Fooled by Randomness (Nassim Taleb)

"Misleid door toeval," zoals de Nederlandse vertaling luidt, is een boek dat oorspronkelijk in 2004 op de markt kwam met bovenstaande titel. Later volgde van dezelfde auteur: The Black Swan, Anti-Fragile en Skin in the Game. Het eerste boek dat ik las was Anti-Fragile, over de Zwarte Zwaan had ik alleen gehoord, maar nooit gelezen. Dat las ik uiteindelijk vorig jaar. En Skin in the game las ik begin dit jaar.

Dit boek handelt over geluk, vermomt als niet-geluk, bijvoorbeeld als skills en meer algemeen toeval aangekleed als on-toevallig, determinisme. Er zit vaker geluk in het spel dan je denkt, bijvoorbeeld wanneer iemand een groot succes behaalt. We denken aan allerlei vormen van causale relaties, terwijl we de rol van het toeval onderschatten. De studie van waarschijnlijkheid (probability) en in zijn vakgebied, trading zijn "risk takers," eerder slachtoffer van waanideeën (leidend tot oververtrouwen en overoptimisme) dan het tegengestelde. Hun risicogedrag is eerder randomness foolishness.
 I spent my life in a fierce fight between my brain -not fooled by randomness- and my emotions -completely fooled by randomness-. en het enige succes dat ik heb gehad is om niet mijn emoties te rationaliseren, maar om ze uit de weg te gaan...

Deel I: Solons' waarschuwing (skewness, asymmetry, induction) gaat over verandering. Een oud-Grieks toneel opent dit deel waarin Solon de rijke koning van Lydia kroessos waarschuwt dat hij pas echt rijk is wanneer hij alle tegenslagen heeft overwonnen. Of in de moderne variant: "it ain't over until it's over." Een rijkdom kan met geluk opgebouwd worden, maar met hetzelfde geluk (pech) afgebroken worden...
Als je zo rijk bent, waarom ben je dan niet zo slim? (hoofdstuk 1) gaat over de observatie dat mensen de rijkdom van anderen aanzien als synoniem voor talent en vaardigheden, terwijl er vaak geluk in het spel is, of overmatig risico-nemen dat niet altijd goed kan blijven gaan. Bij traders - het terrein van Taleb als professional trader - zie je dit vaak. Traders deden gewoon mee met de trend omhoog, en niet omdat ze zo goed waren. Nero, de fictieve figuur in het verhaal werd wel prosperous, welvarend omdat hij rationeel en slim investeerde en hard werkte, maar nam nooit excessief risico. En werd dus niet super rijk. Maar wel vermogend genoeg om te pensioneren op jonge leeftijd. Al het andere, de supervermogens zijn random.

Terwijl ik dit boek teruglees - ik las het voor het eerst vorig jaar - dan merk ik hoeveel thema's terugkeren in zijn later boeken. Zoals dat van hoofdstuk twee, bizarre boekhoudmethoden. Daar schrijft hij dat je niet enkel mag kijken naar het succes van een individu maar ook naar de faalkans waar hij mee te maken heeft. ZO zet hij traders tegenover risk-managers. Bij de eerste is de overlevingskans in een-decimale-procenten, terwijl dat van de risk-managers dicht bij de 100% ligt.
Mensen voelen zich veiliger naarmate ze meer winnen, maar houden geen rekening met "zoals bij Russische roulette," ze bij de volgende weddenschap, alles weer kunnen verliezen, en failliet gaan.
Finance en trading is gebaseerd op willekeur. Ons emotionele brein handelt risico, terwijl rationele keuzes ergens anders genomen worden, en uitgaan van risico-vermijding. In de praktijk betekent dit dat we eerst doen (risico nemen op basis van een gevoel) en dan het gedrag rationaliseren met ons verstand.
Hoofdstuk drie gaat in op Monte Carlo simulaties. Dit zijn wiskundige berekeningen die door verschillende variabelen resulterende scenario's berekent voor een bepaalde formule. E.e.a. betekent dat hoe verder je tijdschaal, hoe groter je kans is op succes. Traders die op de minuut handelen hebben een 50% kans om te winnen, traders die over een jaar wedden hebben een 93% kans. En dus zegt Taleb hier: als ik iemand op zijn mobiel naar de koersen zie kijken, dan lach ik. Ik moet lach.
De wetenschappelijke intellectueel (hoofdstuk vier) kijkt verder dan trading. Hij geeft de Turings' test in omgekeerde vorm als uitgangspunt dat wanneer een mens niet kan zien dat er wartaal gebezigd wordt, het nog niet betekent dat het geen wartaal is. Taleb is in dit boek nog netjes wanneer hij andere wetenschappers onderuit haalt, zoals bij de Selfish Gene van Richard Dawkins, waar hij over schrijft: dat er geen enkele wiskundige vergelijking in het boek voorkomt, maar het werk als wiskundige taal vertaald zou zijn. Het is artisitic prose. Rationaliteit is niet op alle vlakken (zoals bij religie) nodig.
Kan de evolutie in de maling genomen worden door willekeur (hoofdstuk vijf)? Er zit veel willekeur in de evolutie. Zo ook in de economie. Zoals bij Carlos die Emerging markets uitvond als handelaar en er groot mee werd, tot de crisis van 1998 zich aanbood, en Carlos weggevaagd werd... Gemiddeld genomen passen dieren (en mensen?) zich aan, maar niet alle dieren en niet op elk tijdstip.
Worse. Taleb says that on average animals will be fit, but not all of them, and not at every single time.
Scheef en asymmetrisch (hoofdstuk zes). Als een patiënt bij een ziekte gemiddeld nog X maanden te leven heeft, dan kan dat van alles betekenen. Asymmetrie kan gekeerd worden door rekening te houden met de verwachte waarde. Voorspeller hebben echter moeite met unieke gebeurtenissen, en nemen inductie (wat in het verleden gebeurd is) als basis voor de toekomst.
Het probleem met inductie (hoofdstuk zeven) is dan ook dat wanneer je niet kan uitsluiten dat er een zwarte zwaan is, niet alle zwanen wit zullen zijn, hoeveel je er ook geteld hebt. Een zwarte zwaan is echter genoeg om de theorie te falsifiëren.

Deel II: Monkeys On Typewriters.
Het vooroordeel van overlevensschap. We zien de succesvolle auteur, bv van literatuur, maar we zien niet al die gevallen die het schrijven niet overleefd hebben.
Er zijn teveel miljonairs hiernaast (acht). Om miljonair te worden moet je risico nemen, maar risico is ook het ingrediënt om te falen. En dat er een succesvolle investeerder bovendrijft heeft vooral te maken met het grote aantal spelers dat meedingt naar succes. Niet dat Warren Buffett geluk heeft gehad, maar het feit dat er een grote markt is, levert een persoon als Buffett op. Dan is er: Regression to the mean. Bij basketbal kan het zijn dat een succesvolle speler zijn succes doorzet, maar het is even waarschijnlijk dat hij terugkeert naar het gemiddeld.
Losers Take All – The Nonlinearities Of Life (tien) gaat over path-dependency. Dat het pad dat je inslaat je verdere succes bepaalt, want succes leidt tot meer succes en visa versa. Maar ook dat niet alle resultaten liniear zijn. Het tipping point (kantelpunt) is dat waar opgebouwd druk leidt dat het systeem instort.
De mens is echter probabilistisch blind: hij ziet het toeval niet, we zijn te dichromatisch en zien of zwart of wit. Het hoofdstuk gaat in op de studies van behavior finance in de voorloper van Thinking fast and slow. We zien causale verbanden waar deze niet zijn, maar willekeur heerst. Bijvoorbeeld wanneer de koers van iets sterk fluctueert en we een reden zoeken voor dit gedrag.

Deel III: Wax In My Ears. De Wittgenstein's ruler, is een idee voor een  meetlat waarmee je dan wel de meetlat dan wel het gemeten meet. Een commentaar over een boek zegt vaak meer over de commentator dan over het boek. Hoofdstuk 12 over Gambler’s Ticks gaat over gewoontes die je aanwend omdat je denkt dat ze gepaard gaan met succes, zoals een bril dragen omdat je toen beter bent gaan beleggen. Let op het signaal en niet op de ruis. Probability is het kind van Skepticism, schrijft hij in het volgende hoofdstuk. Wetenschap is geweldig, maar wetenschappers zijn dat vaak niet: ze neigen om te trouwen met hun eigen stellingname.

Het laatste hoofdstuk gaat over stoïcisme (de mens die de waarschijnlijkheid probeert te domineren) en de persoonlijke levensvisie van de auteur, in lijn met zijn boek: (zoals) klaag niet, en... het enige waar vrouwe Fortuna geen invloed over heeft, is over je gedrag. Good Luck.

... 

Een boek dat ik niet zou willen missen. Maar er is toch iets vreemds aan. En dat keert versterkt terug in zijn latere boeken. Dat is te zien aan de passages waar hij schrijft over aan de ene kant de Selfish Gene, dat boek noemt hij dus artistic prose, en aan de andere kant zeg hij van een vergelijkbaar boek, The Mean Genes van Terence Burnham, dat is "erg leesbaar." Wat doen dit soort oordelen in dit boek? Want de schrijver ondermijnt hiermee zijn fors opgebouwde autoriteit als deskundige, of hoe je het ook wil noemen.

--
2017/09/hoe-tijdloos-is-het-begrip-antifragiel