Political tribes (en leiderschap)

"Cultuurbarbaren," die term hoor je nog wel eens als het over de VS gaat in relatie tot andere landen: De VS kent maar een cultuur en dat is die van hun land.
In het eerste hoofdstuk van het boek Political Tribes (2018), schrijft Amy Chua dat America een blinde vlek heeft als het gaat om het begrip van andere culturen, het is de achilleshiel van de buitenlandse politiek.
In de volgende vier hoofdstukken gaat ze in op typische tribes in landen als (destijds) Vietnam, (en recenter in landen als) Afganistan, Irak en Venezuela en als laatste op het bestaan van tribes in de basis van terroristische organisaties.

Het boek heeft als subtitel, tribalism in todays' world. En het is zelfs mogelijk om het onderwerp van het boek nog dieper te trekken, want ook in organisaties kan je tribes terugvinden. Dat maakt het boek zo aantrekkelijk voor een breder publiek.

Als het gaat om organisaties zijn er ook andere boeken die over tribes handelen, zoals het boek Tribal Leadership van Dave Logan. Hij heeft een aardig model, maar daarin staat het idee van een tribe diametraal op het concept van Amy Chua. In zijn visie zijn tribes oorspronkelijk groepen van 20 tot 120 mensen, maar uiteindelijk definieert hij zijn stadiummodel op de cultuur van een tribe die de hele organisatie omvat.

Mensen zijn in beide visies stamwezens, tribal creatures. Het behoren tot een bepaalde groep kan iemand namelijk een sterke identiteit geven, een gezamenlijke band die groeit naarmate mensen met gelijke interesse te maken hebben (shared bond). De bekende voorbeelden zijn die van de religie, christenen versus andere religies, etnische groepen, voorstanders van politieke groeperingen, etc. Het bindende element kan verschillen, maar de cohesie in de groep komt doordat mensen hetzelfde denken en doen. People crave membership.

Dat mensen hun identiteit aan een groep ontlenen kan op zich geen kwaad, het probleem of de spanning ontstaat wanneer er groepen zijn die andere groepen overheersen waardoor de eerste zich aangevallen voelt. In dit geval gaat het om macht. Vandaar dus: political tribes.

De VS heeft veel fouten gemaakt in haar buitenlandse beleid, onder andere in de Vietnamoorlog. Ze heeft niet goed gezien hoe de machtsverdeling werkte en dat er in plaats van enkel groepen binnen de Vietnamese bevolking met elkaar in gevecht waren, lag veel politieke macht juist bij de Chinese inwoners van het land. Evenzo is het probleem in Afghanistan nooit door geen enkel land, niet door Rusland in eerste instantie en later door de VS nooit goed opgelost. In Irak speelde hetzelfde probleem, de Soenitische minderheid had de macht over de sjiitische meerderheid.

Los van deze voorbeelden die gericht zijn op de politiek van de VS, kan Nederland ook meepraten over de fouten die zij gemaakt heeft in Nederlands Indië, en ook in Afrika zijn de machtsstrijden van verschillende tribes zoals in Rwanda wereldwijd bekend geworden. Of denk aan de Balkan.

Terroristische organisaties zijn ook vaak ontstaan uit stammen die een sterke identiteit hebben, en deze vergroten door het vinden van of het spiegelen op een externe vijand.

De essentie van het boek echter is de actualiteit. Het huidige politieke klimaat in de VS is het product van conflicten tussen tribes, waaronder die van de Coastal Elite, een minderheid, die de dienst uitmaakt voor de rest.

Maar ook hier kan je en snel aanvoelen dat dit probleem niet tot de VS beperkt is. In feite is de opkomst van het nationalisme een uiting van tribalisme: de nationalisten zien hun groep, al dan niet door historische verdrukking, tot een hechte groep die een tegenstander of vijand heeft in het politieke beleid van de heersende klasse.

Om dit probleem van nu op te lossen - qua politiek en naties, maar ook qua cultuur en organisaties - is het nodig om boven de belangen van een enkele tribe uit te stijgen en denken. Om conflicten op te lossen is het nodig om naar common grounds te kijken. Het is een simplificaties om de Trump stemmers te kwalificeren als een stelletje incultured hillbillies. Er zit meer achter de logica van de anti-establishment-beweging.
Democraten en republikeinen zijn altijd tegenstanders geweest, maar het typerende van deze tijdgeest is dat deze groepen niet meer de andere kant van het verhaal willen horen of zien.
E.e.a. heeft te maken met de demografische verandering in de VS. Sinds de jaren zestig kwam de immigratie vooral uit Europa. Er ontstond een White Majority. De laatste decennia echter komt de immigratie uit Azië, Latijns Amerika en Afrika. Dit noemt de schrijfster de Browning of America. De witte bevolking verlies dus langzamerhand haar status, en nu is het voor het eerst dat de blanke bevolking zich bedreigd voelt. En wanneer een groep, stam of tribe zich bedreigd voelt worden ze meer afgezonderd (insular): they retreat in tribulism. Ze zien alle problemen enkel nog door de lens van de tribe.

Een zeer actueel boek dus. Maar dat niet alleen, het is ook een werk dat je breder of beter gezegd dieper kan toepassen, bij organisaties. Hier zijn de tribes vaak de bloedgroepen binnen het grotere geheel, ieder met hun eigen problemen en identiteit.

Daarmee is er een link naar het andere boek, tribal leadership uit 2011. Deze schrijver ziet dat organisaties nog vaak te weinig een tribe zijn. De focus ligt hier dus op de gehele organisatie als groep. En de auteur benoemt vijf soorten culturen van organisaties die een bepaalde tribe stadium beleven. Organisaties kunnen groeien door van het ene niveau naar het andere niveau te klimmen.

Het laagste niveau is dat van de gangstercultuur (maar ook de cultuur van gevangenissen). Deelnemers die deel zijn van deze stam uiten zich in termen als: "life sucks." En mensen gedragen zich zoals ze zich voelen of zoals ze de wereld zien. Alles is slecht.
In het tweede gaat het al beter, de deelnemer zegt hier: "my life sucks." Als organisatie neemt hij hier de organisatie van motorvoertuigen of onze termen een typische bureaucratische organisatie, waar je lang in de rij moet staan. De mensen die hier werken zijn niet dom, maar de cultuur maakt mensen dom, zegt Logan in een TED presentatie.
Niveau drie gaat over de "I am Great" cultuur. En tegelijkertijd betekent dit: "And you are not!" Dit is een typische expert-organisatie waar mensen met elkaar wedijveren.
Bij vier is het al: We are great en het voorbeeld is het bedrijf: Zappos. Het motto is hier: "We are great." De Zappo organisatie kent veel vrijheid en de kernwaarden zijn volgens de auteur, fun, creativity & being a little weird. De werkvloer hangt voor met persoonlijke items alsof het een thuisplek betreft.
Niveau vijf is het hoogst haalbare. "Life is great." Het voorbeeld dat hij hier aanhaalt is dat van Zuid Afrika na de transitie van Mandela. Desmond Tutu start daarin een proces van Truth & Reconciliation. Stage five gaat over change the world. "Slechts 2% van de organisaties behoren tot dit stadium." Het nadeel van dit voorbeeld is dat niemand dit van Zuid Afrika met de boerenmoorden nu nog serieus neemt. Zuid Afrika stage vife culture? Echt niet.
Een tribe kan enkel een niveau onder en boven haar eigen niveau zien. Leiders moeten "vloeiend" de vijf niveaus kunnen lezen en spreken. Als laatste voorbeeld hiervan: Martin Luther King, spreekt zijn tribe aan op niveau drie, I am Great: I have a dream.

Een interessant model. Nog een ander boek waarin tribes de kern vormen is een recenter werk, Tribal Unity.
Het begrip Tribes speelt tot de verbeelding. Zelf kwam ik achter een nog een ander boek, dat in het Spaans de titel heeft: La llamada de la tribu, the call of the tribe. Daarin zet deze schrijver zijn ontwikkeling uiteen, waarin het liberalisme een centrale rol speelt. Aan de hand van een aantal filosofen en schrijvers geeft hij inzicht in hoe hij beïnvloed is in zijn denken en schrijven. Deze lokroep van de stam, kan je zien als een weer andere visie hoe de tribe invloed heeft op een leven. In zijn geval gaat het om het communisme versus kapitalisme, of liberalisme. In zijn jonge jaren was Vargas Llosa, de schrijver, gefascineerd door het communisme van Cuba van Fidel en Che. Hij heeft zich daar echter van los-geworsteld en heeft o.a. in Engeland zijn nieuwe weg gevonden. Vreemd genoeg haalt hij daar zijn ontmoeting met Margaret Thatcher aan, die hem voor een bijeenkomst van schrijvers en denkers uitnodigde. Dit is weer een heel ander verhaal.

...

Maar de essentie mag misschien nog wel eens herhaal worden. Dat een tribe, een stam, of gemeenschap altijd in het midden staat in de dimensie van individu versus collectief. Hoe groter dat collectief beheerst wordt hoe minder vrij het individu is, zoals bij het communisme. Het kapitalisme is typisch een systeem waar het individu wel centraal lijkt te staan, maar waar toch - wat Political Tribes benadrukt, bepaalde groepen de dienst uitmaken. En waar sommige minderheden zich bedreigd voelen en op een gegeven moment in opstand komen (Het kan lang goed gaan, zoals in Zuid Afrika onder Apartheid).

En dan is er het leiderschap. In de actualiteit, het leiderschap van de VS, en de tijdgeest van tribalisme.

--
2013/06/een-geschiedenis-van-congo