Spillover (David Quammen)

In de Nederlandse vertaling heet dit boek: Van dier naar mens, de opkomst van infectieziekten. Spillover is een technische biologische term die voor de overdracht van infectieziekten van dieren naar mensen bedacht is.

Het boek begint met een verhaal in het noord-oosten van Australië, in een subtropisch klimaat, waar opeens paarden ziek worden, neervallen en voor dat de dierenarts iets kan doen sterven. Het gaat in dat geval om het Hendra-virus en de grote vraag die in dat eerste hoofdstuk nog niet opgelost wordt is hoe paarden die slechts 200 jaar in Australië leven, besmet kunnen worden met een virus dat veel ouder is (heb ik dat goed begrepen?)

Dan gaat het verhaal en reist Quammen naar een andere locatie en tijd, wanneer hij in Gabon op onderzoek was. Daar sterven op een onverklaarbare manier 13 gorilla's. Het verhaal leest als een soort roman, een soort van Paul Teroux, maar dan als bioloog cq. viroloog. De technische plaatjes en details ontbreken vaak, of zijn tot een minimum niveau teruggebracht. De belangrijkste ingrediënten voor het hele boek zijn bijzonder eenvoudig, en bestaat in feite uit drie begrippen:

• Zoönose: Infecties die zich van dier naar mens verspreiden
• Het ontvangende dier: dit is waar het virus leeft zonder zich te verspreiden (receptoir host, RH)
• Spillover: De eerste overstap van het RH naar de mens waar de ziekte zich begint te verspreiden.

Volgens Quammen zijn ca. 60% van de infecties in de wereld van het zoönose-type, zoals Aids, Ebola en het Hendra-virus waar het boek mee begint. Dat virus is uiteindelijk afkomstig van Vleesmuizen en van Ebola weten we nog niet van welk dier het afkomst is. E.coli is weer heel iets anders, leer ik tussen de regels door, dat blijkt enkel een bacterie te zijn. Het verschil: het ene heeft een ander lichaam nodig om te overleven, een bacterie kan zich zelf voortplanten.

Aan het eind van het verhaal ontmoet de schrijver een wiskundige. Hij onderzoekt hoe epidemieën ontstaan en ook weer verdwijnen. Zoals bij Rupsen, die van binnen uit door een virus worden opgegeten totdat alleen de huid overblijft hij deze op een moment ontploft omdat er alleen nog virusmateriaal overblijft. Het is uitzonderlijk, zegt de wiskundige, dat de mens tot zo'n grote populatie is uitgegroeid. Dat is geen enkel ander dier gelukt. En de suggestie wekken ze dat - net als de rupsenplaag- ook aan het leven van de mens zomaar een eind kan komen, door een virusepidemie. Samen onderzoeken ze het virus waar het in feite allemaal mee begon: influenza. De boodschap is krachtig en soms alarmerend: het toegenomen aantal virussen in de wereld waar ebola zeker niet het laatste zal zijn, is niet een vorm van pech, maar hebben we de mens over ons uitgeroepen. De mens is onderdeel van de natuur.

Ik moest op momenten denken dat ik zelf in de natuur zat als kleine jongen en dat ik een tegel oplichtte en overvallen werd door een kroelende menigte van insecten en beestjes. Ik ben duidelijk geen bioloog geworden en Quammen zelf zegt dat de interesse voor virussen, virologie en epidemieën pas van de laatste decennia is. Wederom zonder cijfers te noemen. Een virus is iets wat je niet direct ziet, en de interesse voor virussen kan je vergelijken met de interesse voor hacken in de ICT-wereld. De meeste ict'ers zijn te beschouwen als biologen. Die werken in hun gebied, de ene in de (echte) natuur, de andere in de ICT-natuur. Naarmate we meer virussen kunnen verwachten in beide werelden zal de interesse voor het vak toenemen.

Door het kappen van het oerwoud specifiek en de algemene voetdruk van de mens in de natuur wordt het ecologische evenwicht verstoord is de theorie. En die verstoring leidt tot een toenemend aantal virussen. Het is dezelfde boodschap als die van het klimaat. De mens is al te ver gegaan.

Maar voor het meer dan vijfhonderd pagina's tellende boek zou ik toch liever meer over het internet surfen voor informatie over virussen, de technische achtergrond en algemene informatie opzoeken, dan een soort reisverhaal te lezen, wat wel interessant is, maar toch maar betrekkelijk echte informatie biedt.

--
2018/03/biologie-verplicht-2

-- 17 maart 2020.
Bijzonder actueel, wanneer nu het Coronavirus zich in de gehele verspreidt. De mens heeft het evenwicht met de natuur verstoord, dat lijkt nu wel duidelijk.

-- 19 april 2020
David Quammen  - die totaal niet verbaasd is over deze pandemie - is nu een gewilde spreker. In de krant van vandaag (El País) spreekt hij over: er zijn teveel mensen, er zal een natuurlijke correctie komen."
Op de vraag waarom vleermuizen zovaak virussen verspreiden antwoordt hij dat de natuurlijke verspreiding van vleermuizen (een op de vier zoogdieren is een vleermuis, de populatie is dus enorm).

-- 5 mei 2020. Nobelprijswinnaar en viroloog Luc Montagnier, de ontdekker van het HIV-virus, stelt dat dit corona-virus niet een natuurlijk virus is, maar door menselijke manipulatie tot stand is gekomen, waarschijnlijk omdat onderzoeker een vaccin voor HIV zochten. Die stelling haalt het Spillover-idee onderuit. En er zijn nog belangrijkere consequenties van deze manipulatie , namelijk dat dit virus door de natuur zelf die kunstmatige virussen niet toelaat, verder zal muteren en dat juist die HIV component gevaarlijk kan worden.