Human Action & Irrationaliteit
Waar en hoe gaat Ludwig van Mises om met irrationaliteit in Human Action. Hierbij een extract uit zijn boek over dit thema. In het algemeen lijkt het erop dat Von Mises elk gedrag rationeel bestempeld, dus zowel niet-rationeel (emotioneel) gedrag, en dat hij daarnaast abnormaal gedrag als irrationeel bestempelt.
--
2. Het epistemologische probleem van een algemene theorie van menselijk handelen / Human Action.
Het marxisme beweert dat het denken van een mens bepaald is door zijn klasgenootschap. Elke sociale klasse heeft zijn eigen logica. Het denk-product kan niets anders zijn dan een 'ideologische vermomming' van de zelfzuchtige klassenbelangen van de denker. Het is de taak van een "sociologie van kennis" om filosofieën en wetenschap te ontmaskeren theorieën en om hun "ideologische" leegte bloot te leggen. Economie is een "bourgeois" geïmproviseerd, de economen zijn "sycofanten*" van het kapitaal. Alleen de klassenloze samenleving van de socialistische utopie zal de waarheid vervangen voor "ideologische" leugens.
Dit polylogisme werd later ook in verschillende andere vormen onderwezen. Historicisme stelt dat de logische structuur van het menselijk denken en actie kan veranderen in de loop van de historische evolutie. Ras Polylogisme kent aan elk ras een eigen logica toe. Eindelijk is er irrationalisme, bewerend dat de rede als zodanig niet geschikt is om op te helderen de irrationele krachten die het menselijk gedrag bepalen.
...
Dit vormt een schijnbare rechtvaardiging voor de houding van die economen die stilletjes doorgaan met hun studies zonder zich druk e maken over epistemologische problemen en de bezwaren van polylogisme en irrationalisme. De natuurkundige doet het niet erg als iemand zijn theorieën stigmatiseert als burgerlijk, westers of joods; op dezelfde manier zou de econoom afleiding moeten negeren en laster. Hij moet de honden laten blaffen en geen aandacht schenken aan hun honden schreeuwend. Het lijkt alsof hij zich Spinoza's uitspraak herinnert: Sane sicut lux se ipsam et tenebras manifestat, sic veritas norma sui et falsi est. Bij de economie is de situatie echter niet helemaal hetzelfde als bij de wiskunde en de natuurwetenschappen. Polylogisme en irrationalisme vallen praxeologie en economie aan.
...
Het economische systeem... het denken moet zo opgebouwd zijn dat het tegen alles bestand is kritiek van de kant van het irrationalisme, historisme, panfysicalisme, behaviorisme, en alle varianten van polylogisme. Het is een ondraaglijke toestand van zaken die, terwijl er dagelijks nieuwe argumenten worden aangevoerd om de absurditeit en zinloosheid van de inspanningen van de economie aan te tonen, de economen doen alsof ze dit allemaal negeren.
...
4.
Rationaliteit en irrationaliteit; Subjectivisme en objectiviteit van
praxeologisch onderzoek
Menselijk handelen is noodzakelijkerwijs altijd rationeel. De term "rationele actie" is daarom pleonastisch en moet als zodanig worden verworpen. Toegepast op de uiteindelijke doelen van actie, zijn de termen rationeel en irrationeel ongepast en zinloos. Het ultieme doel van actie is altijd de bevrediging van enkele verlangens van de handelende mens.
...
Het is gebruikelijk om een irrationele actie te noemen als het erop gericht is, ten koste van "materiële" en tastbare voordelen, bij het bereiken van "ideaal" of "hogere" bevredigingen. In die zin zeggen mensen bijvoorbeeld - soms met instemming, soms met afkeuring - dat een man die offert leven, gezondheid of rijkdom op om 'hogere' goederen te verwerven, zoals trouw aan zijn religieuze, filosofische en politieke overtuigingen of de vrijheid en bloei van zijn natie - wordt gemotiveerd door irrationele overwegingen. Het streven naar deze hogere doelen is echter geen van beide min of meer rationeel of irrationeel dan dat na andere menselijke doeleinden.
...
Het is willekeurig om alleen de bevrediging van de fysiologische behoeften van het lichaam als "natuurlijk" en daarom "rationeel" te beschouwen en alles anders als 'kunstmatig' en daarom 'irrationeel'. Het is kenmerkend voor de menselijke natuur dat de mens niet alleen op zoek is naar voedsel, onderdak en samenleven zoals alle andere dieren, maar dat hij zich ook richt op andere soorten van tevredenheid. De mens heeft specifiek menselijke verlangens en behoeften die we kunnen "hoger" noemen dan die welke hij gemeen heeft met de andere zoogdieren."
Toegepast op de gekozen middelen voor het bereiken van doelen, de termen rationeel en irrationeel impliceren een oordeel over de opportuniteit en geschiktheid van de gebruikte procedure. De criticus keurt de methode goed of af vanuit het oogpunt van wel of niet het is het meest geschikt om het doel in kwestie te bereiken. Het is een feit dat de mens de rede is niet onfeilbaar en die mens vergist zich heel vaak bij het selecteren en middelen toepassen. Een actie die niet geschikt is voor het beoogde doel schiet tekort verwachting. Het is in strijd met het doel, maar het is rationeel, d.w.z. de uitkomst van een redelijke, hoewel foutieve, afweging en een poging, hoewel een ondoelmatige poging, om een bepaald doel te bereiken.
'De doktoren die honderd jaar geleden bepaalde methodes gebruikten voor de behandeling van kanker die onze hedendaagse artsen afwijzen waren - vanuit het oogpunt van de huidige pathologie - slecht geïnstrueerd en daardoor inefficiënt. Maar ze handelden niet irrationeel; ze deden hun best. Waarschijnlijk komen er over honderd jaar meer dokters zal beschikken over efficiëntere methoden om dit te behandelen ziekte. Ze zullen efficiënter zijn, maar niet rationeler dan de onze fysiek cyaan.
Het tegenovergestelde van actie is niet irrationeel gedrag, maar een reactieve reactie op stimulatie van de kant van de lichaamsorganen en instincten die niet kan worden beheerst door de wil van de betrokkene. Naar de op dezelfde prikkel kan de mens onder bepaalde voorwaarden beide reageren reactieve reactie en door actie. Als een man een vergif opneemt, de organen reageren door hun strijdkrachten van tegengif op te zetten; bovendien actie kunnen interfereren door tegengif toe te passen.
...
Met betrekking tot het probleem van de antithese, rationeel en irrationeel, er is geen verschil tussen de natuurwetenschappen en de sociale wetenschappen. Wetenschap is en moet altijd rationeel zijn. Het is
het streven om een mentaal begrip te krijgen van het fenomeen van het universum door een systematische ordening van het hele lichaam van beschikbaar kennis. Echter, zoals hierboven aangegeven, de analyse van objecten in hun samenstellende elementen moeten vroeg of laat noodzakelijkerwijs een punt bereiken waar ze niet voorbij kan gaan. De menselijke geest is niet eens in staat zich een soort kennis voor te stellen die niet beperkt wordt door een ultiem gegeven dat ontoegankelijk is voor verdere analyse en reductie.
De wetenschappelijke methode die de geest tot dit punt voert, is volledig rationeel. Het ultieme gegeven mag een irrationeel feit worden genoemd.
Het is tegenwoordig in de mode om fouten te zoeken in de sociale wetenschappen puur rationeel zijn. Het meest populaire bezwaar tegen economie is dat het de irrationaliteit van het leven en de realiteit negeert en probeert om de oneindige verscheidenheid aan verschijnselen in droge rationele schema's en bloedeloze abstracties te persen. Geen censor kan absurder zijn. leuk vinden elke tak van kenniseconomie gaat zo ver als het kan worden gedragen door rationele methoden. Dan stopt het door vast te stellen dat het zo is geconfronteerd met een ultiem gegeven, ix., een fenomeen dat niet kan tenminste in de huidige staat van onze kennis - worden verder geanalyseerd
...
6. De zaak
voor de rede
Verstandige
rationalisten beweren niet dat de menselijke rede de mens ooit alwetend kan
maken. Ze zijn zich volledig bewust van het feit dat, hoe de kennis ook
toeneemt, er altijd dingen zullen blijven die uiteindelijk gegeven zijn en niet
vatbaar zijn voor verdere opheldering. Maar, zeggen ze, voor zover de mens
kennis kan verwerven, moet hij op de rede vertrouwen. Het ultieme gegeven is
het irrationele. Het kenbare is, voor zover het al bekend is, noodzakelijkerwijs
rationeel. Er is noch een irrationele wijze van cognitie, noch een wetenschap
van irrationaliteit.
Met
betrekking tot onopgeloste problemen zijn verschillende hypothesen toegestaan,
op voorwaarde dat ze de logica en de onbetwiste gegevens van de ervaring niet
tegenspreken. Maar dit zijn slechts hypothesen.
We weten niet wat de aangeboren verschillen in menselijke vermogens veroorzaakt. De wetenschap weet niet uit te leggen waarom Newton en Mozart vol creatieve genialiteit waren en waarom de meeste mensen dat niet zijn. Maar het is beslist een onbevredigend antwoord om te zeggen dat een genie zijn grootheid te danken heeft aan zijn afkomst of aan zijn ras. De vraag is precies waarom zo een man verschilt van zijn broers en van de andere leden van zijn ras.
...
Het is niet minder ontoelaatbaar om onderscheid te maken tussen rationeel en vermeend irrationeel handelen op basis van een vergelijking van echt acteren met eerdere ontwerpen en plannen voor toekomstige acties. Het kan heel interessant zijn dat gisteren andere doelen werden gesteld voor het acteren van vandaag dan die waar vandaag echt op gericht waren. Maar de plannen van gisteren bieden ons niet meer objectieve en niet-willekeurige maatstaven voor de beoordeling van het werkelijke handelen van vandaag dan alle andere ideeën en normen.
...
Als de speculant naar de beurs gaat, mag hij een schets maken Duidelijk plan voor zijn operaties. Of hij nu wel of niet vasthoudt aan dit plan, Zijn handelingen zijn ook rationeel in de zin die degenen die graag onderscheid willen maken tussen rationeel handelen en irrationeel de term 'rationeel' toeschrijven.
Deze speculant kan in de loop van de dag transacties aangaan waarbij een waarnemer geen rekening houdt met de optredende veranderingen in marktomstandigheden, niet kunnen interpreteren als het resultaat van constant gedrag. Maar de speculant is vastberaden in zijn voornemen om winst te maken winsten en om verliezen te voorkomen. Dienovereenkomstig moet hij zijn gedrag aanpassen aan de verandering van de marktomstandigheden en naar zijn eigen oordeel over de toekomstige prijsontwikkeling. Hoe men de zaken ook verdraait, men zal er nooit in slagen te formuleren de notie van "irrationele" actie waarvan de "irrationaliteit" niet is gegrond op een willekeurig waardeoordeel. Laten we aannemen dat iemand heeft ervoor gekozen om wisselvallig te handelen voor geen ander doel dan ter wille van het weerleggen van de praxeologische bewering dat er geen irrationele actie is.
Wat hier gebeurt, is dat een mens een eigenaardig doel nastreeft, namelijk de weerlegging van een praxeologica I-stelling, en dat hij dienovereenkomstig anders handelt dan hij anders zou hebben gedaan. Hij heeft gekozen voor een ongeschikt middel om de praxeologie te weerleggen, dat is alles.
...
Het heeft geen zin om deze verklaring te censureren door te verwijzen naar irrationaliteit. Alle instinctieve impulsen tarten onderzoek op reden omdat reden houdt zich alleen bezig met de middelen om de nagestreefde doelen te bereiken en niet met de uiteindelijke doelen. Maar wat de mens onderscheidt van andere dieren is precies dat hij niet zonder enige eigen wil toegeeft aan een instinctief dringend. De mens gebruikt de rede om te kiezen tussen het onverenigbare bevrediging van tegenstrijdige verlangens. [173]
...
Geld, geldprijzen, markttransacties en daarop gebaseerde economische berekeningen zijn de belangrijkste doelwitten van kritiek. spraakzame predikanten kleineren de westerse beschaving als een gemeen systeem van mongeren en leuren. Zelfgenoegzaamheid, zelfingenomenheid en hypocrisie verheug u over het minachten van de 'dollarfilosofie' van onze tijd. Neurotische hervormers, mentaal onevenwichtige literatoren en ambitieuze demagogen scheppen er genoegen in om 'rationaliteit' aan te klagen en het evangelie van de 'irrationele' te verkondigen. In de ogen van deze babbelaars zijn geld en berekening de bron van het ernstigste kwaad. Echter, het feit dat mannen een methode hebben ontwikkeld om zoveel mogelijk de opportuniteit van hun acties en om onbehagen zo goed mogelijk weg te nemen Een praktische en economische manier weerhoudt niemand ervan zijn gedrag in te richten volgens het principe dat hij juist acht.
Het "materialisme" van de beurs en van de bedrijfsboekhouding belemmert niemand om te voldoen aan de normen van Thomas van Kempis of sterven voor een nobel doel. Het feit dat de massa detectiveverhalen verkiezen boven poëzie en dat het daarom beter loont om de eerste te schrijven dan de laatste, wordt niet veroorzaakt door het gebruik van geld droge monetaire boekhouding. Het is niet de schuld van geld dat er gangsters, dieven, moordenaars, prostituees, omkoopbare ambtenaren en rechters zijn. Het is niet waar dat eerlijkheid niet 'loont'. Het betaalt voor die die trouw verkiezen boven wat zij juist achten boven de voordelen die zij zouden kunnen halen uit een andere houding. [217 - De sfeer van economische berekening]
...
Het is belangrijk om dit feit te benadrukken, want het explodeert volkomen een mythe die door veel populaire boeken wordt gepropageerd. Volgens deze mythen, wordt de hedendaagse mens niet langer gemotiveerd door het verlangen om zijn materiële welzijn te verbeteren en zijn levensstandaard te verhogen.
De beweringen van de economen die het tegendeel beweren, zijn onjuist. Modern de mens geeft voorrang aan 'niet-economische' of 'irrationele' dingen en is dat ook bereid af te zien van materiële verbetering wanneer deze bereikt wordt in de weg van die "ideale" zorgen. Het is een ernstige blunder, gebruikelijk meestal met economen en zakenlieden, om de gebeurtenissen van te interpreteren onze tijd vanuit een "economisch" oogpunt en om de stroom te bekritiseren ideologieën met betrekking tot de vermeende economische misvattingen. Mensen verlangen meer naar andere dingen dan naar een goed leven. [351]
...
Als men het probleem van de convertibiliteit goed in aanmerking neemt, men kan gemakkelijk vele wijdverbreide drogredenen ontkrachten. Neem bijvoorbeeld Het argument van de baby-industrie ging naar voren ten gunste van bescherming. zijn aanhangers beweren dat tijdelijke bescherming nodig is om te kunnen ontwikkel verwerkende industrieën op plaatsen waar natuurlijke omstandigheden zijn voor hun werking gunstiger of in ieder geval niet minder gunstig zijn dan in de gebieden waar de oudere gevestigde concurrenten gevestigd zijn.
Deze oudere industrieën hebben al vroeg een voordeel verworven begin. Ze worden nu gevoed door een louter historische, toevallige en duidelijk "irrationele" factor. Dit voordeel voorkomt de vestiging van concurrerende planten in gebieden waarvan de omstandigheden bepalend zijn belofte om goedkoper te kunnen produceren dan, of tegen minstens zo goedkoop als de oude. Die bescherming mag worden toegegeven voor opkomende industrieën is tijdelijk duur. Maar de gemaakte offers zal meer dan worden terugbetaald door de later te behalen winsten. [506]
...
Dus de mate
van convertibiliteit van het aanbod van kapitaalgoederen
beschikbaar
is, heeft invloed op alle beslissingen over productie en consumptie.
Hoe kleiner de mate van convertibiliteit, hoe meer realisatie van technologische verbetering laat op zich wachten. Toch zou het absurd zijn om dat te doen noem dit vertragende effect irrationeel en antiprogressief. Naar overweeg bij het plannen van actie alle voor- en nadelen verwacht en ze tegen elkaar afwegen is een manifestatie van rationaliteit. Niet de nuchter berekenende zakenman, maar de romanticus technocraat is verantwoordelijk voor een waanvoorstellingen onbegrip van de werkelijkheid.
...
De menselijke rede dient deze vitale impuls. De biologische functie van de rede is om het leven te behouden en te bevorderen en het uitsterven ervan uit te stellen zo lang mogelijk. Denken en handelen zijn niet tegen de natuur in; zij zijn eerder de belangrijkste kenmerken van de menselijke natuur. De meest geschikte beschrijving van de mens als onderscheiden van niet-menselijke wezens is: een wezen dat opzettelijk strijdt tegen de krachten die hem tegenwerken leven.
Daarom is al het gepraat over het primaat van irrationele elementen ijdel. Binnen het universum waarvan het bestaan niet door onze rede kan worden verklaard, analyseren, of bedenken, er is een smal veld over waarbinnen de mens is in staat om onrust tot op zekere hoogte weg te nemen. Dit is de gebied van rede en rationaliteit, van wetenschap en doelgericht handelen.
Noch de bekrompenheid ervan, noch de schaarse resultaten die de mens erin kan behalen, suggereren het idee van radicale berusting en lethargie. Nee Filosofische subtiliteiten kunnen een gezond individu er ooit van weerhouden toevlucht nemen tot acties die - zoals hij denkt - zijn behoeften kunnen bevredigen. Itemxx kan waar zijn dat er in de diepste uithoeken van de ziel van de mens een verlangen is naar de ongestoorde vrede en inactiviteit van een louter vegetatieve bestaan. Maar in de levende mens zijn deze verlangens, wat ze ook mogen zijn, dat wel gecompenseerd door de drang om te handelen en zijn eigen toestand te verbeteren. Zodra de krachten van berusting de overhand krijgen, sterft de mens; hij doet niet veranderen in een plant. [878]
...
De economie, zo wordt gezegd, gaat daar in haar rationalistische vooringenomenheid van uit mannen streven alleen of in de eerste plaats naar materieel welzijn. Maar in werkelijkheid mannen verkiezen irrationele doelstellingen boven rationele. Ze worden meer begeleid door de drang om mythen en idealen te realiseren dan door de drang om te genieten een hogere levensstandaard.
Wat de
economie moet beantwoorden is dit:
I. De economie gaat er niet van uit of postuleert niet dat mensen alleen op of mikken allereerst op wat materieel welzijn wordt genoemd. Economie, als branche van de meer algemene theorie van menselijk handelen, gaat over alle mensen actie, d.w.z. met het doel van de mens gericht op het bereiken van doelen gekozen, wat deze doelen ook mogen zijn. Het rationele concept toepassen of irrationeel voor de uiteindelijk gekozen doelen is onzinnig. We mogen bellen irrationeel het ultieme gegeven, namelijk die dingen die ons denken kan noch analyseren, noch reduceren tot andere uiteindelijk gegeven dingen. Dan elk uiteindelijk doel dat door een mens wordt gekozen, is irrationeel. Meer is het ook niet niet minder rationeel om te streven naar rijkdom zoals Croesus dan om te streven naar armoede als een boeddhistische monnik.[880]
-- index:
- Abnormality, 95
- see also, Irrationality
- Irrationalism, 5, 6, 7, 12, 18, 89,95,
- 102,104,173,185,314,880
- see also, Rationalism
- irrational, 314
- Rationalism, 15, 16, 18,78n,79,89,
- 102,103-104,146,175,880
- see also, Action, human; Irrationalism
-- The notions of abnormality and perversity therefore have no place in economics [95]
Reacties