De Waarde van Niets (Raj Patel)

Ik heb bij dit boek eerst gekeken naar de boekreferenties en naar de structuur van het boek. De waarde van niets, The Value of Nothing, is uit 2009 vlak na of tijdens de crisis en is daar ook een antwoord op. Wat kunnen we leren van de mens, en vooral het mensbeeld - homo economicus - dat door de economen wordt opgevoerd.

Het eerste hoofdstuk begint met de kredietcrisis en met de getuigenis van Greenspan, die toegeeft dat "zijn model," niet klopte. Waar komt dat vreemde mensbeeld vandaan (hoofdstuk twee)? En dat blijkt vooral vanuit het recente verleden van de Chicago-school waar Nobelprijswinnaar Gary Becker schuldig aan is. Hij heeft zijn ideeën weer van John Stuart Mill die ook een versimpeling van het mensbeeld maakte, zodat er een werkbaar model uit kwam. Net zoals een wiskundige lijn geen breedte heeft, zo heeft de politieke economie ook vereenvoudigingen moeten maken. Beckers' methode (hij was ook weer een beschermeling van Friedman) gaan uit van drie veronderstellingen: "de mens is een maximaliserend dier, het gedrag speelt zich af in een markt, en de voorkeuren zijn overal gelijk, in alle marktomstandigheden." 

Als een bedrijf een rechtspersoon is, wat voor een persoon zou dat dan precies zijn, met die vraag opent hoofdstuk drie. De psychopathische persoonlijkheid komt dan naar boven, volgens een documentaire van Mark Achbar.

Het volgende hoofdstuk gaat in op het verschil tussen gebruikswaarde (van water bijvoorbeeld) en de handelswaarde (die voor diamanten veel hoger ligt, maar nauwelijks gebruikswaarde vertegenwoordigt). En in het hoofdstuk vijf - de anti economische mens - komt een schets naar voren over een oplossingsrichting. Hier komt voor het eerst de term boeddhisme voor waar de schrijver een voorkeur voor lijkt te hebben. Het grote probleem met de (economische) mens is dat deze onverzadigbaar is. En het boeddhisme stelt dat  gehechtheid de bron is van al het kwaad en lijden in de wereld. Ik voel erg met de auteur mee, want bij mij ligt het Boeddhisme ook dicht bij mijn hart, maar wanneer mijn rationele ik dan verder denkt, over onthechting, mediteren en loslaten van consumptie dan zie ik dat nog niet gaan werken. Idealen zijn mooi en andere levensvisies ook. Enfin, toch een keer Buddhist Economics lezen.

Verder verwacht ik niet dat dit boek tijdloos te zien is. Het was een aardige vondst om tijdens de crisis een reactie te geven en een visie op het vak. Maar de wereld gaat verder. De referenties blijven een beetje in het verleden steken.

Toch is de titel mooi. Naar een bekende spreuk van een onstuimige, wilde auteur is het wel degelijk een thema om over na te denken, het verschil tussen de prijs van iets en van de waarde. Dat is op zich al een meditatie waard. Waarom zijn diamanten zo duur? En water zo goedkoop? En waarom zijn er aandelen die iedereen wil hebben, terwijl andere volledig uit de gratie zijn. Als handelaar denk je dan tenminste, daar moeten dan kansen liggen... (Voor economen is de vraag en het antwoord vooral, over water en diamanten niet zo moeilijk overigens.)

--
Deel I.
The flaw (1)
- The myth of the rational market (Justin Fox 2009)
- The three trillion dollar war (Stiglitz, 2008)
Hoe wordt je homo economicus (2)
- Essays on some unsettled questions of political economy (John Stuart Mill, 1874)
- A treatise on the family, The economic appraoch to human behavior (Gary s. BEcker, 1991, 1976)
- How selfish is the animal (Frans de Waal 2008)
-Falling behind (Robert Frank 2007)
The corporation (3)
- The Corporation: the pathological pursuit of profit and power (Joel Bakan, 2004)
- Predictably Irrational: the hidden forces that shape our decisions (Dan Ariely, 2008)
- Why popcorn costs so much at the movies (McKenzie 2008)
Diamands & Water (4)
- Moving forward: programme for a participatory economy (Michael albert, 2000)
- The wealth of nations, theory of moral sentiments (Adam Smith)
- A general theory (Keynes)
Anti-economic man (5)
referenties:
- Blackwater, the rise of the worlds most powerful mercenary army (Jeremy Scahill)
- The Complex: How the military invades our everyday lives (Nick Turse)
- The federal convention (Alexander Hamilton, e.a. 1902)
- The wealth of nations (Adam Smith)
- The comunist manifesto (Marx, Engels)
- The wheels of commerce (Vol II van ... Fernand Braudel, 1992)
- Leviathan (Thomas Hobbes, )
We are all commoners (6).
- The tragedy of the commons (Garret Hardin)

- The Open: man and animal (Giorgio Agamben, 2004)

- Agrofuels and the myth of the marginal lands (Gaia foundation, 2008)
- A radical history of Britain: visionaries, rebels and revolutionaries (Edward Vallence, 2009)
- John Locke, Two treatise of government (1821)
- Caliban and the Witch (Sylvia Federici, 2004)

Deel II.
De tegenbeweging en het recht om recht te hebben (zeven). Gaat vooral over: La Via Campesina.
- Confessiones of an economic hit man (John Perkins, 2005)
- Biopiracy: the plunder of Nature and knowledge (Vandana Shiva, 1998, Gaia foundation)
- The origin of totalitariansism, (Hannah Arendt, 1967)
- Not a minute more: violence against women (Gloria Jacobs, 2003)
Democratie in de stad (acht).
- Food Rebellions! Crisis and the hunger for justice (Eric Holt, 2009)
Terug naar voedselsoevereiniteit (negen). Leuke quote van McKinsey die junior trainees (blijkbaar) de volgende stpreuk meegeeft: "Alles kan worden gemeten, en wat wordt gemeten, wordt gemanaged." Over mismanagement doordat men niet weet wat waarde heeft en wat niet.
- Financialization, quantism and carbon markets: variation on polanyian themes (Larry Lohmann, 2009)
Het syndroom van Anton (tien).
- Buddhist economics: a middle way for the market place (Phra Thepwethi, 1994)
- A guide to the good life: the ancient art of troic joy (William Braxton Irvine, 2009)
- The history of the peloponnesian was (thucydides & Henry Dale, 1848)
- The Zapatista Reader (Tom Hayden, 2001)
- Essays in Persuasion (Keynes, 1931)


--