Ontspannend werk: vertalen / Ode aan de vertaler
13 jaar geleden ben ik een project begonnen dat toen niet als zodanig genoemd mocht worden. Ik deed het gewoon, ik deed gewoon wat.
Het, de bezigheid, was vertalen. En dat is bijzonder ontspannend.
Ik ben geen vertaler, zeker niet professioneel wat dat vraagt een academische studie, maar ik leef wel in twee taalwerelden. Het Spaans en het Nederlands. Ik ben ook niet tweetalig opgevoed dus het is in alle opzichten een hobby.
En daarom is het misschien wel ontspannend.
Sinds kort heb ik besloten een blog hierover te stoppen, omdat ik het project wil afronden. In die zin staat er iets meer druk op.
Bloggen is geen project, maar meer een gewoonte.
Deze vertaling wil ik afmaken, en daarmee het project. Tot die tijd blijft het pure ontspanning.
--
Maar vertalen is ook niks voor mij. Dat weet ik (nu) ook. Kijk naar de volgende voorbeelden (uit Gracián*):
- Gruesas pero no groseras
- Su gusto y su gesto
- Gustos - gastos
- Cargos - cargas
- Majestad sin amistad
- Gran Casa, Gran Cosa
- ... of deze: río en rió, rivier en hij lachte...
- Milicia contra malicia (militie tegen slechtheid)
- ...
- Of deze - neologismen - waar woorden op elkaar geent worden:
- - "Marivenido:" Het eigenlijke woord is "Marido," maar "ido" (weggegaan) wordt hier veranderd in "venido" (gekomen). [ander voorbeeld: espantaignorantes, is een combinatie van espanto en ignorante, afschrikker van ontwetenden, niet vogelverschrikker maar onwetendeverschrikker.]
De auteur van dit werk heeft er een spel van gemaakt om dit soort tegenstellingen en vergelijkingen of alliteraties door zijn werk te verspreiden. Als vertaler is het dan een kunst om geduldig Nederlandse varianten hiervan te vinden. Dat is aan mij niet besteed...
-- ik ben inmiddels maanden bezig met een vertaling en dit is niet mijn beroep, en dan is het niet altijd ontspannend meer...
-- dan heeft elke taal, idioom, specifieke uitdrukkingen zoal:
- -Yo lo sé de buena tinta - ik weet uit betrouwbare bron dat, ...
- Estoy en mi trece - ik ben altijd volhardend
- No dejar piedra por mover - geen middel onbeproeft laten
- quien tiene tejado de vidrio, no tire piedras al de su vecino - wie zelf geen zuiver geweten heeft, moet geen kritiek op anderen uiten (Cr. Deel II, C...)
- ...
Schopenhauer blijkt een fervent lezer van Gracián geweest te zijn. Grappig in die context is het dat Schopenhauer weer niet gesteld was op het werk van Hegel, terwijl beiden (Gracián als Hegel) zich met tegenstellingen bezighielden. Dat betekent dat het gebruik van tegenstellingen nog geen enkele richting aangeeft, maar het is in ieder geval in de taal van Gracián erg opvallend.
Een paar voorbeelden:
- Verstand en Hart (entendimiento – corazon)
- Reus en Dwerg (gigante – enano)
- Honger en Verzadiging (hambre – hartazgo)
- Discreet en Indiscreet (discreto – indiscreto)
- Inhoud en Omstandigheden (sustancia – circonstancia)
- Civiel / burgerlijk en Crimineel (civil – criminal)
- Voorzichtig en Onvoorzichtig (prudencia – imprudencia)
- Werkelijk en bedacht / verbeelding (real - imaginado)
- Rijk en Arm (rico - pobre)
- Nastreven, Achtervolgen en Doorgaan, Aanhouden (perseguir - proseguir)
- Roem en Schande (fama - infamia)
- Eigen en vreemd (propia - ajena)
- Eigen Roem en Andermans Schande (fama propia - infamia ajena)
- Roem en Geluk (Fama – fortuna)
- De Bij en de Vlieg (Abeja - Mosca)
- Aroma en Stank (Fragrancia - hediondez)
- Honing en Was (miel - cera)
- Geluk en Ongeluk (dichas – desdichas)
- Ram en Vissen (Aries- Piscis)
Deze laatste vergelijking gebruikt hij om het begin en het eind van iets te beschrijven, niet in de context van de astrologie.
-- De vertaling in kwestie betreft de getoonde boekkaft. Inmiddels een eerste definitieve versie.
Reacties