft ".) 

...

Meer recentelijk is het schilderij op heel verschillende manieren uitgelegd. In plaats van een allegorie van voorzichtigheid, is het gezien als een allegorie over zonde en boetedoening. In deze visie komt het erop neer dat Titiaan toegeeft dat zijn falen om voorzichtig te handelen in zijn jeugd en middelbare leeftijd hem heeft veroordeeld tot het leiden van een betreurenswaardige oude dag.

... of weer anders:

... is het schilderij uitgelegd als bewerend dat de voorzichtigheid die gepaard gaat met ervaring en ouderdom een ​​essentieel aspect is van artistieke discriminatie en oordeel. Bij deze interpretatie fungeert het schilderij dan ook als een weerlegging van de opvatting dat ouderdom de vijand is van artistieke prestaties. Op een meer algemeen niveau is de afbeelding van Titiaan met zijn assistenten Orazio en Marco ook bedoeld als een verdediging van de voorzichtigheid van de continuïteit van de Venetiaanse werkplaatstraditie.

 

Het schilderij en vooral deze laatste twee interpretaties passen juist niet helemaal bij het levenscyclusmodel. Of misschien toch wel, maar dan als waarschuwing: Zorg voor je pensioen, want je zult spijt krijgen.

Uit de pensioenliteratuur (ESB Canon #18) maak ik op dat de niet geheel rationele mens, toekomstig inkomen minder waardeert dan logisch zou zijn. Men prefereert consumptie die "dichterbij" ligt in de tijd. Pensioen is voor velen een ver van mijn bed show.

En toch een van de grootste issues in de hedendaagse economie.